Trong xã hội, có người công thành danh toại, cũng có kẻ suốt đời lao đang lận đận chẳng làm nên chuyện gì đáng kể. Có người sống không hề băn khoăn về mục đích sống, tựa như con tàu ra biển không xác định hướng đi, sống không ai biết, chết chẳng ai hay. Lại có người ý đồ thì rất lớn mà sự nghiệp rất nhỏ. Chuyện thành công hay thất bại do rất nhiều nguyên nhân tạo nên, trong đó chủ yếu là mục đích. Nhà văn Pháp nổi tiếng Điđơro đã nhận xét: “Nếu không mục đích, anh không làm được gì cả, anh cũng không làm được cái gì vĩ đại nếu như mục đích tầm thường”.

Câu nói của ông muốn đề cập đến tính mục đích của mọi công việc, mọi hoạt động của con người. Con người phải có mục đích sống. Mục đích sống tốt đẹp là nguồn động viên con người phấn đấu để đạt được kết quả tốt đẹp hơn sống hữu ích hơn trong xã hội.

Nhận xét trên của Điđơro hoàn toàn chính xác. Trong đời sống hàng ngày thường khi bắt tay vào làm một việc gì, người ta đều đặt ra mục đích của công việc đó. Vậy mục đích là gì? Mục đích là yêu cầu đặt ra trước khi thực hiện mọi công việc. Chúng ta có thể hiểu một cách đơn giản rằng mục đích chính là cái mà ta cần phải phấn đấu để đạt được trong quá trình thực hiện công việc, là kết quả cuối cùng phải đạt được mà con người xác định trước khi hành động. Nó sẽ hướng mọi suy nghĩ, hành động, tập trung ý chí, nghị lực của con người để để được yêu cầu đã đặt ra.

Mục đích là kim chỉ nam của con người cho nên con người không thể sống làm việc mà không có mục đích nào cả.

Khác với mọi loài thú khác sống theo bản năng tự nhiên, con người có trí tuệ soi sáng nên thường đặt ra yêu cầu cụ thể trước mỗi việc làm hay còn gọi là mục tiêu hành động và trí tuệ chi phối mọi suy nghĩ. Loài người thường dùng lí trí để phân biệt đúng sai, nên hay không nên khi hành động. Hành động thiếu mục đích thường không có hiệu quả. Trước khi làm một việc gì, con người thường đặt ra mục đích cần phải đạt được rồi tìm mọi cách để thực hiện mục đích ấy. Từ trước tới nay, đã có biết bao nhà bác học nghiên cứu, tìm tòi, sáng tạo trên mọi lĩnh vực để đem lại những kết quả tốt đẹp nhất, nhằm mục đích đời sống con người.

Mục đích sẽ mở ra phương hướng, dẫn dắt mọi hoạt động của con người.

Có mục đích, con người mới có động lực thúc đẩy trong công việc, có niềm vui và niềm tin vào việc mình làm. Ngược lại, nếu sống không có mục đích, con người sẽ trở nên thụ động, bạc nhược và vô dụng, cuộc đời mất hết ý nghĩa.

Trăm ngàn công việc với trăm ngàn mục đích khác nhau; mục đích có lớn, nhỏ, xấu, tốt, tầm thường. Mỗi người đều có một mục đích sống riêng của mình. Tầm quan trọng của mục đích là điều ai cũng phải công nhận nhưng mục đích như thế nào là chuyện cần bàn. Điđơro rất có lí khi nói: Anh cũng sẽ không làm được cái gì vĩ đại nếu như mục đích tầm thường.

Thế nào là mục đích tầm thường? Một kẻ chỉ nghĩ đến quyền lợi của cá nhân, làm gì cũng chỉ nhằm đạt kết quả cho cá nhân mình, cho gia đình mình mà không nghĩ đến quyền lợi của những người xung quanh thì mục đích ấy là mục đích tầm thường, ích kỉ. Cách sống của người đó không có ích cho toàn thể cộng đồng. Bên cạnh đó, không ít người sống có mục đích cao thượng tốt đẹp. Họ là những con người có ích cho xã hội, gia đình và suốt đời cống hiến cho dân, cho đất nước, không màng gì đến bản thân. Họ sẵn sàng hi sinh tất cả để đất nước ngày càng giàu đẹp, nhân dân ngày càng sung sướng.

Động cơ nào thúc đẩy họ làm việc quên mình nếu không phải là mục đích đẹp đẽ và cao thượng? Như vậy, mục đích cao thượng chính là ngọn đuốc chỉ đường, là nguồn sức mạnh động viên con người tập trung ý chí, nghị lực và trí tuệ để thực hiện mọi công việc. Nhờ có mục đích lớn và tinh thần làm việc không mệt mỏi mà các nhà khoa học đã sáng tạo ra bao công trình vĩ đại cho nhân loại.

Thực tế lịch sử cho thấy những tên tuổi lưu danh muôn đời đều là những người có mục đích sống lớn lao, cao cả. Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Quang Trung, Hồ Chí Minh… chung chung một khát vọng: bảo vệ Tổ quốc, đánh đuổi ngoại xâm, giành chủ quyền độc lập, tự do, thiêng liêng cho dân tộc. Công lao to lớn của các vị anh hùng đó đời đời được nhân dân ca tụng và ghi nhớ.

Trong hoàn cảnh đổi mới hiện nay, các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta ngày đêm trăn trở, tìm hướng đi đúng đắn nhất để khôi phục và phát triển kinh tế, nâng cao mức sống cho nhân dân, xây dựng một đất nước Việt Nam giàu mạnh như Bác Hồ hằng mong muốn. Đó là mục đích tốt đẹp. Mục đích đó đã tạo ra sức bật mới cho toàn dân tộc. Nhân dân ta bước đầu đã gặt hái được những thành công đáng kể.

Trong thời đại mới, sức mạnh của mỗi dân tộc không chỉ ở lòng dũng cảm và số lượng đông đảo quân đội như trước đây. Ngày nay, sức mạnh của mỗi dân tộc là sức mạnh của trí tuệ, của khoa học kĩ thuật và kinh tế phồn vinh. Các cường quốc trên thế giới đều là những nước kinh tế phát triển cao. Đối với nước ta, điều đó chỉ thực hiện được khi chủ nhân của đất nước là những người có trình độ văn hóa khoa học kĩ thuật cao, có khả năng hòa nhập với trình độ của thế giới. Muốn vậy, không có cách nào khác là chúng ta ra sức học tập thật tốt, học hỏi không ngừng.

Mục đích học tập tốt sẽ có tác dụng rất lớn đến việc hình thành và phát triển nhân cách. Nó làm cho con người ngày càng trở nên hoàn thiện hơn, hữu ích hơn cho gia đình, xã hội.

Là thành viên còn nhỏ tuổi trong gia đình và xã hội, được cha mẹ cho cắp sách đến trường, liệu có ai đặt câu hỏi: Học để làm gì hay không? Nếu chúng ta xác định không đúng thì dễ thối chí nản lòng khi gặp khó khăn trong học tập. Quá trình học tập từ lớp 1 đến lớp 12 phải là quá trình rèn luyện phấn đấu không mệt mỏi của người học sinh.

Vậy học để làm gì? Học để nay mai bước vào đời có một vốn kiến thức tối thiểu để làm người. Học để hiểu được điều hay lẽ phải. Học để khi trưởng thành có thể làm việc tự nuôi mình, giúp gia đình và giúp đời.

Nhưng mục đích tốt đẹp của mỗi người không phải tự nhiên mà có. Nó là kết quả của một quá trình rèn luyện và phấn đấu lâu dài của mỗi cá nhân. Ở lứa tuổi học sinh chúng ta, mục đích cao đẹp không phải là cái gì xa xôi, khó đạt tới. Chúng ta cần có nhận thức đúng đắn: Học tập là để nâng cao trình độ hiểu biết, nắm vững khoa học kĩ thuật, sau này dùng những tri thức đã học được để phục vụ đồng bào, Tổ quốc. Việc học tập của chúng ta hôm nay sẽ quyết định tương lai đất nước ngày mai. Như vậy là chúng ta đã có được mục đích tốt đẹp. Câu nói của nhà văn Pháp Điđơro thật thấu tình đạt ý.

Để làm nổi bật vẻ đẹp độc đáo của hình tượng người lính trong bài thơ Tây Tiến, khi chọn dẫn chứng, người viết cần chú ý: những nét tả người và tả cảnh không tách rời nhau. Nói cảnh là để nói người, cảnh có nhiều nét đối cực chính là cái nền làm nổi bật những nét đối cực vốn có trong tâm hồn và tính cách người lính Tây Tiến. Có thể nhận thấy rõ những đặc điểm nổi bật của người lính Tây Tiến trong bài thơ là can trường, mạnh mẽ và lãng mạn, hào hoa. Tuy nhiên, những đặc điểm (cũng là những phẩm chất) này không tồn tại tách rời nhau. Một chi tiết, một hình ảnh hoàn toàn có thể được khai thác từ những góc độ khác nhau để làm nổi bật những đặc điểm tưởng như đối lập nhau đó. Cần tránh cách phân tích chỉ nhìn ra những đặc điểm xã hội học của đối tượng mà quên mất chủ thể trữ tình. Không có cách nhìn riêng, không có ngôn ngữ thể hiện riêng của Quang Dũng, sự độc đáo mang tính khách quan, vốn có của đối tượng miêu tả sẽ không có cơ hội làm nên sự độc đáo của hình tưọng như ta đã thấy trong bài thơ.

Bài viết có thể triển khai các ý chính sau:

- Trong nền thơ ca cách mạng Việt Nam có nhiều tác phẩm xuất sắc ca ngợi hình ảnh đẹp đẽ của “anh bộ đội Cụ Hồ”. Cùng với những bài thơ nổi tiếng được sáng tác trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp như Đồng chí của Chính Hữu, Nhớ của Hồng Nguyên, Cá nước của Tố Hữu, Tây Tiến của Quang Dũng đã sớm tạo dựng được một bức chân dung sinh động về những người lính “vì nhân dân quên mình”.

- Hình ảnh người lính được khắc hoạ trong bài thơ Tây Tiến có hai đặc điểm nổi bật: can trường, mạnh mẽ và lãng mạn, hào hoa. Hai đặc điểm (hay là hai nét tính cách này) quyện chặt vào nhau không thể tách rời. Sự can trường được biểu lộ một phần qua tinh thần lãng mạn và ngược lại, tinh thần lãng mạn có một số mặt đã nằm ngay trong phẩm chất can trường, ngang tàng ấy. Sự dung họp đẹp đẽ giữa hai nét đối cực này chưa hẳn đã là một hiện tượng phổ quát. Trong các bài thơ đã nêu trên của Chính Hữu, Hồng Nguyên, Tố Hữu, hình ảnh người lính thường hiện lên với vẻ đẹp chân chất, bình dị và cái quyết liệt, hăng hái của họ củng có những nét khác. Điều này cũng dễ hiểu vì người lính được “miêu tả” trong đó là những người lính nông dân xuất thân từ nơi nước mặn đồng chua, nơi những làng quê nghèo đất cày lên sói đá. Trong khi đó, các "nhân vật” của Quang Dũng lại có gốc gác thị thành và nhiều người trong số họ là học sinh, trí thức. Hiển nhiên các chàng trai Hà Nội thanh lịch, hào hoa này có cách cảm thụ và trải nghiệm riêng đối với cuộc đời kháng chiến. Đây là cơ sở đầu tiên khiến cho hình ảnh họ trong thơ Quang Dũng có một vẻ đẹp riêng, độc đáo.

- Đã nói đến người lính cách mạng, không thể không nói tới tinh thần quá cảm sẵn sàng vượt qua mọi gian lao của họ. Để thể hiện điều đó, bằng sức mạnh của sự hồi tưởng, bằng bút pháp miêu tả gân guốc và phóng túng, Quang Dũng đã tái hiện rất sinh động trong Tây Tiến một hoàn cảnh đầy thử thách. Trên con đường hành quân về miền tây Tổ quốc, các chiến sĩ Tây Tiến đã phải chấp nhận sự thách thức của những đèo cao, vực sâu cực kì hiểm trở. Dốc rồi lại dốc, gập ghềnh, khúc khuỷu, chừng như muốn dẫn người ta lên tới tận đỉnh trời. Có những lúc đoàn quân đi trong sương núi mịt mùng bủa vây tứ phía. Người càng mỏi mệt, núi rừng càng diễu võ giương oai, càng mượn lời thác gào lên những tiếng man dại giữa đại ngàn. Đó là chưa kể sự rình rập của thú dữ đêm đêm. Đi vào nơi lam sơn chướng khí, những người lính chưa quen phong thổ phải đối diện hằng ngày với hiểm hoạ ghê sợ của sốt rét, dịch bệnh khiến cho tóc không mọc nổi, da tái xanh, “đánh trận tử vong ít, sốt rét tử vong nhiều” (Trần Lê Văn). Nhấn mạnh sự khắc nghiệt của hoàn cảnh chính là một cách Quang Dũng gián tiếp làm nổi bật sự quyết chí của các chiến sĩ. Các câu thơ như: Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm / Heo hút cồn mây súng ngửi trời đâu phải chỉ đơn thuần tả dốc. Sự thực nó đang tả người vượt dốc và âm điệu trúc trắc ,“khổ độc” của các câu thơ như muốn mô phỏng hơi thở nặng nhọc của những người lính. Tất nhiên, trong bài thơ cũng có những câu trực tiếp tả người. Đó là những câu thơ nói về một cách chết, một kiểu chết thường gặp: Anh bạn dãi dầu không bước nữa / Gục lên súng mũ bỏ quên đời! Thoạt đọc qua, ta ngỡ câu thơ chỉ bộc lộ cảm xúc về sự mất mát, nhưng ngẫm nghĩ kĩ, ta hiểu ra trong ấy chứa đựng nét miêu tả về một tư thế hi sinh. Gian lao không làm các chiến sĩ sờn lòng. Nếu có chết, họ cũng chỉ chịu chết trong tư thế đi lên, giữa lúc đang làm nhiệm vụ. Người lính đi vào cái chết như đi vào một giấc ngủ bỏ quên đời rất thanh thản. Họ quả là những người Nhẹ xem tính mệnh như màu cỏ cây, họ đã thực hiện chí làm trai của mình một cách hết sức trọn vẹn, thậm chí mang màu sắc lãng mạn nữa.

- Cũng thật lạ lùng, Tầy Tiến nhiều lần nói đến cái chết mà khí lực của bài thơ vẫn rất mạnh mẽ. Phải chăng điều này có nguyên nhân ở tinh thần “dám chết” của các chiến sĩ? Hành quân vào miền đất dữ, họ quá biết những hiểm nguy đang chờ đón. Với ai đó, những nấm mồ viễn xứ nằm rải rác biên cưong có thể đưa lại một ám ảnh ghê sợ, nhưng với người lính Tây Tiến thì không. Thuở ra đi họ đã “hẹn ước”: Đường lên thăm thẳm một chia phôi (cũng có nghĩa là Chí nhớn chưa về bàn-tay không - Thâm Tâm), bởi thế, họ sẵn sàng chấp nhận hi sinh không điều kiện, không tính toán. Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh là một tâm niệm - cái tâm niệm của kẻ làm chủ được mình, tự ý thức được sâu sắc hành động của mình. Can đảm mà chẳng hề mù quáng - đó là một phẩm chất rất đẹp của người chiến sĩ Tây Tiến nói riêng và của người chiến sĩ cách mạng nói chung.

- Khó mà tách riêng ra đâu là nét can trường và đâu là nét lãng mạn, hào hoa trong một con người thống nhất. Sự can trường đã nhuốm vẻ lãng mạn của người lính Tây Tiến một phần do nó được cảm nhận bằng hồn thơ rất mực tài hoa, khoáng đạt, trẻ trung. Rất nhiều chi tiết miêu tả đặc sắc trong bài thơ cùng một lúc làm phát lộ hai phẩm chất nói trên của các chiến sĩ. Phải rất giàu dũng khí cũng như rất giàu “hồn thơ”, người lính Tây Tiến mới rung động được đến mức cực điểm với vẻ đẹp nguyên sơ, hùng vĩ của núi rừng như thế này: Chiều chiều oai linh thác gầm thét / Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người. Có những lúc người lính Tây Tiến thả hồn bay lên với cảnh trí tuyệt vời thơ mộng của thiên nhiên. Ta hiểu lúc đó họ đã chế ngự được hoàn cảnh khắc nghiệt để thưởng thức những vẻ đẹp hiếm thấy trong đời: Người đi Châu Mộc chiều sương ấy / Có thấy hồn lau nẻo bến bờ / Có nhớ dáng người trên độc mộc / Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa. Có thể nói, trong mỗi người lính Tây Tiến có tồn tại một con người nghệ sĩ. Chẳng hề ngẫu nhiên khi ta thấy xuất hiện nhiều lần trong tác phẩm các chi tiết nói về “hoa", về “nhạc”, về "thơ” - những “vật liệu” hết sức cần thiết cho việc tô đậm phẩm chất lãng mạn trong tâm hồn người chiến sĩ. Các anh đã chiến thắng hoàn cảnh đến hai lần khi trong những ngày gian khó vẫn tổ chức nhiều đêm lửa trại tưng bừng, náo nhiệt. Trong những đêm đó, nét đa tình, hào hoa của các chàng trai Hà Nội càng được bộc lộ rõ hon bao giờ hết. Họ đã reo lên sung sướng, ngỡ ngàng trước sự xuất hiện của một dáng hồng sơn cước và nghiêng ngả vui hết mình trong tiếng khèn, tiếng nhạc dặt dìu: Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa / Kìa em xiêm áo tự bao giờ/Khèn lên man điệu nàng e ấp / Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ.

- Ốm đau, bệnh tật đã khiến cho người lính Tây Tiến có một vẻ ngoài thật kì dị. Đôi lần họ mượn ngay sự kì dị đó để tạo cho mình một dáng dấp oai dữ rất riêng. Nhưng điều đáng nói ở đây là chất mộng mơ, đa cảm chưa một lần bị biến dạng. Nó vẫn tồn tại như để nuôi giữ chất người đẹp đẽ ở các anh. Dáng kiều thơm nơi đô thành trong giấc mộng của người chiến sĩ không nói về một trạng thái tinh thần “ốm yếu”, mà ngược lại, cho ta hiểu thêm về bản lĩnh sống của các anh - những người không chịu đánh mất mình dù gặp phải hoàn cảnh khốc liệt như thế nào.

- Rung động trước vẻ đẹp của hình tượng người lính trong bài thơ Tây Tiến thực chất là một rung động thơ. Dĩ nhiên, anh bộ đội Tây Tiến ngoài đời rất gan dạ, rất hào hoa, nhưng phải nhờ “ngôn ngữ thơ” của Quang Dũng, hai phẩm chất kia mới nổi bật lên và gây được ấn tượng sâu sắc cho người đọc đến như thế. Tạo dựng một bức tranh thiên nhiên vừa hùng vĩ, dữ dội, vừa thơ mộng, trữ tình, tác giả đã thực sự làm một phép chiếu ứng nhằm phơi mở toàn bộ vẻ đẹp tâm hồn của người chiến sĩ. Còn khi nhà thơ sử dụng những cách nói tếu táo rất lính như súng ngửi trời, cọp trêu người, không mọc tóc... trong “kể việc” thì người đọc bỗng nhiên hình dung được rất rõ dáng vẻ ngang tàng, đầy khí phách của các chàng trai Tây Tiến đang vượt lên cười cọt với gian nan. Sử dụng một hệ từ vựng riêng khi nói về cái chết với những từ ngữ không bước nữa, bỏ quên đời, về đất, tác giả càng giúp ta thấu rõ tinh thần trượng phu của người lính chiến - rất anh hùng, rất lãng mạn khi coi cái chết “nhẹ tựa lông hồng”.

- Bài thơ Tây Tiến là nơi lưu giữ những kỉ niệm về một thời kháng chiến. Đi vào bài thơ, ta nghiêng mình trước vẻ đẹp can trường, mạnh mẽ và lãng mạn, tài hoa của các chiến sĩ, đồng thời ta cũng nghiêng mình trước thơ, trước tâm hồn lớn lao, phong phú của chính người thơ Quang Dũng. Độc giả khó ngăn nổi cảm giác thèm được thấy lại một thời thơ mà lúc đó người ta làm thơ như đã sống và thực sự đã sống đẹp như một bài thơ.