Tòa soạn trân trọng gửi đến độc giả bài viết này.

Địa đạo là đường hầm quân sự ở những nơi đất cứng và ổn định mực nước ngầm thấp, có khẩu độ hẹp, nhưng rất dài và có nhiều nhánh, có thể nhiều tầng, thường không lát nóc, lát vách.

Địa đạo vừa có tác dụng phòng tránh, che giấu lực lượng, cấu giấu phương tiện vật chất, vừa giữ được yếu tố bí mật, bất ngờ trong cơ động lực lượng đánh địch, nên nhân dân và lực lượng vũ trang địa phương thường dùng để bám trụ lâu dài và hoạt động chiến đấu trong vùng địch chiếm hoặc ở vùng sát địch. (Từ điển Bách khoa quân sự Việt Nam, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội - 2004, trang 349).

Mỹ choáng với vũ khí bí mật dưới lòng đất Việt Nam

Nói một cách ngắn gọn, địa đạo là đường hầm bí mật, đào ngầm sâu dưới đất, hào ngầm (Từ điển Tiếng Việt Nhà xuất bản Giáo dục - Hà Nội, 1994, trang 304).

Ở đất nước ta, qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, nhiều địa phương đã xây dựng hệ thống địa đạo để phòng tránh bom đạn của quân thù, ém quân, bảo toàn lực lượng và đánh giặc. Đây cũng là một nét độc đáo và sáng tạo của nghệ thuật quân sự Việt Nam.

Có nhiều địa đạo nổi tiếng như:

Địa đạo Nam Hồng ở xã Nam Hồng, huyện Đông Anh, Hà Nội: Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, nhân dân và du kích Nam Hồng đã xây dựng làng chiến đấu, đẩy mạnh chiến tranh du kích, xây dựng hệ thống đường hào, hầm hố và bước đầu phát triển đường hầm, coi đó là những "bộ áo giáp" lợi hại để đánh thắng địch và bảo vệ mình trong mọi hoàn cảnh, mọi tình huống chiến tranh.

Trong kháng chiến chống Mỹ, ở huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị tính đến năm 1966 có hàng chục địa đạo được hình thành như:

Địa đạo Vịnh Mốc - một công trình tiêu biểu cho hệ thống địa đạo ở Vĩnh Linh; địa đạo Bình Minh ở xã Vĩnh Hiển; địa đạo Hiền Dũng ở xã Vĩnh Hòa; địa đạo Hương Nam ở xã Vĩnh Kim; địa đạo Mụ Giai, địa đạo Tân Lý, địa đạo 61 ở xã Vĩnh Quang; địa đạo Tân Mỹ ở xã Vĩnh Giang...

Tỉnh Thừa Thiên Huế có địa đạo Khu ủy Trị Thiên Huế (còn gọi là địa đạo Khe Trái) nay thuộc phường Hương Vân, thị xã Hương Trà; địa đạo Bạch Mã, địa đạo Xuân Lộc ở huyện Phú Lộc...

Ở tỉnh Quảng Nam có các địa đạo: địa đạo Kỳ Anh ở thành phố Tam Kỳ; địa đạo Phú An - Phú Xuân ở huyện Đại Lộc; cụm địa đạo mới được phát hiện giữa đại ngàn Trường Sơn ở huyện Tây Giang...

Tỉnh Quảng Ngãi có địa đạo Đàm Toái ở xã Bình Châu, huyện Bình Sơn.

Tỉnh Phú Yên có địa đạo Gò Thì Thùng ở xã An Xuân, huyện Tuy An.

Tỉnh Đồng Nai có địa đạo Nhơn Trạch ở huyện Nhơn Trạch.

Tỉnh Bình Dương có địa đạo Tây Nam Bến Cát (còn gọi là địa đạo "Tam giác sắt") ở huyện Bến Cát .

Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu có các địa đạo: địa đạo Long Phước ở thị xã Bà Rịa - Vũng Tàu; địa đạo Hắc Dịch ở xã Hắc Dịch, huyện Tân Thành; địa đạo Kim Long ở xã Kim Long, huyện Châu Đức...