Vị trí đoạn kịch: Lúc đối thoại với xác hàng thịt, với vợ, với cháu gái có lẽ Hồn Trương Ba muốn giữ vững bản chất nguyên vẹn, trong sáng, tốt đẹp của mình. Khi đối thoại với con dâu, có lẽ Hồn Trương Ba đã nhận ra bi kịch đang diễn ra cho gia đình ông do chính đời sống giả dối và vị kỉ, do suy nghĩ sai lầm mang lại. Chính vì vậy mà ông thắp hương cầu Đế Thích xuất hiện. Và một cuộc đối thoại sòng phẳng giữa Thần Thánh và Người đã diễn ra về cách sống toàn vẹn của một con người. Trong lúc tranh luận, cả hai nghe cái Gái báo tin cho mẹ là cu Tị chết rồi. Đế Thích muốn chuyển Hồn Trương Ba qua xác cu Tị, Đế Thích đồng ý, và hỏi lại: “Nhưng còn ông... rốt cuộc ông muốn nhập vào thân thể ai?”. Qua lớp diễn này, chúng ta thấy:
Thần thánh cũng sai lầm, qua lời của Đế Thích: “Việc ông phải chết chỉ là một sai lầm của quan thiên đình. Cái sai ấy đã được sửa bằng cách làm cho hồn ông được sống”. Nghe Đế Thích trần tình như thế, Hồn Trương Ba đã đáp lại: “Có những cái sai không thể sửa được. Chắp vá và gượng ép chỉ làm sai thêm. Chỉ có cách là đừng bao giờ sai nữa. hoặc phải bù lại bằng một việc đúng khác”. Hồn Trương Ba đã lí luận đúng, ngay từ sự việc của Trương Ba. Trương Ba phải chết vì sự sai lầm của các thần quan trên thiên đình. Từ sai lầm ấy, và vì tính háo danh, muôn “người trên trời, dưới đất mới biết tới cao cờ như thế nào” nên Đế Thích mới chắp vá và gượng ép” cho hồn Trương Ba nhập vào xác hàng thịt tạo nên nỗi khổ không chỉ cho Trương Ba mà còn với cả những người thânCùng vì ích kỉ. háo danh mà Đế thích quyết phạm một sai lầm khác là cho Hồn Trương Ba nhập vào cu Tị, nếu Hồn Trương Ba không kịch liệt phản đối
Sự đấu tranh để được trở về với luật tự nhiên vật nào hồn đó trong một thể thống nhất của Hồn Trương Ba:
Hồn Trương Ba xác định vấn đề: “Tôi không nhập vào hình thù ai nữa! Tòi đã chết rồi, hãy để tôi chết hắn!” Theo luật tự nhiên có sanh thì có tử.
Đế Thích thì buộc “Ông phái sống, dù với bất cứ giá nào...” - Và hù dọa: “Ông sẽ không còn lại một chút gì nữa..”: Thỏa mãn thú vui và tính háo danh.
Hồn Trương Ba lại phải giải thích rằng cũng ham sống lắm, nhưng sống mà mình không còn là mình, bắt người thân phải khổ vì mình thì đó là cái giá không thể trả được. Và Hồn Trương Ba đã đặt ngược lại vấn đề rồi đi đến kết luận: “Cuộc sống giả tạo này có lợi cho ai? Họa chăng chỉ có lão lí trưởng và đám trương tuần hỉ hả thu lợi lộc! Đúng, chỉ bọn khốn kiếp là lợi lộc”. Dù “bọn khốn kiếp” đã được Hồn Trương Ba giải thích nhưng cũng đụng chạm đến tự ái của Đế Thích. Và xem ra lời giải thích “Có những cái giá đắt quá, không thể trả được..”, về sự vô lí là phải sống giả tạo vào người khác (Đế Thích) tồn tại, rồi đi đến quyết định: “Nếu còn tiếp tục sống, tôi cũng chẳng thích đánh cờ với ông nữa! Đánh cờ với ông chán lắm! Không có gì chán bằng đánh cờ với tiên!” đã làm thay đổi ý định của Đế Thích để rồi “không còn cái vật quái gờ mang tên Hồn Trương Ba, da hàng thịt”.
Một đoạn kịch thật có ý nghĩa cho những ai thích tồn tại vào cuộc sống giả tạo của kẻ khác. Thấy rõ giá trị của quy luật tự nhiên để sống thật với chính mình.