Tác giả tác phẩm: Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt - Ngữ văn 7 Kết nối tri thức

Tác giả tác phẩm: Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt - Ngữ văn 7

- Vũ Bằng (1913-1984)

- Quê quán: Hà Nội

- Phong cách nghệ thuật: văn của ông tràn đầy cảm xúc , biểu hiện sự tinh tế .Tùy bút chứa đựng nét trữ tình, nét thơ, hướng vào biểu hiện thế giới nội tâm phong phú

- Tác phẩm chính: Miếng ngon Hà Nội (1960), Miếng lạ miền Nam (1969)

Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân. Mà tháng Giêng là tháng, đầu của mùa Xuân, người tại càng trìu mến, không có gì lạ hết. Ai bảo được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trắng đừng thương gió; ai cắm được trai thương gái, ai cắm được mẹ yêu con, ai cắm được cô gái còn son nhớ chồng thì mới hết được người mê luyến mùa xuân.

Ơi ơi người em gái xõa tóc bên cửa sổ! Em yêu mùa Xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chổi mận ở ngoài vườn? Chàng trai kia yêu mùa xuân, phải chăng là tại lúc đổi mùa giao tiên nhau, chàng tưởng như nghe thấy đồi núi chuyển mình, sống hỗ rung động trong cuộc đôi thay thường xuyên của cuộc đời? Mả người thiểu phụ nữ ở chân trời góc biển yêu mùa xuân có phải là vì đấy là mùa xanh lên hy vọng được trở về nơi bến đợi sông chờ để ngẫm lại khúc bạc đầu với người ra đi chưa biết ngày nào trở lại?

Tôi yêu sông xanh, núi tím; tôi yêu đôi mắt ai như trăng mới in ngần và tôi cùng xây mộng ước mơ, nhưng yêu nhất mùa xuân không phải là vì thế.

Mùa xuân của tôi – mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu , gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tinh của cô gái đẹp như mộng.

Người yêu cảnh, vào những lúc đất trời mang mang như vậy, khoác một cái ảo lông, […] mở cửa đi ra ngoài tự nhiên thấy một cái thủ giang hở êm ái như nhung vả không nên uống rượu mạnh cũng nghe như lòng mình say sưa một cái gì đó — có lẽ là sự sống!

Ấy đấy, cái mùa xuân thần thánh của tôi nó làm cho người ta muôn phát điên lên như thế đấy. Ngồi yên không chịu được. Nhựa sông ở trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ tí tỉ giơ tay vậy những cặp uyên ương đứng cạnh.

Cùng với mùa xuân trở lại, tim người ta dường như cũng trẻ hơn ra, và đập mạnh hơn trong những ngày đông tháng giá. Lúc ấy, đường xả không còn lầy lội nữa mà cái rét ngọt ngào, chớ không còn tê buốt căm căm nữa.

Y như những con vật nằm thu hình một nơi trốn rét thầy nắng ấm trở vẻ thi lại bỏ ra để nhảy nhót kiếm ăn, ảnh cũng sống lại và thèm khát yêu thương thực sự. Ra ngoài trời, thấy ai cũng muốn yêu thương, vẻ đến nhà lại cũng thấy yêu thương nữa.

Nhang trầm, đèn nền, và nhất là bảo không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên

kính dưới nhường, trước những bản thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên lảm cho lòng anh ấm lạ âm lùng, tuy miệng chẳng nói ra nhưng trong lòng thi cảm như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan.

Đẹp quá đi, mùa xuân ơi – mùa xuân của Hà Nội thân yêu, của Bắc Việt thương mền. Nhưng tôi yêu mùa xuân nhất là vào khoảng sau ngày rằm tháng Giêng. Tết hết mà chưa hết hẳn, đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông, đầu Giêng, nhưng tải lại lại nức một mùi hương man mác

Thường thường, vào khoảng đó trời đã hết nồ, mưa xuân bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ. Sáng dậy, nằm dài nhìn ra cửa sổ thấy những vệt xanh tươi hiện ở trên trời, mình cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa. Trên giản hoa ly, vải con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Chỉ độ tám chín giờ sáng, trên nền trời trong trong có những làn sáng hỏng hỏng rung động như cảnh con ve mới lột.

Đây là lúc thịt mỡ dưa hành đã hết, người ta bắt đầu trở vẻ bữa cơm giản dị có cả om với thịt thăn điểm những lá tía tô thái nhỏ hay bát canh trứng cua vắt chanh ăn mát như quạt vào lòng. Cánh màn điều treo ở trước bàn thờ ông vải đã hạ xuống từ hôm “hoá vàng” và các trò vui ngày Tết cũng tạm thời kết thúc đểnhường chỗ cho cuộc sống êm đềm thường nhật.

[..] Đêm xanh biêng biếc, tuy cỏ mưa đây, nhưng nhìn lên thấy rõ từng cánh sến bay. Về khuya, trời vẫn rét một cách tỉnh tử nên thơ mặc dầu vẫn phải đắp chăn bông, nhưng ban ngày không cần phải mặc áo ấm như hồi cuối Chạp.

[…] Cuối tháng Giêng có những đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc, chỉ chừng mười giờ tối thì trăng mọc cao lên đỉnh đầu.

III. Tác phẩm Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt

Tùy bút

- Trích tác phẩm Thương nhớ mười hai (1972) được viết khi ông đang ở miền Nam , xa quê hương.Nỗi nhớ quê hương da diết, cùng những ký ức về cảnh sắc thiên nhiên, phố xá, khung cảnh cuộc sống hằng ngày mang nét trưng riêng của Hà Nội

Biểu cảm, miêu tả

Bài tùy bút có nhan đề Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt. Những cụm từ trăng non, rét ngọt, soi chiếu nội dung của đoạn trích, cho thấy tác giả miêu tả tháng Giêng của miền Bắc với những yếu tố đặc trưng của thời tiết, không gian.

Từ nhan đề này, nhà văn đã bộc lộ nỗi nhớ quê hương, gia đình da diết và lòng mong mỏi sớm ngày được trở về quê khi đất nước đã hòa bình, thống nhất hai miền.

- Phần 1: từ đầu… chưa biết ngày nào trở lại?  :Cảnh sắc mùa xuân

- Phần 2: tiếp theo…có lẽ là sự sống: Không gian tết miền Bắc

- Phần 3: tiếp theo …mở hội liên hoan : Cảm xúc của tác giả với mùa xuân

- Phần 4: Còn lại :Bức tranh thiên nhiên tháng giêng

Bài thơ là bức tranh miêu tả cảnh sắc của mùa xuân. Người con xa xứ đang hoài niệm về cái tết cổ truyền những nét đẹp truyền thống của cái tết miền Bắc. Qua đó, tác giả bày tỏ nỗi niềm cảm xúc của mình với mùa xuân. Cuối bài, hiện ra một bức tranh của thiên nhiên vào tháng giếng thật đẹp.

- Khung cảnh mùa xuân của thiên nhiên , cảm xúc của lòng người hòa cùng nỗi nhớ quê hương

- Kết cấu sóng đôi

- Sử dụng phép điệp

- Biện pháp so sánh

- Từ láy tính từ miêu tả cảm giác
 

- Sư trăn trở của người con xa xứ, cùng nỗi nhớ mùa xuân Hà Nội da diết

+Tự nhiên thế: ai cũng chuộng mùa xuân

- Kết cấu sóng đôi

+ đừng, đừng thương, ai bảo được , ai cấm được 

+ non-nước, bươm-hoa, trăng-gió, trai-gái

- Khẳng định tình cảm lưu sâu nặng tác giả với mùa xuân

-  Bức tranh sắc xuân, cảnh xuân tình xuân đan xen

- Tác giả gợi nhớ không gian mùa xuân miền Bắc

+ Đặc trưng về khí hậu

- Tình yêu và sự gắn bó da diết của tác giả với Hà Nội

+ Sử dụng từ láy

- Xuân của đất trời , lòng người hòa quyện vào nhau

- Bức tranh mùa xuân có cả thanh và sắc

+ Mưa riêu riêu, gió lành lạnh , tiếng nhạn kêu, tiếng trống chèo, câu hát huê tình, áo lông

- Tác giả rạo rực, nôn nao trước vẻ đẹp của mùa xuân

+ Tức điên lên, ngồi yên không chịu được , căng lên như lộc,mầm non của cây cối

- Tình yêu mùa xuân mãnh liệt, nồng cháy, cuồng nhiệt

→ Bức tranh tuyệt đẹp của thiên nhiên mùa xuân tràn đầy sức sống

- Tác giả miêu tả tỉ mỉ về sự đổi thay của đất trời

+ Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong,những làn sáng hồng hồng rung động như con ve mới lột

- Lòng người bình yên trở lại

+ Người ta trở về bữa cơm giản dị, các trò vui kết thúc

- Khung cảnh đêm trăng tháng giêng tuyệt đẹp

+ Đêm xanh biêng biếc, mưa dây,thấy rõ từng cánh sếu bay , trời lung linh như ngọc, trăng mọc đỉnh đầu

→ Cảnh sắc, đất trời thán giêng tuyệt đẹp , làm say đắm lòng người
 

Qua ngòi bút của Vũ Bằng, mùa xuân ở miền Bắc nói chung và Hà Nội nói riêng vừa đẹp, vừa mang đặc trưng riêng của một vùng đất có khí hậu, thời tiết khá đặc trưng cho tiết xuân, khí xuân.

Đưa lại cho người đọc những rung cảm đặc biệt trước thiên nhiên, đất trời và gợi lên trong mỗi chúng ta một niềm mong nhớ về mùa xuân, mong nhớ về những nét đẹp của thiên nhiên cũng là cách làm cho tâm hồn của chúng ta thêm đẹp hơn.

Mở đầu văn bản, nhà văn khẳng định cảm xúc trước thiên nhiên bốn mùabằng câu văn chắc nịch: Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân. Viết một câu văn có 9 chữ mà ngắt thành hai vế như thế với cây bút tài hoa Vũ Bằng là cả một sự trăn trở, cái trăn trở của con người sinh ra từ Hà Nội, gắn bó với Hà Nội từ thuở ấu thơ cho đến khi trưởng thành, nhớ nhung Hà Nội trong khắc khoải.

Sang đoạn 2 của văn bản, sắc xuân, cảnh xuân, tình xuân đan xen trong nhau, hoà quyện cùng nhau, gắn bó, tha thiết. Biết bao nhiêu tính từ, bao nhiêu từ so sánh, từ miêu tả, từ biểu cảm được tác giả sử dụng khéo léo trong đoạn 2 này, thể hiện một tình yêu nồng nhiệt với mùa xuân.

Điệp ngữ mùa xuân nhắc lại 3 lần với 3 phạm vi khác nhau: Mùa xuân của tôi – mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân Hà Nội. Để khẳng định mùa xuân của tôi, nhà văn đi từ không gian rộng, mơ hồ – mùa xuân Bắc Việt đến hẹp, cụ thể – mùa xuân Hà Nội.

Cả không gian thương nhớ đó đã thu gọn trong trái tim của nhà văn, những câu văn tùy bút như có thơ, có nhạc, có cả tâm tình thương nhớ.

Chỉ có người Hà Nội mới cảm nhận được khí hậu, thời tiết mang đặc trưng riêng của Hà Nội: mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh… Riêu riêu, lạnh lạnh là những từ láy tính từ miêu tả cảm giác, cảm nhận của tác giả. Miêu tả rõ nét và tinh tế như thế mới thấy tác giả gắn bó, yêu quý Hà Nội đến nhường nào. Có yêu quý, thương nhớ thì dù xa cách vẫn cảm nhận chi li từng thời khắc của trời xuân như thế.