Tác giả tác phẩm: Bầy chim chìa vôi - Ngữ văn 7 Kết nối tri thức

Tác giả tác phẩm: Bầy chim chìa vôi - Ngữ văn 7

- Nguyễn Quang Thiều sinh năm 1957

- Quê quán: Hà Nội

- Phong cách nghệ thuật: ông sáng tác về nhiều đề tài với những cách biểu hiện khác nhau và nhiều cung bậc cảm xúc vượt khỏi phạm vi cảm hứng hiện thực hay siêu thực. Ông không mô phỏng, sao chép đời sống để viết thành những vần thơ đầy ẩn ý.

- Tác phẩm chính: Bí mật hồ cá thần (1998), con quỷ gỗ (2000), ngọn núi bà mù (2001)
 

Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi

– Anh Mên ơi, anh Mên!

– Gì đây? Mày không ngủ à? – Thắng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức đây từ lâu lắm rồi

– Anh bảo mưa có to không?

– Lại chẳng to. Thế mày không nghe thấy gì à?

– Nhưng anh bảo nước sông lên có to không?

Bây giờ phải ngập đền cánh bãi dưới rồi

– Thế anh bảo.

– Bảo cái gì mà bảo lắm thế ~ Mên gắt em nó.

– Em bảo Mon ngập ngừng. – Thể cái bãi cát giữa sông đã ngập chưa?

Ừ nhỉ. – Giọng thằng Mên chợt thảng thốt. – Có lẽ sắp ngập mất bãi cát rồi.

– Em sợ những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất

– Tao cũng sợ

– Thế anh bảo chúng nó có bơi được không?

Chim thì bơi làm sao được. Mày làm chim chìa vôi cứ như vịt ấy.

Chìa vôi loài chim nhỏ như chim sẻ, lông đen, đuôi và cánh có vệt trắng, thường sống gần các nguồn nước.

Hai đứa bé nằm trong chiếc chăn đạo đã rách nhiều chỗ thì thảm nói chuyện. Bên ngoài mưa vẫn to. Trong tiếng mưa hình như có tiếng nước sông dâng cao, xiên xiết chảy:

– Chiều qua em theo bố đi kéo chũm” ở gần công sông ấy.

– Thế thì sao?

– Bố bảo chỉ có ở sông làng mình chim chìa vôi mới làm tổ như thế. Sao nó lại không làm tổ ở trên bờ hả anh?

– Tao không biết

[…] Hai đứa bé nằm im, nhưng không ngủ.

Có lẽ bố chúng nó nói đúng. Chỉ ở khúc sông lảng chúng, những con chim chìa vôi mới làm tổ như thẻ. Thói/quen làm tổ và đẻ trứng Hàng năm vào mùa nước cạn, giữa sông làng nổi lên một đãi cát. Sau một thời gian, những đám rong sống tốt bời bời héo dần làm thành một lớp đệm trên cát. Vào lúc đó, đc con chim chìa vôi mảnh khánh và ít lời từ hai bờ sông bay ra bãi cát. Chúng tìm những đảm rong khô và giày đế đẻ trứng. Khi những con chữ chìa vôi đã đủ lông cánh cũng là lúc có những, đám mây lạ từ dãy núi đá vôi Hòa Bình bay vẽ báo hiệu mùa mưa. Những tiếng sắm. sau mỗi đêm lại chuyển dân từ một chân trời xa về bên kia sông.. Và bất chợt một đêm não gân sáng, sấm nổ vang trên nóc nhà vả mưa ném xuống. Con sông Đáy cựa mình lớn lên. Chỉ sau đăm đèn, dải cát nổi giữa sông chìm vào trong nước đỏ. Khi vòng vây của nước ập vào phần cuối cùng của bãi cát thì những con chim chìa vôi non lần đầu tiên trong đời đập cảnh bay lên. Những con chim bẻ bóng bứt khỏi dòng nước không, lỗ bay vào bờ. Và đến mùa khô sang năm chúng lại ra dải cát nổi bắt đầu mùa sinh nở của chúng. [… ]

Mùa mưa năm nay như về sớm hơn. Mấy ngày mưa liên miên và nước sông đang lên rất nhanh

– Anh ơi! – Thằng Mon lại thì thảo gọi

– Gì

– Anh đã nhìn thấy chim chìa vôi nó bay tử bãi cát vào bờ bao giờ chưa?

– Chưa

– Tổ chim sẽ bị chìm mất

Thằng Mên nằm im lặng không trả lời em nó. Lâu sau nó hỏi

– Thế làm thế nào bây giờ?

– Hay mình mang chúng nó vào bờ

– Bây giờ nước to lắm, làm sao mà lội ra đây được

– Em không biết

Hai đứa bé lại nằm im lặng. Mưa vẫn đổ xuống mái nhà và gió vẫn thổi vào phên cửa liệp cành cạch.

– Chiều qua bố kéo chữ được một con cá mãng,

– Thế mà cũng khoe, ai mà chẳng biết

Cả một con cá bồng rất to và đẹp. Em lấy trộm con cá bống

– Thế để đâu rồi? – Thắng Mên quay sang phía em nó hỏi

– Em thả vào chỗ công sông rồi. Anh bảo đầy có phải là con bống ở hốc cằm sảo đỏ dưới bên không?

– Mày có nhìn thấy cái chấm đen to ở vây nó không?”

– Em không nhìn. Chiểu vẻ đỗ giỏ cá ra chậu, bố kêu mắt con bống. Bồ bảo cỏ khi con cá măng ăn con bồng rồi. Bố bảo mẹ mô con mang ra xem có con bồng trong bụng nó không

– Hi hi. – Thằng Mến bật cười khoái chí.

– Cái hộc cắm sảo đồ ngập bủm? rồi anh nhỉ?

– Ngập tử chiều hôm kia rồi. Ngập đến mái nhà con bông cũng chẳng sợ.

– Anh ơi

– Gi?

– Tổ chim ngập mật anh ạ. Minh phải mang chúng nó vào bờ, anh ạ.

– Đi bây giờ hả? – Thằng Mên hỏi sau một phút im lặng

– Vâng, cứ lấy đò của ông Hảo mà đi. [… ]

Trôi đến đoạn sông cách bến đò làng chúng chừng gần hai cây số con đò mới tạt được vào bờ.

– Vào bỏ rơi anh ơi. – Thằng Mon kêu lên sung sướng.

– Chứ còn sao. – Lúc này giọng thăng Mên tỏ vẻ rất người lớn. – Nào xuống đỏ được rồi đây.

Hai anh em thằng Mên lập cập tụt khỏi đó

– Mình để đò lại đây hả anh?

– Phải kéo vẻ bên chứ, không thì chết. Bây giờ tao kéo còn mày

Thắng Mên quấn cải dây buộc đồ vào người nó và gò lưng kéo. Phía sau, thằng Mon lội bì bõm đây.

– Cái đải cát chưa chim đâu anh nhỉ?

– Chắc là chưa

Khi hai đứa bé đưa được con đò trở về chỗ cũ thì trời đã tang tảng sáng. Chủng vội vã tìm cách buộc đò lại. Rồi ngay sau đó, cả hai đứa bé không nói gì và cùng chạy ngược lên đoạn bờ sông đối diện với đãi cát

– Anh cỏ nhìn thấy gì không?

– Tao chưa nhìn thấy, còn tôi lắm.

– Thể anh bảo đã ngập hết chưa?

Đề tao nhìn xem. – Thằng Mên nói và ngồi thụp xuống. Nỏ căng mắt nhìn sát mặt sông.

– Ướt cảnh, chim nó có bay được không?

– Mây lội ra đây mà hỏi

– Anh ơi, cỏ khi bố đậy rồi đấy

Sau câu nói của thằng Mon, cả hai đứa trẻ bắt đầu thấy sợ. Từ phía ngôi nhà của chúng ở chân đê vọng lại tiếng người lớn gắt gỏng điều gì mắt nhìn ra giữa dòng sông. Trời đã sáng.

– Anh ơi, kia kia, bãi cát. – Thằng Mon chợt kêu lên

– Ừ, đúng rồi. Vẫn chưa ngập hết. Còn bằng cái mũ thôi

– Anh bảo bây chim còn ở đó không?

– Không biết. Nhưng bố bảo khi nước vừa ngập hết thì chim mới bay lên

– Sao chúng lại không bay trước?

– Làm sao mà tao biết được

Khi ánh bình minh đã đủ sáng để soi rõ những hạt mưa trên mặt sông, thì cũng là lúc dòng nước không lồ nuốt chửng phần còn lại cuối cùng của dải cát. Vả trong mắt hai đứa trẻ, một cảnh tượng như huyền thoại hiện ra. Từ mặt nước sông, những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước không lồ bay lên. Hai đứa bé không kêu lên được một tiếng nào. Người chúng như đang ngủn ngụt toả hơi nóng.

Suốt từ chiều hôm qua, nước bắt đầu dâng lên nhanh hơn. Nước dâng lên đến đâu, con chim bổi và chim mẹ lại dẫn bẫy chim non tránh nước lên theo đến đỏ. Cứ như thể chúng tiền dân đến phần cao nhất của đải cát. Và cứ thể bảy chim non nhảy lò cỏ trên những đôi chân mảnh đẻ chưa thật cứng cáp và đập cảnh suốt đêm. Chim bồ và chim mẹ vừa đập cánh theo đàn con vừa dẫn chúng đi. Hình như chúng biết chính xác khi nào thì đàn con chúng mới đủ sức để nâng mình lên khỏi mặt đất một cách đảm bảo. Nếu bảy chim con cất cảnh sớm hơn, chúng sẽ bị rơi xuống dòng, nước trên đường từ bãi cát vào bờ. Vả nếu chúng cất cánh chậm một giây thôi, chúng, sẽ bị dòng nước cuốn chìm.

Và bây giờ bẫy chim đã bay lên. Mặt trời như lên nhanh hơn mọi ngày vả mưa đã đột ngột tạnh hẳn. Bỗng một con chim như đuối sức. Đôi cánh của nó chợt như dừng lại, nó rơi xuống như một chiếc lá. Con chim mẹ xoè rộng đôi cảnh lượn quanh đứa con và kêu lên Nhưng khi đôi chân mảnh đẻ và run rẩy của con chim non chạm vào mặt sông thì đôi cánh của nó đập một nhịp quyết định. Tắm thần bé bỏng của con chim vụt bứt ra khỏi dòng nước và bay lên cao hơn lần cất cánh đầu tiên ở bãi cát.

Quanh hai đứa bé tất cả vụt im lặng, chỉ có tiếng đập cảnh quyết liệt của bầy chim non. Hình như chúng nghe thấy trong ngực mình nhịp đập của những trái tim hối hả nhưng đều đặn. Cuối cùng bảy chim non đã thực hiện xong chuyến bay quan trọng, đầu tiên và kỳ vĩ nhất trong đời chúng. Những đôi cánh mỏng manh run rẩy và đầy tự tin của bầy chim đã hạ xuống bên một lùm đứa đại bờ sông.

Hai anh em thằng Mên vẫn đứng không nhúc nhích.

Trên gương mặt tái nhợt vì nước mưa của chúng hừng lên ánh ngày. Thằng Mên lặng lẽ quay lại nhìn em nó. Và cả hai đứa bé nhận ra chủng đã khóc từ lúc nào.

– Tại sao mày lại khóc? – Thằng Mên hỏi.

– Em không biết, thế anh?

Hai anh em thằng Mến nhìn nhau và cùng bật cười ngượng nghịu. Rồi bỗng cả hai đứa cùng quay người và rướn mình chạy về phía ngôi nhà của chúng. Được một đoạn, thằng Mon đứng lại thở và gọi

– Anh Mên. anh Mên. Đợi em với. Không em ứ chơi với anh nữa.
 

Truyện ngắn

- Tác phẩm này ông viết tặng cho thiếu nhi. Tác phẩm được trích trong tập truyện “ Mùa hoa cải bên sông” đặt trong bối cảnh làng quê với những cái kết có hậu, hay gợi mở: hạnh phúc sẽ đến với những ai phấn đấu vượt qua nỗi đau và sự mất mát

- Tập truyện do Phương Nam Book và NXB hội nhà văn phát hành quý IV năm 2012

Tự sự

Với nhan đề này phần nào nói lên tình yêu thương đối với “Bầy chim chìa vôi”. Hai anh em Mon và Mên lo lắng khi thấy nước ngập lên bãi cát giữa sông, sợ bầy chim chìa vôi non sẽ chết. Và hành trình giải cứu bầy chim non của 2 anh em. Cuối cùng, hai anh em vui sướng khi nhìn bầy chim non cất cánh.

Truyện kể về hai anh em Mon và Mên lo lắng khi thấy nước ngập lên bãi cát giữa sông, sợ bầy chim chìa vôi non sẽ chết. Và hành trình giải cứu bầy chim non của 2 anh em. Cuối cùng, hai anh em vui sướng khi nhìn bầy chim non cất cánh

 Gồm 3 phần:

-Phần 1 từ đầu … mùa sinh nở của chúng: hai anh em lo lắng cho bầy chim chìa vôi

-Phần 2 : Mùa mưa năm nay về sớm hơn… lấy đò ông Hảo mà đi: Hành trình giải cứu bầy chim chìa vôi của 2 anh em

-Phần 3:Trôi đến đoạn sông… đến hết: Hình ảnh bầy chim non cất cánh

Truyện kể về hai anh em có tấm lòng nhân hậu, yêu thương động vật, lo lắng khi thấy nước ngập bầy chim chìa vôi đáng thương sẽ chết. Hai anh em tìm mọi cách để cứu chúng

- Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, thú vị.

- Khắc họa rõ nét hình ảnh bầy chim chìa vôi

- Thời gian : vào mùa mưa

Ngoài trời đang mưa lớn, nước sắp ngập hai anh em Mon và Mên sợ chết bầy chim non

- Không gian : ở bãi đất trông giữa sông

+ Những chú chim mảnh khảnh, ít lời từ hai bờ sông bay ra bãi cát. Chúng tìm những đám rong khô và dày để đẻ trứng

+ Mấy ngày mưa liên miên nước lên rất nhanh

+ Anh đã thấy bầy chim chìa vôi nó bay từ bãi cát vào bờ bao giờ chưa?

→ Nổi bật lên hình ảnh bầy chim chìa vôi đang nguy hiểm, nước sắp ngập lên bãi cát giữa sông. Nếu bầy chim non không bay được vào bờ chúng sẽ chết.

- Hai anh em là người có tấm lòng nhân hậu,hai đứa bé lo lắng không ngủ khi ngoài trời mưa to, nước sông lớn.

- Tính cách nhân vật Mên có lo lắng, nhưng xen lẫn với sự ngập ngừng, và thấu đáo, trưởng thành hơn em “ đi bây giờ à?” thằng Mon hỏi sau một phút im lặng, “ chứ còn sao lúc này giọng thằng Mên tỏ vẻ rất người lớn”

- Nhân vật Mon thể hiện rõ sự lo lắng khi liên tục hỏi anh về tình hình chim chìa vôi. Mon đã nói với Mên về việc lấy trộm và thả con cá bống của bố ra chỗ cống sông và rủ Mên ra sông mang tổ chim vào bờ vì lo lắng chúng bị ngập

→ Mon là người sống tình cảm, biết yêu thương và luôn chú ý quan sát đến mọi vật xung quanh, đặc biệt là tình yêu động vật, thiên nhiên sâu sắc.

- Ngôi kể thứ 3

- Nghệ thuật xây dựng tình huống, tâm lý nhân vật lôi cuốn người đọc

- Thành công trong nghệ thuật miêu tả dòng chảy cảm xúc của nhân vật

- Miêu tả chi tiết về cảnh khung cảnh bãi sông vào buổi bình minh giàu trí tưởng tượng

- Khắc họa  rõ nét hình ảnh bầy chim chìa vôi tung cánh
 

Gắn bó với tuổi thơ của biết bao thế hệ thiếu nhi, nhà văn Nguyễn Quang Thiều sở hữu nhiều tác phẩm đặc sắc, mang đậm dấu ấn. Trong đó, tác phẩm “Bầy chim chìa vôi” là một trong số truyện tiêu biểu đón nhận sự yêu mến nhất là độc giả nhỏ tuổi. Tác phẩm là một câu chuyện đẹp về tình yêu, sự gắn bó giữa con người với thiên nhiên. Qua câu chuyện, chúng ta thấy được tấm lòng nhân hậu, tình yêu thương của những đứa trẻ đối với bầy chim chìa vôi nhỏ bé nhưng kiên cường, dũng cảm; mag đến cho bạn đọc những bài học ý nghĩa, giá trị trong cuộc sống.

Truyện ngắn bắt đầu từ cuộc nói chuyện và suy nghĩ của hai anh em Mên và Mon về tổ chìa vôi có thể bị nước sông nhấn chìm. Với tấm lòng nhân hậu, hai anh em quyết định đi tới sông ngay trong đêm mưa. Tận mắt nhìn thấy những chú chim non bay lên từ bãi cát giữa sông vào lúc bình minh, trong lòng hai anh em trào lên sự vui vẻ, cảm động khó tả. Giữa đêm mưa, Mon và Mên đều khó ngủ, lí do bắt nguồn từ sự lo lắng nước sông dâng cao ngập bãi sông, hai anh lo lắng cho những chú chim chìa vôi non sẽ bị chết đuối. Sau khi trải qua cả đêm vật lộn, bình minh đã đến, hai anh em cũng đã tới bãi sông. Khung cảnh bình minh hiện ra đẹp kì diệu, ánh bình minh rọi sáng những hạt mưa trên mặt sông thì một cảnh tượng như huyền thoại hiện ra, từ mặt nước những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên. Cuộc cất cánh của bầy chim chìa vôi non xảy ra một cách bất ngờ và ngoạn mục, khiến hai anh em im lặng, hai đứa đứng không nhúc nhích, xúc động đến phát khóc khi thấy bầy chim non bay lên và hạ cánh an toàn bên một lùm dứa dại bờ sông. Đây là một khung cảnh vô cùng cảm động trong mắt hai bạn nhỏ, bởi với những chú chim, bầy chim non thực hiện xong chuyến bay đầu tiên, quan trọng trong cuộc đời của chúng, còn với Mon và Mên, đây là khung cảnh vỡ òa sau bao lo lắng, bất an của hai anh em.

Với chủ đề viết về tuổi thơ và thiên nhiên (truyện về hai đứa trẻ và bầy chim chìa vôi bên bãi sông gắn bó với quê hương) tác phẩm thể hiện được vẻ đẹp của tâm hồn trẻ thơ nhạy cảm, trong sáng, tràn đầy tình yêu thương vạn vật xung quanh. Không những thế tác phẩm còn khắc hoạ những cậu bé dũng cảm, dám hành động, biết quan tâm, yêu thương những gì diễn ra xung quanh mình. Câu chuyện mà nhà văn mang đến nhận được nhiều sự chú ý của độc giả trong cách khai thác đề tài, chủ đề gần gũi cuộc sống nhưng chứa đựng ý nghĩa, giá trị nhân sinh sâu sắc.

Nhà văn Nguyễn Quang Thiều đã đưa người đọc trở về thế giới tuổi thơ với việc xây dựng nhân vật hai anh em Mên và Mon đầy nghệ thuật. Miêu tả tâm lí tinh tế, ngôn ngữ đối thoại sinh động; đặt nhân vật vào tình huống mang tính thử thách để bộc lộ tính cách. Người đọc theo dõi hành trình câu chuyện từ hai giờ sáng đến bình minh thức dậy bằng cách nói chuyện lo lắng, quan tâm dành cho những chú chim chìa vôi non ở đầu câu chuyện, đến hành động ra sống để cứu bầy chim rồi khó trong sự sung sướng bất ngờ ở cuối truyện ... Với tính cách trẻ thơ hồn nhiên và trong sáng cùng với đó là một tấm lòng yêu thương động vật và trân trọng sự sống của hai anh em. Qua những cử chỉ, hành động và lời nói của các nhân vật thế giới tình yêu thương, sự vô tư, hồn nhiên, trong sáng qua ngòi bút tài hoa của nhà văn Nguyễn Quang Thiều đã thể hiện.

Chúng ta dễ nhận thấy dù là em nhỏ, nhưng Mon có những suy nghĩ, lo lắng xuất phát từ trái tim tốt bụng, biết quan sát, lanh lợi và rất đáng yêu. Cậu bé không thể chìm vào giấc ngủ vì lo cho sự sống những chú chim nhỏ có thể bị dòng nước cuốn trôi, liên tục đặt ra những câu hỏi với chi tiết lặp lại: “anh bảo…” đi kèm với các sự việc: mưa to không, nước sông lên có to không, bãi cát giữa sông đã ngập chưa, những con chìa vôi… Dù Mon đã cố nghĩ sang chuyện vui khác, nhưng suy nghĩ của em vẫn hướng tới bầy chim chìa vôi trên sông, em rất lo cho tổ chim chìa vôi. “Những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất”. Nghĩ thế, sự ngập ngừng dần trở nên quyết đoán, khiến Mon đề xuất với anh Mên: “Hay mình mang chúng nó vào bờ?” và dần thành một câu khẳng định, quả quyết: “Mình phải đem chúng nó vào bờ, anh ạ”. Quyết định đi cứu những chú chim non không phải đến từ anh Mên mà lại chính là Mon càng thể hiện sự dũng cảm, nhân hậu và lòng quyết tâm của Mon.

Người anh trai Mên trong truyện ngắn khá yên tĩnh, có phần cục cằn và hay gắt gỏng, thế nhưng bên trong đó lại là một cậu bé biết suy nghĩ, ấm áp và giàu lòng nhân hậu. Tuy không đặt ra nhiều câu hỏi như em Mon, nhưng Mên vẫn trả lời bằng một thái độ tỉnh táo, và hóa ra cậu bé cũng không ngủ được. Mên cũng nằm im, cố đưa mình vào giấc ngủ, nhưng khi Mon nhắc lại một lần nữa: “Tổ chim sẽ bị chìm mất”, Mên im lặng nhưng sau lại hỏi: Thế làm thế nào bây giờ?. Im lặng một phút rồi đưa ra câu hỏi “Đi bây giờ à?”, đây không phải câu hỏi thể hiện sự chần chừ mà là một lời nói giúp em trai Mon chắc chắn về quyết định của mình. Bên cạnh đó nhân vật Mên là một cậu bé tuy mang nét tính cách tinh nghịch của trẻ em nhưng lại có vẻ trưởng thành của người lớn. Vẻ trưởng thành ấy của Mên đã được thể hiện rõ nét trong mối quan hệ với chính em trai của mình tên là Mon. Hình dáng của Mên càng thêm chín chắn và trưởng thành qua chính sự tin tưởng, sự dựa dẫm và cách đặt câu hỏi liên tiếp về mọi thắc mắc của em Mon. Mên luôn là người giải đáp và chỉ huy mọi việc cho cả hai anh em cùng nhau làm trong tất cả mọi tình huống. Chẳng hạn như những việc quyết định lấy đò, chèo ra bờ sông để cùng nhau xem bầy chim chìa vôi non, hay là kéo đò vào bờ để cất kẻo bị trôi đò trong đêm mưa. Nhưng ở cậu bé Mên này, cũng lộ rõ những nét trẻ con có những nét trẻ con. Tính cách trẻ con ấy của Mên được thể hiện qua những lần cậu bé chợt sợ hãi khi nghĩ về bố của mình, đây là một chi tiết khá là thú vị, bởi tâm lý của trẻ em bao giờ cũng sẽ sợ bố mình.

Cùng với người em của mình ẩn sâu bên trong ở nhân vật Mên, thì đó chính là cậu bé có một trái tim đầy sự ấm áp, giàu tình yêu thương. Những hành động lo lắng của cậu dành cho người em trai khi trong đêm mưa gió Mên đã cùng em trai chèo đò ra bờ sông mục đích là kiểm tra tình hình mấy chú chim chìa vôi non thế nào. Chính điều này đã thể hiện được cậu bé Mên có một tâm hồn giàu tình yêu thương. Sự yêu thương đó, được thể hiện qua tâm lí của cậu, từ việc cậu lo lắng, rồi vỡ oà trong vui sướng cho đến bật khóc khi những chú chim chìa vôi đã được an toàn.

Ngoài ra nhà văn mang đến sự bất ngờ, hấp dẫn của câu chuyện bằng tình huống truyện được tác giả xây dựng khá độc đáo. Khoảng hai giờ sáng, Mon tỉnh giấc rồi quay sang gọi anh trai là Mên. Liên tiếp những câu hỏi như: “Anh bảo mưa có to không?”, “Nhưng anh bảo ước sông có lên to không?” đã bộc lộ được vẻ lo lắng, bồn chồn của Mon. Những câu hỏi dồn dập khiến Mên gắt lên: “Bảo cái gì mà bảo lắm thế”. Nhưng khi nghe Mon nói rằng: “Em sợ những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất”, Mên cũng hiểu ra. Đáp lại câu nói của em trai, Mên cũng bộc lộ sự lo lắng: “Tao cũng sợ”. Thế rồi, cả hai đều không ngủ được, tiếp tục trò chuyện. Qua chi tiết này, có thể thấy được sự hồn nhiên, thơ ngây của hai nhân vật này. Ngoài ra chi tiết khi nước dâng lên cũng là lúc bầy chim chìa vôi kịp tung cánh bay lên trong cảnh bình minh. Chứng kiến những cánh chim chìa vôi bé bỏng đã ướt át bứt ra khỏi mặt nước, dương cao đôi cánh bay lên trời cao trong sự bất ngờ, hạnh phúc đến rơi nước mắt của hai bạn nhỏ vì sự xúc động, vì tình yêu thương. Như vậy việc xây dựng các tình huống bất ngờ trong truyện giúp chuyện kể thêm thú vị, tăng tình tiết câu chuyện, phù hợp tiếp nhận của bạn đọc nhỏ tuổi.

Các biện pháp tu từ nhân hóa, so sánh cũng được nhà văn triệt để sử dụng góp phần tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt, giúp truyện kể về thế giới thiên nhiên trở lên gần gũi với con người nhất là trẻ thơ. Đó là khung cảnh thiên nhiên đầy ánh sáng bằng các hình ảnh nhân hoá, so sánh cùng cảnh tượng “như huyền thoại” khi bầy chim bay lên bằng trong sự ngỡ ngàng, vỡ oà cảm xúc của Men và Mon. Đó là cách miêu tả bầy chim chìa vôi với các chi tiết chim bố và chim mẹ lo lắng, chăm sóc cho bầy chim non: “dẫn bầy chim non đi tránh nước”, “đập cánh như để dạy và khuyến khích”, “sốt ruột mong đàn con chúng có đủ sức nâng mình lên...” thể hiện giàu tình yêu thương, lo lắng và hết lòng hi sinh vì con. Việc bầy chim cần làm để thoát khỏi dòng nước: Tự bản thân phải nỗ lực hết sức; chọn và quyết định, quyết liệt, dứt điểm, đúng thời điểm mới chiến thắng được dàng nước lũ đang dâng lên. Đồng thời đã cho thấy sức sống mãnh liệt và kì diệu của thế giới tự nhiên. Bầy chim non bé bỏng vụt bứt ra khỏi dòng nước và bay lên cao được nhà văn ví như “chuyến bay kì vĩ và quan trọng nhất trong đời” là bước khởi đầu biết tự lập bay để thoát khỏi thử thách nguy hiểm; khẳng định sức sống mãnh liệt của bản thân; đánh dấu sự trưởng thành...đã để lại nhiều bài học cho mỗi chúng ta về việc đối mặt và vượt qua khó khăn thử thách trong cuộc sống.

Một trong những đặc sắc góp phần thành công của câu chuyện phải kể đến việc nhà văn lựa chọn dùng ngôi kể thứ 3, vốn là ngôi kể khách quan chứng kiến toàn bộ cảnh hai anh em Mên và Mon từ khi tỉnh giấc đến khi học chứng kiến cảnh huy hoàng bay lên của bầy chim chìa vôi trong cảnh bình minh đầy ngoạn mục. Ngôi kể này có khi cùng với người kể chuyện dẫn dắt truyện kể: “Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi: - Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi”; có khi là lời nhân vật: “- Anh Mên ơi, anh Mên!; - Gì đấy? Mày không ngủ à?” cho thấy sự linh hoạt và sáng tạo trong ngôi kể của nhà văn để giúp hai nhân vật Mon và Mên từ người đọc trở nên thú vị, chân thực và đặc biệt hơn. Cùng với đó là sự kết hợp ngôn ngữ gần gũi giúp cho các nhân vật được thể hiện một cách chân thực, sinh động, tự nhiên không chỉ góp phần thể hiện chủ đề ý nghĩa nhân văn câu chuyện mà còn thể hiện tài năng, sự tinh tế trong việc nắm bắt “thế giới ngôn ngữ trẻ thơ” giàu cảm xúc, trong trẻ, hồn nhiên và nhạy cảm trước những gì xảy ra trong cuộc sống.

Có thể nói với truyện ngắn Bầy chim chìa vôi, Nguyễn Quang Thiều đã gửi gắm biết bao thế hệ bạn đọc cảm nhận được những điều ý nghĩa tốt đẹp nhân văn từ những câu chuyện nhỏ của hai đứa trẻ đối với bầy chim chìa vôi bằng chính sự ngây thơ, tình cảm trong sáng, hồn nhiên, tấm lòng nhân hậu, yêu thương.Truyện bồi dưỡng lòng trắc ẩn, tình yêu loài vật, yêu thiên nhiên xung quanh chúng ta. Từ câu chuyện mỗi chúng ta cảm nhận, hiểu sâu sắc thêm thông điệp về cuộc sống: Con người cần sống hòa hợp và gắn bó hơn với thiên nhiên, với muôn loài. Đó là một phần của cuộc sống.
 

“Bầy chim chìa vôi” là một trong những truyện ngắn vô cùng ý nghĩa dành cho mọi lứa tuổi, đặc biệt là thanh thiếu niên. Nhà văn Nguyễn Quang Thiều khi đăng tải truyện ngắn đã nhắn nhủ: “Hy vọng những cậu bé, cô bé – những công dân tương lai của chúng ta mang một tấm lòng nhân ái để bảo vệ thế gian này đang bị chính người lớn chúng ta tàn phá.”

Đây cũng chính là điều mà hai nhân vật chính Mon và Mên trong câu chuyện đã làm được. Hai cậu bé cho người đọc một cảm giác gần gũi, nhẹ nhàng, vừa dũng cảm, đáng yêu.

“Bầy chim chìa vôi” là tác phẩm truyện ngắn kể về hai cậu bé Mon và Mên cùng những suy nghĩ, hành động bảo vệ tổ chim chìa vôi trong đêm bão, câu chuyện được kể theo ngôi thứ ba thú vị, hấp dẫn, cùng với nghệ thuật miêu tả nhân vật qua lời đối thoại đặc sắc đã làm nổi bật lên hình ảnh hai cậu bé Mon và Mên vừa dễ thương, vừa giàu lòng nhân ái.

Mở đầu câu chuyện là khoảng thời gian đêm khuya với sự trằn trọc của hai cậu bé. Mon tuy là em trai, nhưng cậu bé lại chính là người bắt đầu những câu hỏi thể hiện sự lo lắng về tổ chim chìa vôi. Cậu bé liên tục hỏi anh Mên: “Anh ơi… em bảo…”, sau đó là hàng loạt những câu hỏi thắc mắc về tổ chim chìa vôi: “Thế bãi cát giữa sông đã ngập chưa?”; “Thế anh bảo chúng có bơi được không?”; “Sao nó lại không làm tổ trên bờ hả anh?”; “Thế làm thế nào bây giờ?”…

Liên tục những câu hỏi lặp lại cho thấy suy nghĩ non nớt nhưng vô cùng lo lắng cho tổ chim chìa vôi ở bãi cát giữa sông. “Những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất”. Thậm chí, có thể do quá lo lắng, em Mon còn đặt ra thắc mắc tại sao những chú chim chìa vôi lại làm tổ trên bãi cát giữa sông như vậy?

Tại sao chúng không lựa một nơi an toàn, cao và khô ráo hơn, để chúng an toàn trong đêm mưa bão, và cũng để cho hai anh em Mon và Mên bớt lo lắng, suy nghĩ về sự an toàn của bầy chim.

Sau một hồi xoay mình qua lại, thì thầm khó ngủ, cố gắng suy nghĩ sang chuyện khác thì Mon vẫn không thể ngủ được, bèn thủ thỉ với anh mình, ngập ngừng gọi “anh ơi…” rồi đưa ra quyết định rằng “mình phải đem chúng vào bờ, anh ạ”.

Đây là một quyết định quả quyết, thể hiện Mon là một cậu bé mạnh mẽ, quá quyết, không thể bỏ rơi tổ chim chìa vôi trong đêm nước sông đang lên, từ những lo lắng đã biến thành quyết định. Quyết định đi cứu những chú chim non không đến từ anh Mên mà lại đến từ chính Mon, đây là điều thể hiện sự dũng cảm, nhân hậu và lòng quyết tâm của Mon.

Trái ngược với sự quan tâm trực tiếp từ Mon, anh trai của cậu bé – Mên lại có một cách lo lắng kín đáo hơn, tuy có chút cọc cằn nhưng lại vô cùng ấm áp. Khi em trai trằn trọc giữa đêm không ngủ, thực chất anh Mên cũng chưa ngủ được, cũng vì thế nên cậu bé mới trả lời em trai một cách tỉnh táo và ráo hoảnh tới vậy.

Thay vì lo lắng trực tiếp và liên tục đặt ra câu hỏi, Mên lại đáp lại em trai một cách cục cằn: “Gì đấy? Mày không ngủ à?…”; “Bảo cái gì mà lắm thế?” hay “Tao không biết”. Dẫu vậy, anh Mên cũng bày tỏ nỗi lo lắng “Ừ nhỉ”, “Tao cũng sợ”. Để nỗi lo lắng qua đi, Mon và Mên đã nghĩ đến câu chuyện bắt cá cùng bố, cười “hi hi” khi nghe em Mon kể trò nghịch ngợm, nhưng dường như hai cậu bé vẫn không yên tâm chìm vào giấc ngủ.

Khi em Mon nhắc lại một lần nữa: “Tổ chim sẽ bị chìm mất”, Mên im lặng nhưng một lúc sau hỏi lại: Thế làm thế nào bây giờ?, cuối cùng im lặng một phút sau khi em trai đưa ra quyết định đi cứu tổ chim, đưa ra câu hỏi “Đi bây giờ à?”.

Đây không phải một câu hỏi thể hiện sự chần chừ của Mên mà chỉ là một lời nói giúp em trai Mon chắc chắn về quyết định của mình, chắc chắn hai anh em sẽ đi cùng nhau. Điều này cho thấy Mên là một người anh cọc cằn, hay tỏ ra gắt gỏng với em trai nhưng cũng có một tấm lòng ấm áp, nhân hậu, sự quan tâm của cậu bé thể hiện qua suy nghĩ và hành động chứ không qua lời nói.

Hai anh em sau thời gian rạng sáng vật lộn trên bờ sông với chiếc đò, cuối cùng đã đưa con đò về vị trí cũ, trời đã “tang tảng sáng”. Khung cảnh bình minh hiện lên với vẻ đẹp lạ kì cùng nhiều cảm xúc. Hai đứa trẻ chạy ngược lên đoạn bờ sông dối diện với dải cát, trong khi Mon tò mò về dải cát đã bị nhấn chìm hay chưa, thì anh Mên ngồi thụp xuống, căng mắt nhìn sát mặt sông.

Thật may, bãi cát chưa bị nước nhấn chìm hết. Bình minh đã đủ sáng để soi rõ những hạt mưa trên mặt sông, con nước bắt đầu dần lên và nuốt chửng dải cát. Trong những giây cuối cùng, bầy chim chìa vôi non cất cánh bay lên không trung tạo nên một “cảnh tượng như huyền thoại” trong mắt hai đứa trẻ.

Đây là thời điểm chín muồi, chim non đủ cứng cáp và ý thức được sự nguy hiểm của dòng nước sắp nuốt chửng chúng, cũng là thời điểm mà trong lòng hai anh em Mon và Mên trào lên cảm giác hạnh phúc, thành tựu và hạnh phúc khó tả. Hai anh em đứng không nhúc nhích, gương mặt tái nhợt vì nước mưa nhưng đã hửng lên ánh mặt trời ấm áp, hạnh phúc. Hai anh em quay lại nhìn nhau, đã khóc từ bao giờ.

Hai anh em Mon và Mên đều là những cậu bé dũng cảm, nhân hậu nhưng cũng vô cùng trong sáng, đáng yêu. Khung cảnh bầy chim chìa vôi bay lên từ bãi cát giữa sông đã tác động đến cảm xúc của hai đứa trẻ, đó là một cảnh đẹp, kì diệu và gỡ bỏ bao nhiêu lo lắng, bất an của hai anh em.

Qua hai nhân vật Mon và Mên, chúng ta càng thấy rõ hơn những phẩm chất tốt đẹp mà bất cứ thiếu niên nào cũng nên có: nhân hậu, dũng cảm, biết yêu thương loài vật, con người. Là một thiếu niên, hãy cùng nhau nuôi dưỡng và phát triển những phẩm chất tốt đẹp của mình, để có thể giống như mong muốn của tác giả: những công dân tương lai của chúng ta mang một tấm lòng nhân ái để bảo vệ từng thứ nhỏ bé nhất trên thế giới này.