Qua tác phẩm “Sống chết mặc bay”, nhà văn Phạm Duy Tốn đã khắc họa hình ảnh viên quan đại diện cho giai cấp cầm quyền trong xã hội xưa. Nhà văn đã sử dụng nghệ thuật đối lập để làm hiện lên bức chân dung của bậc quan phụ mẫu. Trong khi ngoài đê, hàng trăm người dân vẫn đang vật lộn với thiên nhiên để ra sức bảo vệ con đê sắp vỡ. Thì ở trong đình, viên quan phụ trách việc hộ đê lại đang ung dung ngồi đánh bài tổ tôm. Hình ảnh quan lớn hiện lên qua những câu văn miêu tả rất cụ thể: “Trên sập; mới kê ở gian giữa, có một người quan phụ mẫu, uy nghi chễm chệ ngồi. Tay trái dựa gối xếp, chân phải duỗi thẳng ra, để cho tên người nhà quỳ ở dưới đất mà gãi…”. Xung quanh quan có đủ kẻ hầu người hạ từ thầy đề, thầy đội nhất, thầy thông nhì và chánh tổng cùng ngồi hầu bài. Cuộc sống của quan cũng thật an nhàn, hưởng lạc: “Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút, tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt…”. Quan phụ mẫu đang rất nhàn hạ, ung dung và không mảy may quan tâm đến tình cảnh thảm thương của dân chúng đang diễn ra ngoài đê. Có lẽ đọc đến đây, mỗi người đều cảm thấy tức giận trước thái độ thờ ơ của tên quan phủ “lòng lang dạ thú” này. Nhưng cao trào nhất phải là khi con đê bị vỡ, nước tràn lênh láng, khắp nơi, nhà cửa trôi còn ruộng lúa má ngập hết. Kẻ sống không có chỗ để ở, còn kẻ chết thì không có nơi để chôn. Thì ở trong đình, vị quan phụ mẫu lại đang sung sướng vì sắp ù được ván bài. Khi có người chạy vào báo đê đã vỡ, quan lớn đỏ mặt tía tai, quay ra quát rằng: “Đê vỡ rồi!... Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày! Có biết không?... Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à?...”. Sự vô cảm, độc ác đã được đẩy lên đỉnh điểm. Dân chúng đau đớn, xót xa trước hậu quả của thiên tai, thì quan lớn lại sung sướng vì ù được ván bài: “Đến khi ván bài ù, quan vỗ tay xuống sập kêu to. Ngài xòe bài, miệng vừa cười vừa nói: “Ù! Thông tôm, chi chi nảy! Điếu mày!”. Mang danh là bậc quan lại, đáng ra phải đứng trước đầu sóng ngọn gió để cùng nhân dân hộ đê. Vậy mà lúc này đây, quan lại chỉ biết ngồi hưởng lạc. Có thể khẳng định rằng, tác phẩm đã giúp người đọc có được cái nhìn chân thực về một bộ máy chính quyền quan lại trong xã hội xưa, mà đại diện chính là viên quan phụ mẫu.
Chú thích: câu có sử dụng phép liệt kê
-Xung quanh quan có đủ kẻ hầu người hạ từ thầy đề, thầy đội nhất, thầy thông nhì và chánh tổng cùng ngồi hầu bài.
-Cuộc sống của quan cũng thật an nhàn, hưởng lạc: “Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút, tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt…”.