Tôi là Dế Mèn. Vào ngày tôi vừa tròn một tháng tuổi, mẹ tôi cho tôi ra ở riêng. Mẹ bảo tôi đã lớn rồi, cần phải sớm biết tự lập. Cuộc sống riêng sẽ giúp tôi mau chóng trưởng thành hơn. Mẹ thương tôi lắm, chọn đào một cái hang ở cạnh bờ, quang cảnh rất đẹp, lại gần bà con chòm xóm để tôi đỡ buồn. Cuộc sống riêng trong cơ ngơi của mình thật là thích.

Những ngày đầu, tôi chẳng đi đâu, chỉ ở nhà lo sửa sang nhà cửa cho thật khang trang. Tôi nới rộng phòng ngủ, sửa soạn một chỗ nằm thật rộng rãi và êm ái. Tôi còn đào thêm mấy đường thoát hiểm, nhỡ có kẻ nào bắt nạt còn có đường lẩn trốn cho nhanh. Tôi còn dồn công sức khoét một phòng tập thể dục thật lớn. Có lẽ, trong khu vực này, chẳng có ai có cái phòng tập thể dục hoành tráng như tôi đâu.

Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.  Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to ra và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi lấy làm hãnh diện với bà con về cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.

Tính tôi hay nghịch ngợm lắm. Đôi lúc dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm. Khi tôi to tiếng thì ai cũng nhịn, không ai đáp lại. Thói kiêu ngạo, ngông cuồng tưởng mình là tài ba nên tôi tỏ ra hợm hĩnh vô cùng. Tôi thường trêu chọc mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ, ghẹo anh Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới đầm lên. Tôi càng tưởng tôi là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi.

Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi. Thế mới biết, nếu đã trót không suy tính, lỡ xảy ra những việc dại dột, dù về sau có hối cũng không thể làm lại được.

Câu chuyện ân hận đầu tiên mà tôi ghi nhớ suốt đời.

Bên hàng xóm tôi có cái hang của anh dế vừa mới chuyển đến. Tôi đặt tên là Dế Choắt vì anh ấy đã bằng tuổi tôi mà trông rất nhỏ bé yếu ốm, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Bởi không có sức khỏe nên Dé Choắt chỉ đào được cái hang nông sát mặt đất, chỉ vừa khép mình vào chứ chẳng cựa được.

Có lần tôi sang chơi, thấy trong nhà luộm thuộm, bề bộn, tôi buông lời khinh chê Choắt sống cẩu thả, lười biếng, để cửa nhà tuềnh toàng, nhỡ có chuyện gì xảy ra, biết trốn đi đâu. Tôi còn chê Choắt co óc mà ngu, rồi cười khinh bỉ. Dế Choắt không giận, than thở với rôi rằng cậu ấy ốm yếu, muốn đào cái hang thật sâu nhưng sức cùng lực kiệt, không thể làm nổi. Choắt thấy tôi nói đến nhà cửa bèn nhờ tôi đào hộ một cái ngách sang bên nhà tôi phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì Choắt chạy sang… Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng tới tấp rồi bỏ về, không một chút bận tâm.

Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, trên những hồ ao quanh bãi trước mặt, nước dâng trắng mênh mông. Nước đầy và nước mới thì cua cá cũng tấp nập xuôi ngược.Các loài chim nước cũng tụ tập về đông đủ, đứng đầy cả mặt hồ. Đang suy nghĩ vẩn vơ, bỗng thấy chị Cốc từ dưới mặt nước bay lên, đến đậu gần hang tôi, cách có mấy bước. Chừng rớ được món nào, vừa chén xong, chị ta tìm đến đứng chỗ mát rỉa lông, rỉa cánh và chùi mép. Tính tôi hay nghịch ranh. Chẳng bận đến tôi, tôi cũng nghĩ mưu trêu chị Cốc. Tôi cất tiếng gọi rủ Dế Choắt chơi cùng. Choắt sợ quá chối lấy, chối để.

Tôi mắng Dế Choắt nhút nhát rồi cất lời trêu chộc chị Cốc. Chị Cốc đang đứng rỉa lông, nghe tiếng hát của gội giật mình định bay đi. Đến khi định thần lại, chị mới trợn tròn mắt, giương cánh lên, như sắp đánh nhau. Chị lò dò về phía cửa hang tôi, quát hỏi kẻ nào dã to gan đến thế. Tôi nhanh chan chui tọt ngay vào hang, mặc cho chị túc tối.

Một tai hoạ đến mà đứa ích kỉ thì không thể biết trước được. Đó là: không trông thấy tôi, nhưng chị Cốc đã trông thấy Dế Choắt đang loay hoay trong cửa hang. Không đợi Choắt thanh minh, chị Cốc giáng những cú mổ tới tấp xuống lưng Choắt. Mỏ Cốc như cái dùi sắt, chọc xuyên cả đất. Rúc trong hang mà bị trúng hai mỏ, Choắt quẹo xương sống, lăn ra kêu váng. Núp tận đáy đất mà tôi cũng khiếp, nằm im thin thít. Nhưng đã hả cơn tức, chị Cốc đứng rỉa lông cánh một lát nữa rồi lại bay là xuống đầm nước, không chút để ý cảnh khổ đau vừa gây ra.

Đế khi chị Cốc đi rồi, tôi rụt rè mon men bò lên. Trông thấy tôi, Dế Choắt khóc thảm thiết. Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Thấy thế, tôi hốt hoảng quỳ xuống, nâng đầu Choắt lên xin lỗi Choắt chỉ tại tôi nghịch ngợm, ngông cuồng mà đã khiến anh ấy phải lãnh lất tai họa. Gắng gượng, Choắt thều thào vào tai tôi lời cuối cùng:  ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.

Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn tội mình. Giá tôi không trêu chị Cốc thì đâu đến nỗi Choắt việc gì. Cả tôi nữa, nếu không nhanh chân chạy vào hang thì tôi cũng chết toi rồi.

Tôi đem xác Dế Choắt đến chôn ở một vùng cỏ bùm tum. Tôi đắp thành nấm mộ to. Tôi đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên. Chỉ tại cái thói kiêu căng, ngạo mạn và thiếu suy nghĩ, tôi đã có những hành động thật ngu ngốc. Cái chết của Choắt là lời cảnh tỉnh đối với tôi, giúp tôi thay đổi mình, không làm những điều dại dột và biết sống hòa thuận, giúp đỡ người khác. Dế Choắt ơi, giá mà lúc trước tôi nghe lời giúp anh đào một cái ngách thông sang nhà tôi thì việc đau lòng này đã không xảy ra. Tôi hối hận lắm. Tôi hối hận lắm. Xin anh hãy tha thứ cho tôi.