Ba Bớt là con bò đẹp. Ở nó hội [1] đủ các tiêu chuẩn: mình thon, chân cao, mắt sáng, lông mượt, sừng khoẻ, dáng đi oai vệ. Giữa cái trán rộng màu hạt dẻ nổi lên ba cái bớt [2] màu trắng, thế nên nó có tên là Ba Bớt.

Được thả vào đàn đã gần một tháng, nhưng Ba Bớt vẫn chưa làm thân với con nào. Từ bác Bò đực cao niên [3] đầu đàn có cặp sừng quặp xuống hai má như hai quả mướp, hay chị Bò cái óng ả, duyên dáng đến con bê con vô tư suốt ngày rúc vú mẹ, v.v… có con nào tìm đến thể hiện tình cảm, Ba Bớt tỏ thái độ khinh khỉnh quay đi nơi khác. Khi những con khác ăn theo đàn thì Ba Bớt lại tách ra một mình một chỗ. Cậy mình có sức khoẻ, gặp con bò đực nào nó cũng nghênh sừng thách đố. Thực ra trong đàn nhiều con chẳng thua kém gì Ba Bớt, song hay gì cái chuyện đánh lộn kia chứ. Vậy nên khi Ba Bớt gây sự là chúng vội lảng đi. Nhưng nào Ba Bớt có biết, nó lại nghĩ tất cả đều sợ nó.

Một hôm, có con Hổ Vằn xuất hiện ở bìa rừng. Đàn bò cụm lại, những con bò đực đứng dàn hàng, hướng cặp sừng nhọn hoắt về phía con Hổ, bảo vệ đảm bò cái, bê con. Phát hiện con Ba Bớt đứng một mình, Hổ lao tới. Ba Bớt hoảng sợ tung vó chạy, nó chạy tới đâu Hổ Vằn bám theo tới đó. Cuộc rượt đuổi thật ngoạn mục. Cuối cùng, Ba Bớt chạy thoát nhưng nó bị lạc đàn.

Buổi chiều, khi đàn bò lục tục kéo nhau về chuồng thì Ba Bớt vẫn một mình bươn bả ngoài rừng. Chưa quen địa hình, mỗi lúc nó càng đi xa hơn. Đêm đầu tiên trong rừng, nó dừng chân bên con suối cạn. Đói, mệt và sợ hãi, Ba Bớt không sao ngủ được. Đầu lắc, đuôi đập liên hồi mà vẫn không xua được đám muỗi đói. Nhưng cái làm nó hoảng sợ nhất là những đốm sáng lân tinh [4], ẩn hiện chập chờn như ma trơi dưới lớp lá mục. Ba Bớt thầm mong cho đêm chóng tàn, nhưng càng mong càng thấy đêm rộng dài hơn.

Rồi mặt trời cũng mọc, Ba Bớt mừng rơn khi ánh sáng trải khắp khu rừng. Nó vươn vai định bước đi, chợt một trận mưa trái cây trút xuống. Những con khỉ nghịch ngợm và lém lỉnh vừa ném trái cây vừa quát: “Này anh bò kia, đàn của anh đâu? Anh không có bạn bè hay sao mà đi một mình?…”. Những trái cúc cắc [5] chỉ to bằng hạt ngô, đập vào đầu vào lưng, không đau nhưng Ba Bớt thấy sao mà hổ thẹn. Đã bao giờ nó bị xua đuổi như một tên ăn cắp thế này đâu.

Nuốt nhục, nó lặng lẽ bước đi, đói thì ăn lá rừng, khát uống nước suối, buồn ngủ đứng tựa vào gốc cây gà gật. Có đêm đang thiêm thiếp, thấy động nó choàng tỉnh, ôi chao một con trăn đất to như cây chuối, da cóc cáy, loang lổ đang trườn qua lưng nó. Hoảng sợ, nó chồm lên, lao bừa vào bụi cây, thật hú vía.

Cuộc phiêu lưu bất đắc dĩ đưa Ba Bớt đến những nơi cảnh sắc nổi tiếng như giếng Tiên, hang Đầu Voi, cây chò 3.000 tuổi… Nhưng nó còn tâm trí nào mà thưởng ngoạn [6]. Một mình lủi thủi, lại phải thường xuyên đề phòng chuyện bất trắc, Ba Bớt cảm thấy cô đơn và nhớ đàn.

Một hôm vừa lách qua đám lau, nó gặp một con Lợn Rừng đang đào măng. Tưởng Bò đến giành ăn con Lợn lao vào cắn xé. Ba Bớt bị những chiếc răng nanh lợn dài, sắc xẻ toạc cổ, máu phun ra như suối.

Mang tấm thân rách nát bươn bả [7] tìm đàn, Ba Bớt tự hỏi vì đâu nên nỗi? Phải chăng do cái tính kiêu căng ngạo mạn của nó gây nên. Giá nó sống giản dị, khiêm tốn như những con bò kia, chắc không phải nhận hậu quả đáng buồn.

Trưa ngày thứ mười thì Ba Bớt tìm về được trảng cỏ [8]. Vừa trông thấy nó, cả đàn bò lao tới vây quanh, chúng đã chờ đợi giây phút này lâu lắm rồi. Con nào cũng muốn len vào trong để được đứng gần Ba Bớt, nhìn rõ người bạn sau bao ngày lưu lạc. Trông thân hình gầy rộc, đầy thương tích và đôi mắt trõm sâu vì đói khát, mất ngủ của Ba Bớt, những con bò trong đàn rất xúc động. Chúng hỏi Ba Bớt những ngày qua sống ở đâu, ăn uống thế nào và làm sao bị thương. Ở trong rừng, Ba Bớt có nghe được tiếng gọi của chúng không, v.v…

Nghe Ba Bớt kể lại nỗi vất vả, nguy hiểm trong chuyến lạc đàn, bác Bò đực đầu đàn nhẹ nhàng nói:

– Khi cháu bị lạc, cả đàn cũng không ăn không ngủ được vì nhớ thương. Ở đời, không có ai hiểu và cảm thông với ta bằng giữa chúng ta với nhau đâu. Nhưng thật may cháu đã trở về.

Ba Bớt cứ nghĩ rằng khi trở về nó sẽ phải nhận thái độ ghẻ lạnh [9] và những lời nhiếc móc giễu cợt của đàn bò, nhưng tất cả đều yêu thương nó. Tình cảm đó đã xoá tan mặc cảm [10] trong lòng Ba Bớt và nó cảm thấy ân hận về lối sống trước đây của mình. Từ đôi mắt trõm sâu của Ba Bớt ứa ra hai giọt nước mắt. Ba Bớt xúc động nói:

– Những ngày lưu lạc, tôi đã thấy thấm thía rằng: Không thể nào sống mà không có bạn, không có đàn. Kể từ nay tôi sẽ sống gần gũi, chân tình với các thành viên trong đàn.

Những con bò cất tiếng hò vang. Chúng sung sướng chạy khắp bãi cỏ, đùa vui với nhau vì chú bò Ba Bớt đã nhận ra một bài học sâu sắc ở đời.