Nỗi buồn man mác, niềm xót thương, nỗi giận hờn cứ quấn quít hồn ta. Nhiều lúc ta tự hỏi: Mình giận hay mình thương Mị Châu trong truyền thuyết? – Nhưng ta lại không thể trả lời được, và hai nỗi niềm ấy cứ hoà quyện vào nhau để trở thành một nỗi xót xa cho cơ đồ Âu Lạc, cho Mị Châu nhẹ dạ cả tin.
Ta trách nàng đã cho Trọng Thủy xem nỏ thần – một bí mật của quốc gia khiến cho giang sơn chìm trong bể máu. Ta thương nàng vì nàng quá ngây thơ, trong trắng, thủy chung đã bị người lừa dối, dẫn tới lỗi lầm.
Mị Châu sẽ duyên cùng Trọng|Thủy vì lợi ích của hai tổ quốc, vì muốn cho muôn dân được sống hòa bình, hơn nữa Mị Châu cũng rất yêu Trọng Thủy. Điều đáng thương cho Mị Châu là đằng sau cuộc tình duyên ấy là một âm mưu đã được sắp đặt, nàng quá ngây thơ không hề biết được âm mưu của kẻ thù. .
Mị Châu là một bông hoa trắng trong, tinh khiết, nàng ít phải va chạm với sóng gió của đời. Với một niềm tin yêu ngây thơ, Mị Châu đã cho Trọng Thũy biết nơi để chiêc nỏ thần không hề ngại ngần, do dự. Điều đáng trách là nàng không hề biết cảnh giác với âm mưu của giặc Trọng Thủy trước khi xa nàng đã lộ ra nhiều chi tiết đáng ngờ, thế mà Mị Châu vẫn không để ý tới.
Trọng Thủy tuy rất yêu nàng nhưng phải thực hiện ý đồ đen tối của cha. Vì để thực hiện chữ hiếu một cách mù quáng mà Trọng Thủy đã lừa gạt người yêu của mình.
Việc dại khờ của Mị Châu đã dẫn tới việc mất nước và khi nước đã mất rồi thì tình yêu cũng tan vỡ. Trọng Thủy sau khi đã lấy xong nước Âu Lạc có theo dấu lông ngỗng đi tìm Mị Châu nhưng Trọng Thủy càng đuổi gần nàng tức là càng xa nàng.
Ta thương Mị Châu bởi, nàng là một cô gái trắng trong, chung thủy, có tình yêu thiết tha, đằm thắm. Ta giận Mị Châu ở lòng nhẹ dạ, cả tin để cho kẻ thù lừa dối khiến cho đất nước tan hoang, gia đình tan nát.
Mị Châu chết rồi, nhưng ta tin rằng những lỗi lầm của nàng, những niềm oán hận của nàng đã được minh oan. Loa Thành còn đó, giếng nước trong như ngọc còn đó. Người đời sau nói rằng: lấy ngọc trai ở biển Đông về rửa ở giếng Cổ Loa thì ngọc sáng hơn lên.
Ngọc trai sáng hơn lên tức là tấm lòng thủy chung trong trắng của Mị Châu sáng lên trước âm mưu đen tối của kẻ thù. Cuộc đời Mị Châu là một bài học cho chúng ta. Nghĩ về Mị Châu, nhà thơ Tố Hữu cũng đã viết:
Tôi kể ngày xưa chuyện Mị Châu
Trái tim lầm chỗ để trên đầu
Nỏ thần vô ý trao tay giặc
Nên nỗi cơ đồ đắm biển sầu?

Trong chuỗi những truyền thuyết hào hung về thời kỳ dựng nước. giữ nước của dân tộc ta, truyền thuyết “An Dương Vương và Mị Châu-Trọng Thủy” là tác phẩm hay nhất, tiêu biểu nhất. Đọc xong câu chuyện, người đọc không thể không suy tư về cuộc đời của Mị Châu, một cô gái xinh đẹp trọng hiếu, trọng tình để rồi phải chịu một kết cục xót xa hơn ai hết.
Tôi kể ngày xưa truyện mị châu
Trái tim lầm chỗ để trên đầu
Nỏ thần vô ý trao tay giặc
Nên nỗi cơ đồ đắm biển sâu
Mị Châu_con gái của Thục Phán An Dương Vương, một nàng công chúa xinh đẹp, ngây thơ và trong sáng. Nàng không thể giải quyết trọn vẹn giữa lý và tình, giữa hiếu và nghĩa để rồi cuối cùng nàng phải thác oan. Qua truyền thuyết, người đọc có thể cho rằng Mị Châu là một kẻ phản nghịch vì nàng đã trực tiếp tiếp tay cho giặc, bán nước, hại cha. Nhưng sự thật Mị Châu phạm tội chỉ vì vô tình,chỉ vì nàng qúa ngây thơ, quá tin yêu, mù quáng,vì chỉ nghĩ đến tình riêng, tình yêu mà quên đi đất nước, quên đi chính cha mình. Chính sự tin yêu mù quáng ấy, Mị Châu là người đã trực tiếp tạo nên tấn bi kịch lịch sử này. Những việc làm ấy vừa đáng giận lại vừa đáng thương
Một đôi kẻ Việt, người Tần
Nửa phần ân ái,nửa phần óan thương
Hai lần Mị Châu tiếp tay cho giặc đều là do nghe những lời đường mật của Trọng Thủy. Lần thứ nhất là trong “đêm tâm sự”, khi Trọng Thủy ngỏ ý muốn xem nỏ thần thì nàng đã “không ngần ngại, chạy ngay vào chỗ cha nằm lấy chiếc nỏ thần ra cho chồng xem”, không chỉ vậy nàng còn tiết lộ bí mật về cái lẫy nỏ_bí mật của quốc gia. Cái đáng giận ở đây là nàng đã sử dụng bí mật quốc gia như môt thứ của cải riêng để làm đẹp them cho tình vợ chồng. Nhưng cái đáng thương là nàng đã vô tình, đã ngây thơ làm việc đó chỉ vì quá yêu chồng và muốn chiều ý chồng.
Tuy vậy, trong xã hội xưa, người phụ nữ “tại gia tòng phụ-xuất giá tong phu”. Đã là vợ thì phải nghe lời chồng, hành động cho chồng xem nỏ thì có gì là sai trái. Huống hồ Trọng Thủy giờ đây lại là chồng nàng, là con rể của một vị vua mà sau này chàng phải có trách nhiệm trị vì đất nước. suy cho cùng hành động cho Trọng Thủy xem nỏ kia thật tình chẳng có tội chi! Gia đình hạnh phúc thì đất nước mới vững bền, nàng Mị Châu không thể cự cãi với chồng, làm mất hòa khí gia đình. Vì vậy hành động tiết lộ bí mật chiếc nỏ thần không hòan tòan là tội của Mị Châu.
Lần thứ hai là trong ‘ngày tiễn biệt”, cũng chỉ vì yêu đến mức mù quáng, Mị Châu đã không mảy may nghi ngờ câu hỏi đầy dụng ý, không nhận ra âm mưu của chồng, nàng đã “vẽ đường cho hươu chạy” khai thành thật trả lời rằng: “Thiếp có cái áo lông ngỗng, hễ thiếp chạy phương nào, thiếp sẽ rắc long ngỗng dọc đường, chàng cứ theo dấu long ngỗng mà tìm”. Mị Châu đâu hề biết rằng làm như vậy là đã vô tình dẫn đường cho giặc đuổi theo giết cha mình.
Đáng giận biết bao một câu nói thiếu suy nghĩ, thiếu cảnh giác như thế. Nhưng suy cho cùng đó cũng chỉ là ý nghĩ đáng thương của một cô gái sắp phải xa chồng luôn mong tìm cách để được gặp lại chồng Mị Châu cũng chẳng qua là một người con gái dịu dàng chứ chẳng phải một đấng mày râu sách lược hơn người nên không nhận ra ý đồ của Trọng Thủy. Đó là ý nghĩ của Mị Châu trong ngày tiễn biệt, có thể lúc ấy do quá yêu và sợ Trọng Thủy không tìm được mình nên nàng nói vậy nhưng cho đến khi giặc đã ùa vào thành, ngồi trên lưng ngựa chạy trốn cùng cha, lẽ nào nàng vẫn không nhận ra âm mưu của Triệu Đà mà người trực tiếp thực hiện chính là Trọng Thủy_người chồng mà nàng hết long yêu quý. Tình yêu đã làm nàng u mê đến mức ngồi sau lưng cha nàng vẫn giữ lời hứa bứt long ngỗng rải khắp dọc đường đi. Đến lúc này mà vẫn còn hành động mu muội như vậy thì quả là một sai lầm nghiêm trọng không thể nào tha thứ được.
Tuy chỉ vì vô tình do nhẹ dạ cả tin nhưng cũng rất lớn, Mị Châu đã từ hại nước đến hại cha, tội của nàng đã quá rõ ràng. Tiếng thét của thần kim quy chính là lời kết tội đanh thép của công lý, của nhân dân về tội lỗi của Mị Châu. Mị Châu yêu Trọng Thủy bằng một tình yêu trong sáng, thánh thiện tuyệt đối, nàng dường như còn không nghĩ đến việc chàng là con trai của quốc vương một vương quốc đã từng mang quân xâm lược nước mình. Tình yêu trong sáng của nàng xuất phát từ trái tim và dường như đã đến đuợc với trái tim. Trọng Thủy từ một tên gián điệp luôn mang trong đầu ý định cướp nỏ thần nhưng những ngày tháng sống bên Mị Châu, chàng đã yêu nàng, chính tình yêu ấy đã tạo nên một bi kịch đau thương cho cả hai người.
Nhưng nhân dân đã rất cảm thong với Mị Châu. Nàng đã phải đền tội dưới lưỡi kiếm của cha bằng chính sinh mạng của mình. Tội đã đền, nhưng oan vẫn phải được giải, nỗi oan đó đã đươc Mị Châu khấn lên trước khi chết. Lời khấn cuối cùng của một người con gái chung thủy bị lừa dối vang lên thật thống thiết: “Thiếp là phận gái, nếu có ,lòng phản nghịch chết đi sẽ hóa thành hạt bụi, còn nếu một long trung hiếu mà bị người lừa dối chết đi sẽ hóa thành châu ngọc để tẩy sạch mối thù nhục và tỏ dạ trắng trong”.
Trung tín thệ tâm than hóa thạch
Hưng vong sái lệ tình trầm châu.
Hình ảnh ngọc châu mà Mị Châu nhắc đến không còn là biểu tượng của một tình yêu trắng trong và ấm áp nữa, “ngọc châu” ở đây chỉ minh giải cho nỗi đau của nàng. Qua chi tiết “xác hóa thạch, máu hóa ngọc trai”, nhân dân muốn giải oan cho nàng, biểu lộ long cảm thong, thương xót và bao dung.
Bài học của Mị Châu là bài học chua xót vì quá tin yêu mà thiếu đi sự suy nghĩ, là bài học “trái tim để trên đầu” như nhà thơ Tố Hữu đã “tâm sự” một cách sâu sắc, thấm thía.