Dân tôc Việt Nam vốn có truyền thống đạo lí vô cùng tốt đẹp, được xây dựng và phát triển trên nền tảng của tư tưởng nhân đạo. Một trong những tiêu chuẩn đánh giá phẩm chất đạo đức của con người chính là lòng nhân ái và lối sống vị tha. Từ xưa, ông cha ta đã quan tâm dạy dỗ con cháu những bài học đạo lí qua ca dao, tục ngữ mà câu: Thương người như thể thương thân là một ví dụ điển hình.

Muốn hiểu biết thấu đáo câu tục ngữ này, ta phải hiểu ý nghĩa của vế sau (thương thân) trước rồi từ đó hiểu nghĩa của vế trước (thương người). Đặt hai vế trong mối tương quan so sánh, ta sẽ thấy những nét nghĩa tương đồng, do vậy mà hiểu được ý nghĩa trọn vẹn của câu tục ngữ. Thế nào là thương thân? Thương thân là thương mình xót xa cám cảnh cho mình khi lâm vào cảnh đói không cơm, rét không áo, ốm không thuốc và lúc hoạn nạn không ai giúp đỡ.

Lẽ tự nhiên, ai cũng yêu thương bản thân mình hơn cả, nhưng yêu thương bản thân một cách thái quá sẽ dẫn đến những biểu hiện lệch lạc như thái độ vị kỉ (chỉ biết mình), không quan tâm đến vui buồn, sướng khổ, sống chết của bất cứ ai. Tệ hơn nữa là thói xấu ích kỉ thường đi đôi với hại nhân (lợi mình, hại người) rất đáng lên án.

Thế nào là thương người? Người ở đây là mọi người sống quanh ta; là anh em, cha mẹ, xóm giềng cùng chung quê hương, đất nước. Thương người như thể thương thân có nghĩa là ta yêu quý bản thân ta thế nào thì hãy chia sẻ, cảm thông, thương yêu người khác như thế. Nếu ta từng trải qua đau đớn, bệnh hoạn, ngặt nghèo thí khi thấy người khác lâm vào cảnh ngộ tương tự, ta hãy thương xót, cảm thông, giúp đỡ, quan tâm đến họ như đối với chính ta vậy.

Nhưng để có được một lối sống nhân ái cao cả quả không phải là một chuyện dễ dàng. Phải có một tấm lòng trong sáng, một trái tim nhân hậu và giàu đức hi sinh mà tất cả những điều ấy là kết quả của một quá trình tu tâm, dưỡng tính lâu dài. Vì sao câu tục ngữ lại khuyên ta phải giúp đỡ người khác? Thật đơn giản vì trong cuộc đời, không ai có thể sống lẻ loi, đơn độc. Gia đình có cha mẹ, vợ chồng, anh em... Đó là mối quan hệ máu thịt thiêng liêng sống chết có nhau. Nhận thức rõ điều ấy nên ông bà ta dạy dỗ con cháu từ thuở còn trứng nước bằng những lời du êm dịu bên nôi: Khôn ngoan đối đáp người ngoài, Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau. Anh em như chân với tay, Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần. Chị ngã, em nâng. Tay đứt ruột xót...

Con cái phải hiếu thảo với cha mẹ: Phụ tử tình thâm, Công cha như núi Thái Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra, Một lòng thờ mẹ kính cha, Cho tròn chữ hiếu muối là đạo con... Những điều nhân nghĩa ấy như dòng sũa ngọt ngào, dần dần thấm vào máu thịt, vun đắp, bồi dưỡng tâm hồn của mỗi chúng ta.

Rộng hơn nữa là tình đồng hương, tình giai cấp, tình dân tộc. Người miền Bắc, người miền Trung, người miền Nam, người Kinh, người Thượng... đều là dân tộc Việt Nam bởi cùng chung một bọc do mẹ Âu Cơ sinh ra (đồng bào). Lịch sử hơn bốn ngàn năm dựng nước và giữ nước đã chứng minh truyền thống đoàn kết chung sức, chung lòng đánh giặc ngoại xâm và xây dựng đất nước của dân tộc Việt Nam là truyền thống vô cùng tốt đẹp.

Nhân dân ta có truyền thống tương thân tương ái, truyền thống đạo lí tốt đẹp của cha ông ta để lại và được xây dựng phát triển dựa vào nền tảng tư tưởng nhân đạo. Để răn dạy con cháu ông bà ta có câu nói Thương người như thể thương thân.

Thế nào là “Thương người như thể thương thân”? “thương người” chính là quan tâm, lo lắng, đùm bọc những người xung quanh mình, “thương thân” là yêu thương, chăm sóc cho chính bản thân mình. Vậy cụm từ trên có nghĩa là hãy yêu thương, chăm sóc người khác cũng như chính bản thân mình. Ngoài ra còn có một số câu nói tương tự như “Lá lành đùm lá rách” hay “Bầu ơi thương lấy bí cùng Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn”.

Vì sao câu tục ngữ lại khuyên ta phải giúp đỡ, thương yêu người khác? Trong cuộc đời, không ai có thể sống lẻ loi, đơn độc. Gia đình thì có cha con, vợ chồng, anh em… nhưng bước ra ngoài xã hội còn có nhiều mảnh đời bất hạnh chính vì vậy mà cần phải giúp đỡ, quan tâm người khác.

Thực tế nhân dân ta đã sống theo quan điểm “Thương người như thể thương thân” từ lâu đời. Mỗi khi có người gặp hoạn nạn, thiên tai là có nhiều tấm lòng hướng về động viên, giúp đỡ cả tinh thần và vật chất. Người người, nhà nhà làm việc thiện. Từ những vị lãnh đạo, các nhà doanh nghiệp đến bộ đội, cán bộ, công nhân, nông dân, học sinh, sinh viên… đều sẵn sàng đóng góp để xây dựng những ngôi nhà tình nghĩa, nhà tình thương, mái ấm cho trẻ mồ côi, trại dưỡng lão cho người già….tất cả đều đang thể hiện tình thương đúng với nghĩa cử thương người như thể thương thân.

Hàng năm nhiều tổ chức, trường học phát độn chiến dịch mùa hè xanh mang kiến thức và khoa học đến cho đồng bào miền núi, vùng sâu vùng xa. Chiến dịch xóa cầu khỉ ở đồng bằng Nam Bộ tạo đà phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo cho nhiều người dân. Chiến dịch đem lại ánh sáng cho người mù, mang lại niềm vui cho những trẻ em tật nguyền, mồ côi… Điều đó cho thấy lòng nhân ái, tình yêu thương con người luôn cố mọi lúc mọi nơi.

Câu tục ngữ Thương người như thể thương thân chính là bài học về đạo lí làm người rất quan trọng và quý báu mà cha ông ta đã để lại. Lời dạy ấy mãi ghi khắc và nhắc nhở ta sống phải có lòng nhân ái, biết thương yêu mọi người như thương yêu chính bản thân mình. Phát huy được truyền thống tốt đẹp của ông cha để lại sẽ giúp đẩy lùi cái ác, trái đất mãi một màu xanh hòa bình và hạnh phúc muôn nơi.