Rừng Xà Nu - Chương 2 (Nguyễn Trung Thành)

Bữa cơm tối ở nhà cụ Mết, ngoài món canh tàu môn bạc hà nấu lạt trong ống nứa, còn có thêm mấy con cá chua. Đó là món đặc biệt cụ Mết đãi người đi xa về. Tnú mở ống lương khô, xúc cho ông cụ một muỗng muối. Ông cụ bảo: 
- Tau cũng còn nửa lon muối của huyện thưởng cho con Dít kỳ ngày nó đi đại hội chiến sỹ thi đua, về chia đều cho mỗi bếp một phần. Nhưng cái đó để dành cho người đau. Còn cái này mày cho thì tau ăn. 
Ông cụ không nêm muối vào canh. Ông chia đều cho mỗi người mấy hạt, họ ăn sống từng hạt, ngậm rất lâu trong miệng để nghe chất mặn đậm đà tan dần. Cơm gạo trắng ghế rất nhiều củ pom chu. Ông cụ bưng chén cơm, nói như thanh minh: 
- Năm nay làng không đói. Gạo đủ ăn tới mùa suốt. Nhưng phải để dành, dự trữ mỗi bếp cho được ba năm. Mày đi cách mạng, người chỉ huy cũng dạy mày rồi, đánh thằng Mỹ phải đánh dài. 
Rồi đột ngột, ông cụ hỏi: 
- Mười ngón tay mày vẫn cụt thế à? Không mọc ra được nữa à!... Ừ... 
Ông cụ đặt chén cơm xuống, giận dữ: 
- Nhưng lành hết rồi chứ? ... Được! Ngón tay còn hai đốt cũng bắn súng được... Mày có đi qua chỗ rừng xà nu gần con nước lớn không? Nó vẫn sống đấy. Không có cây gì mạnh bằng cây xà nu đất ta. Cây mẹ ngã, cây con mọc lên. Đố nó giết hết rừng xà nu này!... Kìa, ăn đi chớ! Gạo người Strá mình làm ra ngon nhất rừng núi này đấy, con ạ... 
... Cơm nước xong, từ phía nhà ưng (3 ), có ai đấy đánh lên một hồi mõ dài lại ba tiếng. Dân làng lũ lượt kéo tới nhà cụ Mết. Các cô gái dụi tắt đuốc ở cầu thang trước khi bước vào nhà. Cũng có người, các bà cụ, cầm cả cây đuốc còn cháy rực đi thẳng vào, soi lên mặt Tnú, nhìn đi nhìn lại thật kỹ rồi ném bó đuốc vào bếp, lửa bốc lên, cháy giần giật. Các ông cụ chưa bước lên cầu thang đã nói oang oang: 
- Thằng Tnú đâu rồi? Cho nó ăn no rồi chớ, ông Mết? 
Có tiếng một bà già: 
- Bọn đàn ông này, xê ra một chút cho con Dít nó ngồi với chớ. Dít ơi, ngồi đây con! 
Tnú ngẩng nhìn lên, Dít đã ngồi sụp xuống trước mặt anh, hai chân xếp về một bên, đưa tay kéo tấm váy che kín cả gót chân. Tnú bất chợt nghe một luồng lạnh rân rân ở mặt và ở ngực. Mai! Trước mặt anh là Mai đấy! Anh không ngờ Dít lớn lên lại giống Mai đến thế. Cái mũi hơi tròn của Dít ngày trước nay đã nhỏ và thẳng lại, hai hàng lông mày rậm đến che tối cả đôi mắt mở to, bình thản, trong suốt. Dít nhìn Tnú bằng đôi mắt ấy rất lâu, trong khi bốn, năm đứa bé, đứa nào cũng tranh chỗ ngồi gần chị Dít. Rồi chị hỏi Tnú, giọng hơi lạnh lùng: 
- Đồng chí về có giấy không? 
Tnú không hiểu: 
- Giấy gì? 
- Giấy cấp trên cho nghỉ phép đó. Không có giấy, trốn về thì không được. Ủy ban phải bắt thôi.
Tnú cười ồ. Anh định đùa, bảo nhớ làng quá trốn về thăm một bữa, nhưng nhìn đôi mắt nghiêm khắc của Dít và nghe cái im lặng chờ đợi chung quanh, anh mở túi áo, lấy một mảnh giấy nhỏ đưa cho chị. 
- Báo cáo đồng chí chính trị viên xã đội... 
Dít cầm lấy tờ giấy, soi lên ánh lửa. Hàng chục cái đầu chụm lại, mấy đứa bé lắp bắp đánh vần. Dít đọc rất lâu, đọc đi đọc lại đến ba lần. Cụ Mết hỏi: 
- Đúng chớ? Nó có phép chớ? 
Dít đưa trả lại giấy cho Tnú. Bây giờ chị mới cười: 

- Đúng rồi, có chữ ký của người chỉ huy. Sao anh về có một đêm thôi? 
Rồi chị tự trả lời: 
- Thôi cũng được. Về một đêm cho làng thấy mặt là được rồi. Bọn em miệng đứa nào cũng nhắc anh mãi. 
Tiếng cười nói im đi một lúc bây giờ lại rộn lên, chật cả căn nhà nhỏ. 
- Có chữ ký người chỉ huy đó nghe! 
- Tốt lắm rồi! 
- Một đêm thôi, mai lại đi rồi, ít quá, tiếc quá! 
Tiếng ông cụ Mết ồ ồ át tất cả: 
- Hà hà... được! 
Ông cụ đẩy hai, ba đứa bé ra, bước tới, ngồi xuống trước bếp lửa, cạnh Tnú. Biết ông cụ sắp nói, mọi người im lặng. Ông cụ gõ ống điếu lên đầu ông táo, bẻ một que nứa nhỏ ở sạp, cẩn thận soi cho hết tàn thuốc trong ống điếu,rồi ngẩng lên, nhìn quanh một lượt. Mọi người đã ngồi đâu vào đấy và lắng chờ. Ông cụ bắt đầu nói: 
- Ông già bà già thì biết rồi. Thanh niên có đứa biết, có đứa chưa rõ. Còn lũ con nít thì chưa biết - Ông cụ trừng mắt nhìn lũ trẻ, chúng nó cảm thấy cái nghiêm trang trong lời ông già, đứa nào đứa nấy ngồi im thin thít, mắt dán vào miệng ông cụ - ... Tnú, anh Tnú của chúng mày về rồi đó. Đó, nó đấy, nó đi Giải phóng quân đánh giặc, nay nó về thăm làng một đêm, cấp trên cho về một đêm, có chữ ký người chỉ huy, chị bí thư coi giấy rồi. Nó đấy! Nó là người Strá mình. Cha mẹ nó mất sớm, làng Xô Man này nuôi nó. Đời nó khổ, nhưng bụng nó sạch như nước suối làng ta. Đêm nay, tau kể chuyện nó cho làng nghe để mừng nó về thăm làng. Người Strá ai có cái tai, ai có cái bụng thương núi, thương nước, hãy lắng mà nghe, mà nhớ. Sau này tau chết rồi, chúng mày phải kể lại cho con cháu nghe... 
Tất cả đều im lặng. Chỉ có tiếng vòi nước đầu làng lanh tanh trộn lẫn tiếng mưa đêm gõ đều trên vòm lá cây. Tnú cũng im lặng. Anh nhìn cụ Mết. ánh lửa chập chờn soi thân hình cụ, làm cho thân hình vạm vỡ ấy trông kỳ ảo như một người anh hùng trong các bài hát dài suốt đêm Tnú đã nghe từ bé. Rồi anh nhìn Dít. Dít đã lớn bằng Mai ngày anh ở tù về, gặp lại chỗ gốc cây lớn đầu rừng lách nay đã đổ xuống ngang đường và du kích đã lợi dụng làm một ác chiến điểm. Dít cũng im lặng lắng nghe, đôi mắt mở to, bình thản, suy nghĩ. 
-... Người già chưa quên, người chết quên rồi thì để cái nhớ lại cho người sống. Hồi đó thằng Mỹ - Diệm ở khắp rừng núi này. Nó đi trong rừng như con heo. Lính của nó cắm lưỡi lê là dính máu, cũng đỏ như màu mũ đỏ của nó... Thằng Tnú còn nhỏ, mới đứng ngang bụng tau đây. Nó lanh như con sóc. 
Ừ, người già chưa quên. Người nhỏ cũng chưa quên. Tnú cũng không quên. Anh thấy rõ ràng một đứa bé đứng tới ngang bụng cụ Mết. Nó đeo một cái xà lét nhỏ xíu của mẹ nó để lại, trong xà lét trên bỏ rau dưới giấu hai lon gạo trắng, nó luồn như một con sóc qua các hốc đá cheo leo, nó chạy lon ton trong rừng đi tìm nuôi anh cán bộ. Một đứa con gái còn nhỏ hơn nó nữa hối hả chạy theo nó. Đứa con gái vén chiếc váy của mẹ mới dệt nhảy từ mỏm đá này qua mỏm đá khác như một con chim sáo, vừa nhảy vừa gọi lanh lảnh: 
- Tnú, Tnú, chờ với chớ, chờ với chớ! 
Tnú thì quay lại trợn mắt: 
- Bí mật chớ, Mai! Sao đi đâu cũng tác như con mang thế? 
Mai muốn cười, nhưng sợ Tnú, không dám cười... 
Ừ, tất cả vẫn chưa xóa nhòa. Chưa cái gì có thể xóa nhòa. Vẫn rõ mồn một. Tnú này. Cụ Mết này. Anh cán bộ này... 
Như vừa hôm qua đây vậy. 
-----------------------------------------------------
(3) Nhà ưng: nhà họp chung của làng