Bài thơ "Tự thán" của Nguyễn Trãi được phân thành 4 câu thơ. Dưới đây là phân tích từng câu thơ của bài thơ này:

1. "Chiếc thuyền lơ lửng bên sông
Biết đem tâm sự ngỏ cùng ai hay"

Câu thơ này miêu tả một chiếc thuyền đang lơ lửng trên sông và đang tìm kiếm một ai đó để tâm sự. Đây có thể là tâm sự về những nỗi buồn, đau khổ của người lái thuyền hoặc của tác giả, người viết bài thơ. Cả câu thơ này cũng thể hiện sự cô đơn và nỗi thất vọng khi không có ai để chia sẻ cùng.

2. "Chắc chi thiên hạ đời nay
Mà đem non nước làm rầy chiêm bao"

Câu thơ này bày tỏ sự lo lắng và bất mãn của tác giả đối với tình trạng hiện tại của thế giới. Tác giả cho rằng thế giới này đang bị đảo lộn và không ổn định, và điều đó khiến cho tác giả cảm thấy rất lo lắng và không biết làm gì để cải thiện tình hình. "Non nước" ở đây đại diện cho quê hương, đất nước, và "rầy chiêm bao" có nghĩa là những điều đáng sợ, khó lường.

3. "Đã buồn về trận mưa rào
Lại đau về nỗi ào ào gió đông"

Câu thơ này miêu tả cảm giác buồn và đau của tác giả khi phải đối mặt với những thử thách và khó khăn trong cuộc sống. Mưa rào và gió đông là những điều tồi tệ, khó chịu và đau đớn, tượng trưng cho những khó khăn trong cuộc sống. Tác giả cho rằng cuộc sống này đầy những thử thách và khó khăn, và những điều đó khiến cho tác giả cảm thấy buồn đau.

4. "Mây trôi nước chảy xuôi dòng
Chiếc thuyền hờ hững bên sông một mình."

Câu thơ cuối cùng của bài thơ này miêu tả sự cô đơn và buồn bã của tác giả khi chiếc thuyền đơn độc lơ lửng bên sông. Mây trôi và nước chảy là những thứ tự nhiên luôn luôn di chuyển và thay đổi, trong khi chiếc thuyền lại đứng im một chỗ. Cả câu thơ này tạo nên hình ảnh của sự cô đơn và bất lực của tác giả.