Rừng Xà Nu - Chương 3 (Nguyễn Trung Thành)

Anh cán bộ ở trong rừng lúc bấy giờ là anh Quyết. Từ ngày bọn Mỹ - Diệm tới rừng núi này, không bữa nào chúng không đi lùng, không đêm nào chó và súng của chúng không sủa vang cả rừng. Nhưng dân làng Xô man vẫn tự hào: năm năm, chưa hề có một cán bộ bị giặc bắt hay giết trong rừng làng này. Lúc đầu thanh niên đi nuôi và gác cho cán bộ. Mỹ - Diệm biết được, nó bắt thanh niên, nó treo cổ anh Xút lên cây vả đầu làng.
- Ai nuôi Cộng sản thì coi đó!
Rồi nó cấm thanh niên đi rừng. Bà già, ông già thay thanh niên đi nuôi cán bộ. Nó lại biết. Nó giết bà Nhan, chặt đầu cột tóc treo đầu súng.
Sau cùng đến lũ trẻ thay ông già, bà già. Trong đám đó, hăng nhất có Tnú và Mai. Hễ Tnú đi rẫy thì Mai đi với cán bộ. Hễ Mai ở nhà giữ con Dít cho mẹ thì Tnú đi. Cũng có bữa cả hai đứa cùng đi. Để cán bộ ngủ một mình ngoài rừng ban đêm, bụng dạ không yên được. Lỡ giặc lùng, ai dẫn cán bộ chạy. Anh Quyết hỏi:
- Các em không sợ giặc bắt à? Nó giết như anh Xút, như bà Nhan đó.
Tnú đang nằm trong lòng anh Quyết, ngồi dậy, tung tấm dồ ra:
- Cụ Mết nói: cán bộ là Đảng, Đảng còn, núi nước này còn.
Trong rừng, anh Quyết dạy Tnú và Mai học chữ. Anh chẻ nứa, đập dập ra, ghép lại thành mấy tấm bảng to bằng bàn tay. Ba anh em đốt khói xà nu xông bảng nứa đen kịt rồi lấy nhựa cây luông tờ ngheo phết lên một lớp dày, rửa nước cũng không phai được. Tnú đi ba ngày đường tới núi Ngọc Linh, mang về một xà lét đầy đá trắng làm phấn. Mai học giỏi hơn Tnú, ba tháng đọc được chữ, viết được cái ý trong bụng mình muốn, sáu tháng làm được toán hai con số. Tnú học chậm hơn mà lại hay nổi nóng. Học tới chữ i dài, nó quên mất chữ o thêm cái móc thì đọc thành chữ a. Có lần thua Mai nó đập bể cái bảng nứa trước mặt Mai và anh Quyết, bỏ ra ngoài suối ngồi một mình suốt ngày. Anh Quyết ra dỗ, nó không nói. Mai ra dỗ, nó đòi đánh Mai. Mai cũng ngồi lì đó với nó:
- Tnú không về, tui cũng không về. Về đi, anh Tnú. Mai làm cái bảng khác cho anh rồi.
Nó cầm một hòn đá, tự đập vào đầu, chảy máu ròng ròng. Anh Quyết phải băng lại cho nó. Đêm đó, anh ôm nó ngủ trong hốc đá. Anh rủ rỉ:
- Sau này, nếu Mỹ - Diệm giết anh, Tnú phải làm cán bộ thay anh. Không học chữ sao làm được cán bộ giỏi.
Tnú giả ngủ không nghe. Nó lén chùi nước mắt giàn giụa. Sáng hôm sau, nó gọi Mai ra sau hốc đá:
- Mai nói cho tôi chữ o có móc là chữ chi đi. Còn chữ chi đứng sau chữ đó nữa, chữ chi có cái bụng to đó.
Mai quay mặt đi, không dám cười. Nó viết một chữ có cái bụng to lên tấm bảng nó vừa mới làm cho Tnú. Nó cố nói nhỏ nhưng giọng vẫn lanh lảnh:
- Anh nhớ giỏi lắm, chữ bê đó.
- Ừ, bê... bê... đầu tôi ngu quá!
Tnú hay quên chữ, nhưng đi đường núi thì đầu nó sáng lạ lùng. Nó liên lạc cho anh Quyết từ xã về huyện. Không bao giờ nó đi đường mòn. Giặc vây các ngả đường, nó leo lên một cây cao nhìn quanh một lượt rồi xé rừng mà đi, lọt tất cả các vòng vây. Qua sông, nó không thích lội chỗ nước êm, cứ lựa chỗ thác mạnh nhất mà bơi ngang, rượt lên trên mặt nước, cưỡi trên thác băng băng như một con cá kình. Nó nói:

- Qua chỗ nước êm thằng Mỹ - Diệm hay phục, chỗ nước mạnh nó không ngờ.
Nhưng lần đó, Tnú tới thác sông Đác Năng, vừa cuốn cái thư của anh Quyết gửi về huyện trong một ngọn lá dong ngậm vào miệng định vượt thác, thì họng súng của thằng giặc phục kích chĩa vào tai lạnh ngắt. Tnú chỉ kịp nuốt luôn cái thư.
Ba ngày sau, người Xô Man thấy bọn giặc trói chặt Tnú dẫn về làng.
- Đứa nào làm Cộng sản, chỉ thì sống!
Dân làng đứng vây quanh Tnú. Ông cụ Mết đứng bên cạnh Tnú. Tnú chỉ đứng tới bụng ông cụ. Ông cụ nói tiếng Strá, giọng trầm vang dội:
- Tnú, đừng làm xấu hổ làng Xô Man.
Tnú chỉ trả lời ông cụ bằng một cái nhìn. Ông cụ nói:
- Được!
Lưng Tnú ngang dọc những vết dao chém.
- Cộng sản đâu, chỉ ra!
Tnú nói nhỏ:
- Cởi trói đã, tay mới chỉ được.
Chúng nó cởi trói một tay, Tnú để bàn tay ấy lên bụng mình:
- Ở đây này.
Lưng Tnú thêm một vết dao nữa. Trên tấm lưng chưa rộng bằng bề ngang cái xà lét mẹ để lại đó, ứa một giọt máu đậm, từ sáng đến chiều thì đặc quện lại, tím thâm như nhựa xà nu.
Khi chúng lại dẫn Tnú đi, Mai ôm nó, khóc nức nở. Nó nói như giận dữ:
- Khóc chi! Đừng! Mai phải học cho giỏi. Tui chết, Mai phải làm cán bộ...
Ba năm sau, Tnú thoát ngục Công Tum trở về, lưng anh đã lành hết vết thương. Đến gốc cây to đầu rừng lách anh gặp Mai. Mai cầm hai bàn tay anh, giàn giụa nước mắt. Còn anh ngạc nhiên thấy Mai đã lớn nhanh không ngờ. Mai dẫn anh về làng. Hôm đó dân làng cũng tụ tập ở nhà cụ Mết như đêm nay đây. Cũng như đêm nay đây...