“ Ước gì anh lấy được nàng

Để anh mua gạch Bát Tràng về xây”

Chắc hẳn trong số chúng ta chẳng ai còn xa lạ gì với câu ca dao này. Nó không chỉ thấm nhuần trong những câu ru ngọt ngào của mẹ mà nó còn xuất hiện rất nhiều trong sách vở. Ngày nay tuy Bát Tràng không còn sản xuất gạch nữa thế nhưng gốm sứ Bát Tràng đã trở thành một điểm nhấn không dễ phai mờ trong lòng người dân Việt Nam. Nó không chỉ được người trong nước ưa chuộng mà còn vô cùng nổi tiếng cả đối với du khách thế giới.

Làng gốm Bát Tràng nằm ở ngoại thành Hà Nội. Từ thủ đô bạn chỉ cần đi qua cầu vượt Chương Dương theo triền đê khoảng 10km là đến. Về nguồn gốc, lịch sử ra đời cũng có nhiều tích khác nhau. Làng Gốm Bát Tràng xuất hiện từ bao lâu không ai rõ thế nhưng theo Đại Việt sử kí toàn thư thì nó bắt đầu ra đời dưới thời nhà Lý khoảng những năm 1010 đến 1225. Những người dân thuộc xã Bồ Bát tỉnh Ninh Bình lên đây lập nghiệp và đổi tên vùng đất này thành xã Bát Tràng. Vùng đất này vốn có nhiều đất sét trắng nguồn nguyên liệu dồi dào để tạo nên những sản phẩm gốm chất lượng cao.

Tuy nhiên cũng có một nguồn khác ghi lại sự hình thành của làng gốm Bát Tràng là do ba vị học sinh là Hứa Vinh Kiều, Đảo Trí Tiến và Lưu Phương Tú cử đi sứ ở Bắc Tống. Sau khi hoàn thành sứ mệnh, trên đường trở về quê hương ba vị học sĩ gặp bão nên phải dừng chân tại Thiều Châu nay là Triều Châu, Quảng Đông Trung Quốc. Ở đây có lò gốm nổi tiếng nên ba ông đã đến thăm và học hỏi một số kĩ thuật và mang về nước truyền bá lại cho dân chúng. Hứa Vĩnh Kiều truyền lại Bát Tràng nước men rạn trắng. Đào Trí Tiến truyền cho Thổ Hà nước men đỏ vàng. Còn Lưu Phương Tú truyền cho dân Phù Lãng nay là Bắc Ninh nước men đỏ vàng thẫm. Nếu đúng như vậy thì nghề gốm Bát Tràng đã có từ thời Lý khoảng những năm 1127.

Để tạo nên được một tác phẩm gốm nghệ thuật phải qua rất nhiều công đoạn. Đầu tiên bạn phải xử lí đất sét. Nguồn đất sét hiện nay có thể lấy từ trong làng hoặc các vùng như Hổ Lao, Trúc Thôn… đem về ngâm trong bể chứa. Người ta chia làm 4 bể chứa các loại với những công dụng khác nhau ứng với từng công đoạn xử lí đất sét như: bể đánh để ngâm đất sét trong vòng 3-4 tháng cho đất chín rồi đánh thành dịch lỏng đổ sang bể lắng. Khi các chất tạp nổi lên trên bề mặt dịch lỏng sẽ được tách ra khỏi tạp chất và đưa sang bể phơi trong khoảng 3-4 ngày. Và cuối cùng dịch lỏng được đưa sang bể ủ. Đất ủ càng lâu sẽ mang đến cho bạn một sản phẩm càng tốt.

Sau khi đã xử lí tốt đất sét sẽ chuyển sang công đoạn nặn cốt, phơi khô sản phẩm. Lúc này những thợ gốm sẽ dùng các khuôn bằng gỗ hoặc thạch cao để in sản phẩm lên và sửa hàng rồi đem đi phơi khô trước khi quét men.

Công đoạn thứ ba là quét men. Những thợ gốm sẽ vẽ những hình ảnh sống động lên trên mặt sản phẩm để tạo nên những sản phẩm đẹp mắt và ý nghĩa. Mỗi màu sắc men lại thích hợp với một sản phẩm gốm khác nhau. Hiện tại người ta chia thành 5 lớp men khác nhau như: men rạn, men thô, men chảy, men trơn và men lam.

Công đoạn cuối cùng và cũng là quan trọng nhất trước khi có được một sản phẩm gốm chính là cho vào lò. Ngày trước khi chưa có kĩ thuật cải tiến như bây giờ dân làng Bát Tràng thường dùng các loại lò chính như lò bầu, lò ếch, lò hình hộp và lò ga. Tuy nhiên hiện nay do sự phát triển của công nghệ đồng thời tiết kiệm thời gian hai loại lò được sử dụng phổ biến tại Bát Tràng là lò hình hộp và lò ga. Để tạo được một sản phẩm vừa có chất lượng vừa đẹp mắt thì người ta sẽ nung trong lò khoảng 3 ngày 3 đêm sau đó cửa lò để nguội khoảng 2 ngày 2 đêm.

Gốm Bát Tràng hiện nay được rất nhiều người yêu thích. KHông chỉ có chất lượng tốt kiểu dáng đẹp mà còn phong phú về chủng loại. Gốm Bát Tràng có thương hiệu nổi tiếng trong nước mà hiện nay còn được xuất khẩu ra rất nhiều nước trên thế giới với một số thị trường khó tính như: Nhật Bản, Châu Âu, Mỹ….Tổng kim ngạch xuất khẩu lên tới 40 triệu đô la Mỹ trên năm.

Ngoài việc tạo nên giá trị kinh tế hấp dẫn nó còn giải quyết việc làm cho số lượng lớn lao động phổ thông quanh vùng. Là một địa điểm du lịch hấp dẫn khách trong và ngoài nước.

Có thể nói thương hiệu gốm Bát Tràng đã và đang khẳng định giá trị của mình trên trường quốc tế. Nơi đây không chỉ là một địa chỉ lưu giữ những giá trị tinh hoa văn hóa dân tộc mà còn chứa đựng những giá trị tinh thần lớn lao. Giữa bộn bề cuộc sống tấp nập nhưng nơi đây vẫn là một điểm đến một chốn đi về bình yên của con người.