“Bài học đường đời đầu tiên” được trích trong “Dế Mèn phiêu lưu kí” là một tác phẩm nổi tiếng của nhà văn Tô Hoài. Đoạn trích đã để lại cho người đọc nhiều ấn tượng.

Trong đoạn trích, Tô Hoài đã xây dựng nhân vật Dế Mèn - nhân vật chính trong truyện. Tác giả đã khắc họa đầy đủ những nét ngoại hình, tính cách của Dế Mèn hiện lên một cách sinh động, chân thực. Dế Mèn hiện lên là một chàng dế thanh niên khỏe mạnh, cường tráng nhưng lại có tính kiêu căng, hống hách. Nhân vật này được xây dựng là một nhân vật trong truyện đồng thoại - vừa có đặc điểm của loài vật, vừa mang đặc điểm của con người. Từ đó, truyện trở nên gần gũi, hấp dẫn hơn với người đọc. Không chỉ có Dế Mèn, mà Dế Choắt - hàng xóm của Dế Mèn cũng vậy. Nhà văn đã miêu tả đó là một chú dế có thân hình “gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện” .

Dế Mèn luôn tỏ ra coi thường bạn hàng xóm của mình. Một lần sang chơi nhà Choắt, Dế Mèn lên tiếng chê bai: “Sao chú mày sinh sống cẩu thả quá như thế. Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng…Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn..”. Hay khi Choắt bày tỏ ý muốn Dế Mèn đào một cái ngách sang bên nhà của Mèn, để khi có kẻ đến bắt nạt thì giúp đỡ nhau. Nhưng Dế Mèn lại khinh khỉnh: “Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ? Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!”. Sau đó, chàng ta trở về mà chẳng nghĩ ngợi gì.

Câu chuyện trở nên hấp dẫn hơn khi Dế Mèn bày trò trêu chọc chị Cốc, khiến chị ta nổi giận. Để rồi cuối cùng, chàng Dế Choắt tội nghiệp là người phải chịu tội thay, bị chị Cốc mổ vào người cho đến chết. Trước khi chết, Dế Choắt đã đưa ra những lời khuyên chân thành cho Dế Mèn: “Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết suy nghĩ sớm muộn rồi cũng mang họa vào thân”. Cái chết của Dế Choắt đã giúp Dế Mèn nhận ra lỗi lầm. Chôn cất Choắt xong xuôi, Dế Mèn “đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên của mình”. Chi tiết cuối chuyện gửi gắm bài học nhân văn sâu sắc. Tô Hoài đã mượn chuyện loài vật để khuyên nhủ con người bài học về tính kiêu căng, ngạo mạn.

Câu chuyện trong đoạn trích thật gần gũi, chân thực trong cuộc sống hằng ngày. “Bài học đường đời đầu tiên” đã đem đến cho mỗi người đọc bài học giá trị. Có thể nói, đây là một trong những đoạn đặc sắc nhất trong truyện.