Dải đất Hồng Lam được thiên nhiên ban tặng lắm núi, nhiều sông, gắn liền với bờ biển dài hơn 130 km đã góp phần tạo nên những nét đặc trưng trong đời sống tinh thần của cộng đồng cư dân. Đặc biệt, từ trong lao động, các thế hệ cha ông đã sáng tạo ra nhiều hình thức vui chơi, giải trí rất hữu ích, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Trong đó, lễ hội đua thuyền của cư dân vùng sông nước thường được tổ chức vào dịp đầu năm mới để người dân gặp gỡ, giao lưu, góp phần tăng cường sức khỏe, phát huy sức mạnh đoàn kết cộng đồng, vươn lên chinh phục thiên nhiên, tạo dựng cuộc sống.

Đua thuyền là một hoạt động thể thao mang tính tập thể. Đội đua thường được cơ cấu khoảng 20-30 VĐV, có “nhạc trưởng” chỉ huy, người chèo lái ở đuôi và một người đảm nhiệm việc tát nước. Thành viên đội đua mặc đồng phục áo vàng hoặc đỏ, thắt đai, đầu chít khăn đỏ. Thể thức chèo bơi được tiến hành theo hiệu lệnh của người chỉ huy. Kết quả cuộc đua phụ thuộc vào sức mạnh từ tinh thần đoàn kết của tập thể, sự phối hợp ăn ý, nhịp nhàng, hài hòa giữa các thành viên trong đội. Thành viên được chọn vào đội đua là những thanh niên khỏe mạnh, thể lực tốt, bơi lội giỏi và phải vững tay chèo. Ngoài ra, sức mạnh đội đua còn được khích lệ nhờ tinh thần cổ vũ của người xem.

Mùa xuân sắp về. Khắp nẻo làng quê vùng sông nước lại âm vang tiếng mõ, tiếng chiêng trống, ngày hội đua thuyền đang cận kề. Các bậc cao niên của làng lại thi nhau soạn sửa thuyền đua, tổ chức đội hình… Lớn lên ở vùng đất mà lúc vất vả mưu sinh cũng như khi vui chơi hội hè, cuộc sống của người dân đều gắn liền với sông nước, với nghề chài lưới, từ nhỏ, ông Nguyễn Xuân Thu (68 tuổi, thôn Văn Sơn, Thạch Đỉnh, Thạch Hà) đã được cha chỉ bảo bí quyết đóng thuyền đua, hướng dẫn từ cách cầm cưa, đục, đến các kỹ thuật tinh xảo khác. Do đó, vào dịp gần Tết Nguyên đán, các địa phương lân cận thường tìm đến nhờ ông bảo dưỡng thuyền đua cho làng để hưởng “vận hên”. Ông Thu tâm sự: “Đối với người Thạch Đỉnh, đua thuyền vừa để giải trí, vừa để giữ gìn những giá trị truyền thống của ông bà, tổ tiên”.

Lễ hội đua thuyền đã thực sự đi vào tiềm thức và trở thành một nét đẹp trong sinh hoạt văn hóa tinh thần của người Hà Tĩnh. Thông qua lễ hội, góp phần khơi nguồn sáng tạo của cha ông, thắt chặt tình đoàn kết cộng đồng, cùng nhau rèn luyện sức khỏe, xây dựng đời sống mới.