Ngày xửa ngày xưa, ở làng nọ, hai vợ chồng nông dân nghèo phải đi làm cho nhà phú ông. Họ hiền lành, chăm chỉ mà tuổi đã cao nhưng vẫn chưa có nổi một mụn con. Một ngày nọ, bà lão đi vào rừng hái củi. Trời nắng to, khát nước quá mà bà chẳng tìm thấy con suối nào. Bà nhìn thấy một cái sọ dừa đầy nước mưa bên gốc cây to, bà vội uống cho đỡ khát. Khi về nhà thì bà có mang.

Một thời gian sau, người chồng qua đời. Bà sinh ra một đứa con không có chân tay, mình mẩy cứ tròn lông lốc như quả dừa. Bà buồn quá, toan vứt đi thì nghe thấy tiếng nói:

- Mẹ ơi, con là con của mẹ đây. Mẹ đừng vứt con đi mà tội nghiệp.

Thương con, bà để con lại nuôi lớn. Bà đặt tên cho con là Sọ Dừa. Nhiều năm sau, Sọ Dừa đã lớn mà không biết làm gì. Bà lão buồn phiền bảo con:

- Con nhà người ta báy tám tuổi đã đi ở chăn bò, còn mày chẳng được tích sự gì.

Sọ Dừa nói với mẹ:

- Chuyện gì chứ chăn bò con cũng làm được. Mẹ xin phú ông cho con đi chăn bò.

Nghe con nói, bà đánh liều đến hỏi phú ông. Ban đầu, phú ông ngần ngại vì hình dạng của Sọ Dừa, nhưng nghĩ nuôi ít tốn cơm, công chăn bò cũng ít nên ông đồng ý.

Từ đó Sọ Dừa đến ở nhà phú ông. Cậu chăn bò rất giỏi. Ngày ngày, cậu lăn sau đàn bò ra đồng, tối đến lại lăn sau đàn bò về nhà, đàn bò béo tốt hẳn ra. Phú ông mừng lắm.

Ngày mùa, tôi tớ ra đồng làm hết cả, phú ông bèn sai ba cô con gái thay phiên nhau đem cơm cho Sọ Dừa. Hai cô chị kiêu kì, độc ác nên đối xử với Sọ Dừa rất tệ bạc. Chỉ có cô út hiền lành, đối xử với Sọ Dừa rất tốt.

Một hôm, đến lượt cô Út mang cơm ra. Từ xa, cô bỗng nghe có tiếng sáo véo von. Cô rón rén nấp sau bụi cây và nhìn thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú đang ngồi trên võng đào thổi sáo cho đàn bò gặm cỏ. Nghe tiếng động lạ, chàng trai biến mất. Cô Út chỉ thấy Sọ Dừa ngồi đấy. Nhiều lần như thế, cô út biết Sọ Dừa không phải là người trần, dần đem lòng yêu mến, có thức ăn nào ngon đều giấu đem cho chàng.

Đến cuối mùa ở, Sọ Dừa về giục mẹ đến hỏi con gái phú ông làm vợ. Bà lão sửng sốt lắm. Nhưng thấy con năn nỉ, thương còn, bà lão đánh liều đến nhà phú ông.

Khi nghe bà nói, phú ông cười rồi nói:

- Muốn hỏi con gái ta, hãy về sắm đủ một chĩnh vàng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười vò rượu tăm mang sang đây.

Bà lão buồn rầu ra về, nghĩ con biết thế sẽ từ bỏ ý định. Nhưng Sọ Dừa lại bảo mẹ yên tâm, mình sẽ sắm đủ lễ vậy. Bà lão nửa tin nửa ngờ. Đến ngày hẹn, bà hết sức ngạc nhiên khi trong nhà bỗng có đủ những lễ vật mà phú ông yêu cầu. Không chỉ vậy, còn có chục giai nhân khiêng sính lễ sang nhà phú ông. Phú ông hoa cả mắt, nói với bà cụ:

- Để ta hỏi con gái, xem có đứa nào đồng ý lấy Sọ Dừa không đã?

Hai cô chị nghe phú ông hỏi thì từ chối, chỉ có cô Út là đồng ý. Phú ông đành phải nhận lời.

Đến ngày cưới, Sọ Dừa cho bày cỗ thật linh đình, gia nhân chạy ra chạy vào tấp nập. Đến khi rước dâu, chẳng ai thấy Sọ Dừa xấu xí đâu, chỉ thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú đứng bên cô út. Mọi người ngạc nhiên lắm, chỉ có hai cô chị là ghen tức ra mặt

Vợ chồng Sọ Dừa sống với nhau hạnh phúc. Sọ Dừa còn rất thông minh, ngày đêm miệt mài đèn sách và thi đỗ trạng nguyên. Chẳng bao lâu, nhà vua truyền chiếu sai chàng đi sứ. Trước khi đi, chàng đưa cho vợ một hòn đá lửa, một con dao và hai quả trứng gà, dặn phải giữ luôn các thứ ấy bên mình để có lúc cần dùng đến.

Nhân lúc quan trạng đi vắng, hai cô chị sang nhà chơi, rủ cô em chèo thuyền ra biển rồi đẩy em xuống nước. Một con cá kình to nuốt cô Út vào bụng. May có con dao bên mình, cô đâm chết cá, xác cá trôi dạt vào bờ một hòn đảo, cô lại lấy dao xẻ bụng cá chui ra ngoài. Cô dùng bàn đá bật lửa, nướng cá sống qua ngày, chờ thuyền đi ngang qua đến cứu. Sống trên đảo ít ngày, hai quả trứng cũng nở thành đôi gà đẹp làm bạn với cô.

Một hôm nọ có một chiếc thuyền đi ngang qua. Con gà trống bống kêu lên:

- Ò… ó… o… Phải thuyền quan trạng rước cô tôi về.

Quan trạng cho thuyền vào xem, hai vợ chồng gặp nhau, mừng mừng tủi tủi. Đến khi về nhà, Sọ Dừa cho mở tiệc mừng mời bà con trong làng. Hai cô chị khấp khởi mừng thầm, tranh nhau kể chuyện cô em út rủi ro, tỏ vẻ thương tiếc lắm. Quan trạng không nói gì, tiệc xong mới cho gọi vợ ra. Hai cô chị vì quá xấu hổ phải bỏ nhà đi.