Bố cục và nội dung

Truyện được chia làm 3 phần:

Phần 1: Từ “Ngày xưa” đến “mọi phép thần thông”: Lai lịch, nguồn gốc xuất thân của Thạch Sanh.

Phân 2: Từ “Một hôm “ đến “rút quân vể nước”: Những chiến công của Thạch Sanh.

Phần 3: Đoạn còn lại: Thạch Sanh lên ngôi vua.

Phân tích cụ thể

“Thạch Sanh ” thuộc kiểu truyện về nhân vật dũng sĩ

“Thạch Sanh” là một trong những truyện cổ tích tiêu biểu của kho tàng truyện co tích Việt Nam.

Tác phẩm thuộc kiểu truyện về nhân vật dũng sĩ, trong đó nổi bật lên hình tượng người dũng sĩ tài năng, dũng cảm trên hành trình tìm kiếm hạnh phúc. Cốt truyện của -dạng này thường li kì, hấp dẫn. nhiều chặng gắn với những chiến công của chàng dũng sĩ. Nhiều truyện dũng sĩ kế thừa thể loại thần thoại, mô tả chiến công kì vĩ của con người.

Việc tìm hiểu phẩm chất, vẻ đẹp cua nhân vật dũng sĩ không thể tách rời với việc phân tích những hành động’ những chiến công trong các chặng đường phát triển của câu chuyện.

Sự ra đời vừa khác thường, vừa bình thường cua Thạch Sanh.

• Sự ra đời khác thường:

+ Chàng là thái tử do Ngọc Hoàng cử xuống đầu thai làm con của hai vợ chồng già nghèo khó nhưng tốt bụng luôn giúp đỡ mọi người.

+ Bà mẹ có thai trong nhiều năm mới sinh ra Thạch Sanh (bình thường các bà mẹ phàm trần chỉ mang thai chín tháng mười ngày thì sinh nở).

+ Năm Thạch Sanh biết dùng búa, Ngọc Hoàng sai thiên thần xuống dạy đủ các môn võ nghệ và mọi phép thần thông.

• Sự ra đời bình thường:

+ Thạch Sanh ra đời gắn liền với một gia đình nông dân nghèo cha mẹ mất sớm, chỉ có chiếc búa là tài sản duy nhất.

+ Chàng là đứa trẻ mồ côi như rất nhiều những đứa trẻ khác trong xã hội.

Như vậy:

• Thạch Sanh ra đời gắn liền với gia đình người nông dân, có cuộc sống đời thường, giản dị. Đây là kiểu xây dựng nhân vật theo mô-tip quen thuộc của truyện cổ tích. Chi tiết mở đầu báo hiệu cuộc đời tràn đầy yếu tố kì lạ, hoang đường của Thạch Sanh. Nguồn gốc thần linh đã tô điểm cho xuất thân cao quý, vẻ đẹp lí tưởng của nhân vật.
• Sức mạnh của Thạch Sanh là sự kết hợp giữa sức mạnh phi thường của bậc thần tiên và cuộc sống chân chất của người phàm trần. Qua đó nhân dân muốn thể hiện nỗi cảm thông sâu sắc với những thân phận nghèo khổ trong xã hội, ca ngợi họ như những người anh hùng nghĩa hiệp, trừ hại cho dân, bảo vệ công lí, công bằng cho người dân.

Những chiến công của Thạch Sanh

Thạch Sanh lần lượt vượt qua những thử thách và được đền bù, ban thưởng xứng đáng.

• Thạch Sanh bị mẹ con Lí Thông lừa đến miếu chằn tinh thế mạng.

+ Xuất phát từ lòng tham, Lí Thông đã lợi dụng Thạch Sanh có sức khoẻ lại thật thà, chất phác để kết nghĩa anh em rồi lừa Thạch Sanh đến miếu thờ thế mạng cho mình.

+ Thạch Sanh nhờ có sức mạnh yô song và võ nghệ cao cường đã đánh bại chằn tinh – một con quái vật có nhiều phép lạ, thường ăn thịt người. Thạch Sanh chặt đầu chằn tinh bằng lưỡi búa và võ thuật. Sau khi tiêu diệt chằn tinh, chàng được Ngọc Hoàng ban tặng bộ cung tên vàng.

• Thạch Sanh bị Lí Thông lấp cửa hang đại bàng khi xuống cứu công chúa. Chàng diệt đại bàng, cứu con vua Thủy Tề và được ban thưởng.

+ Thạch Sanh với bản chất thật thà, tốt bụng, một lần nữa lại giúp Lí Thông tìm tung tích công chúa bị đại bàng bắt mất. Chàng sẵn sàng xông pha vào hang của đại bàng, tiêu diệt kẻ thù và cứu được công chúa.

+ Nhưng tên Lí Thông gian ngoan, xảo quyệt đã không biết ơn, hấn còn rắp tâm hãm hại Thạch Sanh. Hắn ra lệnh cho quân sĩ xô đá lấp kín cửa hang không cho chàng lên khỏi mặt đất.

+ Song chính tại nơi ở của đại bàng, Thạch Sanh đã giải’thoát cho con trai của vua Thuỷ Tề, được vua mời xuống chơi ở Thuỷ Cung. Đồng thời nhà vua còn tặng cho chàng rất nhiều vàng bạc châu báu nhưng Thạch Sanh đều từ chối. Chàng chỉ xin được ban tặng một cây đàn.

—> Tuy xuất thân nghèo khổ, phải lao động kiếm sống nhưng đứng trước vàng bạc châu báu chàng không nảy lòng tham, đó là biểu hiện tâm hồn cao đẹp. Qua những thử thách trên, đã cho thấy phẩm chất tốt đẹp: chất phác thật thà, tốt bụng, dũng cảm, nghĩa hiệp và nghệ sĩ.

• Thạch Sanh bị hồn chằn tinh và đại bàng báo thù, chàng bị hạ ngục.

+ Hồn của chằn tinh và đại bàng vẫn còn, chúng lấy của trong kho nhà vua, giấu ở gốc đa để vu vạ cho Thạch Sanh khiến chàng bị bắt vào ngục tối.

+ Thời điểm mà công chúa bị câm thì Thạch Sanh bị giam trong ngục, chàng mang đàn vua Thuỳ Tề tặng ra gảy.

+ Tiếng đàn da diết, ai oán, nửa như than thở, nửa như oán trách, theo gió bay vào hoàng cung. Tiếng đàn đến tai công chúa. Nàng nhận ra đó chính là chàng hiệp sĩ đã cứu mình khi xưa. Ngay sau đó Thạch Sanh được gặp lại công chúa, gặp vua. Chàng được minh giải oan và được nhà vua gả công chúa.

-> Chi tiết tiếng đàn mang nhiều yếu tố hoang đường. Nhờ tiếng đàn mà Thạch Sanh đã cứu được công chúa và giải thoát cho mình. Đồng thời nhận rõ bộ mặt gian ác của Lí Thông; Thạch Sanh được nhà vua trao quyền định tội hắn.

+ Thạch Sanh đã không trừng phạt mà còn tha bổng cho mẹ con chúng về quê làm ăn. Nhưng trời đã trừng phạt chúng cho sét đánh chết và biến chúng thành bọ hung.

• Thạch Sanh chiến thắng quân sĩ mười tám nước chư hầu. Nhà vua nhường ngôi cho Thạch Sanh.

+ Nghe tin một chàng thanh niên mồ côi, nghèo đói lên ngôi hoàng tử, chư hầu mười tám nước nồi con thịnh nộ, kéo quân sang gây sự với nước ta.

+ Khi quân chư hầu mười tám nước tiến sang đánh nước ta, tiếng đàn Thạch Sanh lại một lần nữa vang lên.

+ Không động đao binh, không cần đổ máu, Thạch Sanh chỉ gảy đàn. Tiếng đàn với biết bao cung bậc, khi ai oán, khi trầm ngâm, lúc lại sôi sục đã thức tỉnh trong lòng các quân sĩ nỗi da diết nhớ quê hương, nỗi sầu thương li biệt… Cuối cùng các hoàng tử của mười tám nước chư hâu phải cởi giáp xin hàng.

-> Những sự cản trở, nguy hiểm cứ dần tăng lên qua từng chặng, Thạch Sanh đã vượt qua những khó khăn đó một cách hào hùng nhờ lòng dũng cảm tàỉ năng và sự trợ giúp của những lực lượng thần kì. Hình tượng Thạch Sanh giống như chàng dũng sĩ Héc – quyn lập những chiến công nối tiếp nhau, tạo nên sự hấp dẫn hồi hộp của câu chuyện.

-> Những thứ thách mà chàng dũng sĩ Thạch Sanh vượt qua đã phần nào bộc lộ phâm chất tốt đẹp của nhân vật: một con người thật thà chất phác, tin tưởng vào người khác, có tấm lòng vị tha và bao dung. Hết lần này đến lần khác chàng bị Lí Thông lừa gạt mà không oán thán, rồi không nề hà khi cứu người, sau cùng lại tha cho mẹ con Lí Thông. Thạch Sanh là một người dũng cảm và tài năng. Chàng đến miếu chằn tinh giữa đêm khuya, đi xuống hang sâu của đại bàng, rồi xuống thủy cung, sau đó bình tĩnh đối phó với mười tám nước chư hầu. Những phẩm chất và tài năng đó đà giúp chàng vượt qua thử thách và đạt được hạnh phúc.

Sự đối lập giữa nhân vật Thạch Sanh và Lí Thông

Thạch SanhLí Thông
– Thạch Sanh kết nghĩa anh em với Lí Thông vì cảm động bởi chàng vốn mồ côi thiếu thốn tình cám. “Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời ”.

 

– Thạch Sanh thật thà, tốt bụng lần nào cũng sẵn sàng giúp đờ Lí Thông mà không hề suy nghi tính toán. Sau này khi biết bụng dạ xấu xa của Lí Thông chàng vẫn sẵn sàng tha tội cho hán.

– Thạch Sanh hiền lành, chất phác, thật thà. Tuy nghèo đói nhưng chàng sống hào hiệp, trượng nghĩa, sẵn sàng cứu giúp người khác mà không màng danh lợi.

–   Lí Thông kết nghĩa anh em với Thạch Sanh vì muốn lợi dụng chàng “Người này khoổ như voi. Nó về ờ cùng thì lọi biết bao nhiêu”.

 

–     Lí Thông gian xảo, lừa Thạch Sanh đến miếu chằn tinh thế mạng, rồi hắn lần lượt cuớp công và tìm cách hãm hại Thạch Sanh hết lần này đến lần khác.

–   Lí Thông là một kẻ tham lam, độc ác, tàn nhẫn, xảo quyệt nhưng lại vô cùng hèn nhát.

Truyện cố tích là sản phẩm của xã hội phân chia giai cấp. Hai tuyến nhân vật “thiện ” và “ác ’’ trong truyện đã phản ánh một cách rõ nét các mâu thuẫn và đấu tranh xã hội. Chỉ khi nào một bên thất bại, bị tiêu diệt thì cuộc đấu tranh đó mới dừng lại. Cái “thiện” chiến thắng cái “ác” chính là ước mơ ngàn đời của nhân dân lao động.

Chi tiết thần kì

Lực lượng kì ảo, yếu tố thần kì trong truyện cổ tích (đặc biệt là tiểu loại truyện cổ tích thần kì) là nhũng nhân vật, đồ vật, những phép màu nhiệm, vốn không có trong thực tế nhưng tồn tại trong thế giới tưởng tượng, trong ước mơ của con người. Những yếu tố thần kì đó tạo nên thế giới kì ảo của truyện cô tích, chứa đựng nhừng hình ảnh bay bông, mơ mộng nâng đờ và an ủi cho những đau khồ của con người. Đó có thể là con ngựa có cánh, tấm thảm biết bay, viên ngọc ước, cây gậy thần, đèn thần. Những lực lượng thần kì vừa đóng vai trò thứ thách nhân vật vừa ban thưởng cho nhân vật chính.

Chỉ tiết thần kì trong “Thạch Sanh ”

Tiếng đàn:

• Giải oan cho Thạch Sanh.
• Vạch mặt Lí Thông – kẻ thù nham hiểm, bất nhân.
• Giải cứu cho công chúa.
• Cảm hoá quân mười tám nước chư hầu.
• Tiếng đàn giãi bày tình yêu.

Tiếng đàn Thạch Sanh không chỉ là tiếng đàn tượng trưng cho công lí, mà còn biểu tượng cho sức mạnh chính nghĩa, thể hiện niềm yêu chuộng hoà bình của nhân dân ta. Với cây đàn thần, Thạch Sanh trở thành người anh hùng, người nghệ sĩ đấu tranh cho tình yêu và công lí, cho cuộc sông hoà bình, hạnh phúc, tương lai của nhân dân.

Niêu cơm thần kì:

Niêu cơm trở thành vật thách đố quân mười tám nước chư hầu. Khả năng kì diệu cứ vơi lại đầy của nó khiến quân sĩ mười tám nước ăn mãi không hết. Sự thần kì ẩn giấu trong vẻ bề ngoài bình thường nhỏ bé khiến kẻ thù chủ quan. Việc đem niêu cơm ra thách đố đồng thời cũng là mời ăn thể hiện hình thức thi tài độc đáo, lòng hiếu khách, yêu chuộng hoà bình của nhân dân ta. Đó là niêu cơm của tình thương, ý thức tiết kiệm, lòng nhân ái, ước vọng đoàn kết để các dân tộc sinh sống hoà bình, yên ôn làm ăn.

-> Niêu cơm ăn hết lại đầy phản ánh ước mơ bình dị của dân lao động: muốn có cuộc sống ấm no, đầy đủ, mùa màng tươi tốt, lương thực dư thừa đủ cho hàng ngàn hàng vạn người ăn.

Kết thúc truyện

• Kết thúc câu chuyện Thạch Sanh được kết duyên với công chúa và được truyền lại ngôi vua.
• Với cách kết thúc có hậu thường thấy trong các câu chuyện cổ tích, câu chuyện đã thể hiện triết lí sống “ở hiền gặp lành”, “ác giả ác báo ”, người tốt sẽ được hưởng hạnh phúc, kẻ ác sẽ bị trừng trị. Qua đó, phản ánh nguyện vọng của nhân dân có một cuộc sống công bằng không có áp bức bất công.
• Đề tài của truyện là cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác. Ket quả, nhũng kẻ ác sẽ bị trừng trị thích đáng, người thiện sẽ có kết quả tốt đẹp, gặp nhiều may mán. Truyện cổ tích “Thạch Sanh” được xây dựng theo lối tự sự với cốt truyện rõ ràng, mạch lạc kết hợp với nhiều yếu tố hoang đường, thần kì song vẫn mang hơi hướng của cuộc sống thực tế của nhân .dân.

TRÍCH YẾU Tư LIỆU THAM KHẢO
NHẬN DIỆN CỔ TÍCH THẦN KÌ NGƯỜI VIỆT
Đặt vấn đề

Lâu nay, các nhà Phôn-clo học đã phân chia truyện cổ tích thành các loại khác nhau, trong đó có loại cổ tích thần kì hoặc cổ tích hoang đường. Tuy nhiên, trong loại này lại có ba tiểu loại khác biệt nhau về đặc trưng thi pháp mà hiện tại các nhà nghiên cứu Phôn-clo vẫn chưa phân biệt rạch ròi, thậm chí chúng được cho cùng một đặc trưng thi pháp. Bài viết này nhằm phân tích đề đi đến nhận diện rõ loại cổ tích thần kì người Việt.

Giải quyết vấn đề

Thần kì là một khái niệm có nhiều cách gọi khác nhau: huyền thoại, kì ảo hay huyền ảo, thần kì, hoang đường. Huyền thoại, kì ảo hay huyền ảo chỉ đặc trưng chung của các thể loại ảnh hưởng từ thế giới quan thần thoại. Thần kì và hoang đường là hai tên gọi khác nhau nhưng đều chỉ loại cổ tích có yêu tô thân kì: Cổ tích hoang đường, cố tích sinh hoạt và cổ tích lịch sử.

Như vậy, cô tích thần kì đích thực phải chịu sự tác động của nhân vật thần kì (Bụt, tiên, thiên thần…) và các yếu tố thần kì như sự biến hoá, các vật thần như cung thần, đàn thần… Nhân vật chính chịu sự chi phối của nhân vật thần kì mà thiếu nó thì cốt truyện không tiến triển được. Chẳng hạn, truyện “Tấm Cám ”, nếu không có nhân vật Bụt giúp đỡ làm sao Tấm có thể vượt qua được những khó khăn, không có sự biến hoá kì diệu thì làm sao tránh được sự truy sát của mẹ con Cám đề rồi lại đoàn tụ với hoàng tử. Nhân vật chính trong cỏ tích thần kỉ thường theo hướng lí tưởng hoá và khái quát hoá theo đối tuyến (nhân vật tuyến thiện hoàn toàn tốt và nhân vật tuyến ác hoàn toàn xấu, không có lẫn tuyến). Nếu không có những đặc điểm trên thì nó chỉ là loại cổ tích nằm trong địa hạt chung của văn học kì ảo (huyền ảo, hoang đường). Hiện nay, việc nghiên cứu loại truyện cổ tích thần kĩ chưa được phân giới một cách rõ rệt, hay nói cách khác, tất cả các truyện cổ tích có yêu tố kì ảo đêu được gọi là cồ tích thần kì. Để phân giới loại truyện cổ tích có yếu tố kì ào (hoang đường, thần kì) cần có những tiêu chí cụ thể, khoa học. Theo chúng tôi căn cứ vào dác tiêu chí sau đây:

1. Tác động của yếu tố thần kì đối với nhân vật chính;
2. Có hay không có nhân vật thần kì;
3. Loại nhân vật chính được xây dựng;
4. Đặc điểm cốt truyện;
5. Vai trò của yếu tố kì ảo đối với chủ đề truyện.

Chúng tôi đưa ra nhiều tiêu chí để có nhiều điểm nhìn soi chiếu. Căn cứ vào tiêu chí trên, chúng tôi thấy có 3 tiểu loại truyện có yếu tố kì ảo:

• Tiểu loại thứ nhất, chúng tôi gọi là “cổ tích hoang đường”. Tiểu loại này là nhóm truyện nói về ma quỷ, tiên thoại, Phật thoại. Một số truyện tiêu biểu cho nhóm này là: “Mục Liên”, “Nam Hải quan thế âm”; “Từ Đạo Hạnh”, “Thần giữ của”, “Ma cà rồng”, ‘‘Quỷ nhập tràng”, “Thần trùng”, “Từ Thức lấy vợ tiên”… Đây là nhóm truyện thề hiện chủ đề tôn giáo, tín ngưỡng, cốt truyện được xây dựng nhằm mục đích lí giải những truyện hoang đường như về ma quỷ, thần tiên, các phép thuật có yếu tố tôn giáo. Nhân vật chính là những con người hoạt động tôn giáo, thích thoát tục, hoá thân thành ma quỷ… Tác động của yếu tố thần kì đối với nhân vật chính theo hướng tôn giáo, mê tín. Nhân vật không được xây dựng theo hướng lí tưởng hoá.
• Tiều loại thứ hai, chúng tôi gọi là cổ tích thần kì. Tiểu loại này là nhóm truyện thể hiện lí tưởng xã hội của nhân dân “ở hiền gặp lành”. Một số truyện tiêu biểu cho nhóm này: “Tấm Cám”, “Thạch Sanh”, “Sọ Dừa”, “Cây tre trăm đốt”… Đây là nhóm truyện mà nhân vật chính là những còn người bình dân, bất hạnh: mồ côi, xấu xí, nghèo. Nhân vật chính được ưu ái. Cốt truyện xây dựng nhằm mục đích lí tưởng hoá, nhân vật chính tốt đẹp,- hoàn thiện và cuối cùng được đổi đời, sống sung sướng, kết thúc có hậu. Nhân vật thần kì có tác động làm thay đổi số phận nhân vật, dẫn đến kêt thúc tốt đẹp, thực hiện được ước mơ của nhân vật chính. Truyện “Cây khế” không phải là truyện “cổ tích thần kĩ” đích thực bởi “cổ tích thần kì” đích thực thì số phận nhân vật phải được giải quyết bởi nhân vật thần kì. Chim đại bàng trong “Cây khế” không thiên vị ai, cả anh và em đều được đối xử như nhau. Người anh chết do tham lam, không nghe theo lời chim dặn mang vàng bạc quá nặng, cánh chim chao đảo nên người anh bị rơi xuống biên. Cùng kiêu truyện như “Cây khế” nhưng truyện “Chim Phùng náo” của người Nùng mới là cô tích thần kì đích thực vì ở truyện này có sự can thiệp của yếu tố thần kì là thần Mặt trời, người anh tham lam bị thần thiêu cháy. Truyện “Cây khế” là một kiểu trung gian giữa cổ tích thần kì và cổ tích hiện thực, chim đại bàng chỉ như là biện pháp nghệ thuật để phân định tính cách nhân vật tham lam và thật thà.
• Tiểu loại thứ ba, chúng tôi gọi là cố tích hoá thân bởi hoá thân là biện pháp chủ đạo đê kết thúc truyện. Đây là nhóm truyện thể hiện những vấn đề nhân sinh, thường có tên truyện bát đầu với cụm từ “sự tích”. Một số truyện tiêu biểu cho nhóm này: “Sự tích hòn Vọng Phu ”, “Sự tích trầu cau ”, “Sự tích con sam “, “Sự tích con muôi”, “Sự tích ông táo ”, “Sự tích cây vú sữa ”, “Sự tích chim đa đa ”, “Sự tích chim hít cô ”, “Sự tích củ mài ”, “Sự tích chim chèo hẻo”… Nhóm này nói về những chuyên đời thường, con người đời thường với nhũng sai lầm rất đời, những nỗi éo le, có cả tốt lẫn xấu. Nhân vật có những sai lầm đời thường nhưng họ rất giàu tình thương và trách nhiệm với đời như các truyện “Sự tích trầu cau ”, “Sự tích ông táo ”, “Sự tích hòn Vọng Phu”, “Sự tích chim chèo hẻo”… Nhân vật có tính cách xấu như các truyện “Sự tích con muỗi “, “Sự tích hỉnh vôi ”… Nhân vật tốt nhưng do hoàn cảnh, do rủi ro mà phái chịu bất hạnh như truyện “Sự tích con sam ”, “Sự tích cây vú sữa”, “Sự tích củ mài”… Nhân vật loại này không có biện pháp lí tưởng hoá nên không có nhân vật đối tuyến như truyện cổ tích thần kì, kết thúc bi thương nhung được thi vị hoá bàng cách hoá kiếp. Sự hoá kiếp này như là chứng tích, nghĩa là dấu tích minh chứng để nhân dân ghi nhớ. Những chúng tích ấy có the để lại tiếng tốt về tình nghĩa vợ chồng, anh em, cha mẹ, con cái trong các truyện như “Sự tích trầu cau”, “Sự tích cây vú sữa”, “Sự tích con sam”…; đê lại tiếng xấu như truyện “Sự tích con muỗi”, “Sự tích hỉnh vôi”, “Sự tích chim đa đa”… Rõ ràng thi pháp xây dựng nhân vật, cốt truyện và chủ đề của nhóm truyện này khác xa với nhóm truyện cổ tích thần kì. Loại truyện này có đề cập đến nhân vật mồ côi là loại nhân vật điển hình của cô tích thần kì như truyện “Sự tích trầu cau “ nhưng không phải với mục đích lí tưởng hoá nhân vật. Ba nhân vật trong truyện không có ai xấu, không có đối tuyến và kết thúc không có hậu. Nếu cho đây là có hậu thì là có hậu theo kiểu khác, nghĩa là họ chết nhưng vẫn như sống, luôn ở bên nhau chứ không sống để hưởng thụ cuộc đời trần thế như cố tích thần kì. Nhân vật cô vợ trong “Sự’ tích con muỗi” cũng không phải là nhân vật đối tuyến với người chồng bởi cô không đối kháng với chồng mà chỉ là loại người vong ân bội nghĩa để trở thành con vật xấu xa.

Phải nói rằng tên truyện mở đầu bằng “sự tích” không phải chỉ có ở thể loại cổ tích mà truyền thuyết cũng có. Loại truyền thuyết về địa danh, về một vùng đất, về phong tục đều có tên truyện mở đầu kiểu như thế. Nhưng điểm khác về thi pháp là nếu cổ tích sự tích nhằm lí giải một sự tích gắn liền với lí giải mối quan hệ nhân sinh còn truyền thuyết về sự tích lại chủ yếu nhằm lí giải một sự kiện hay nhân vật lịch sừ gắn liền với sự tích như “Sự tích Hồ Gươm Truyện “Sự tích bánh chưng, bánh giầy” lâu nay đang tranh cãi giữa truyền thuyết và cổ tích. Vậy nó là cổ tích thì thuộc tiểu loại nào? cổ tích hoá thân? Không phải vì nhân vật chính không hoá thân, cổ tích thần kì? Không thoả đáng bởi nhân vật chính là Lang Liêu là nhân vật có tên tuổi, lí lịch rõ ràng, mặc dù mẹ bị thất sủng, bị vua cha đuổi về quê sống và quãng đời của Lang Liêu gắn với làng quê nhưng không phải là kiểu nhân vật mồ côi hoặc bất hạnh đích thực. Lang Liêu vẫn được coi là Hoàng tử, được tham gia thi tài và được chọn kế vị. Ở đây không có nhân vật đối tuyến. Lang Liêu không bị các nhân vật khác bức hại như cổ tích thần kì, cổ tích hoang đường lại càng không đúng. Vậy truyện này là truyền thuyết về phong tục. Có một số truyện cũng bất đầu cái tên “sự tích” như “Sự tích con khỉ” thì cũng không thuộc loại cổ tích hoá thân mà thuộc loại co tích thần kì vì có sự đối tuyến giữa cô gái đi ở với nhà trưởng giả, cô gái được đổi đời còn nhà trưởng giả biến thành khỉ. Tuy nhiên, hiện nay một số nhà nghiên cứu cổ tích lại xếp hai nhóm truyện là cổ tích thần kì và cổ tích hoá thân vào một loại, cùng chung thi pháp và gọi với cái tên thi pháp cồ tích thần kì.

Kết luận

Từ những lí giải nêu trên, chúng tôi cho rằng loại cồ tích kì ảo có ba tiểu loại: cố tích hoang đường, cổ tích thần kì và cổ tích hoá thân và mỗi tiểu loại có thi pháp riêng… Như vậy, truyện cổ tích có các loại sau: cổ tích kì ảo, cổ tích sinh hoạt hay cổ tích hiện thực, cổ tích động vật. Các loại truyện có sự đan xen, có tác phẩm nằm ở ranh giới giữa hai. loại truyện nên phải có sự nghiên cứu riêng. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ đưa ra những kiến giải bước đầu, mong các nhà nghiên cứu Phôn-clo có sự trao đổi, nghiên cứu sâu hơn về việc nêu rõ đặc trưng từng tiểu loại cổ tích kì ảo, chúng tôi sẽ trở lại vào dịp khác.