Kính hiển vi quang học cấu tạo gồm 4 bộ phận chính: Hệ thống giá đỡ, hệ thống phóng đại, hệ thống chiếu sáng, hệ thống điều chỉnh. Cùng tìm hiểu chi tiết các bộ phận của kính để nắm được cấu tạo giúp cho việc sử dụng thiết bị này được tốt nhất.

Hệ thống giá đỡ của kính hiển vi giúp người sử dụng có thể chủ động thao tác, làm việc dễ dàng. Hệ thống này gồm: Bệ, thân, mâm gắn vật kính, bàn để tiêu bản (bàn sa trượt, bàn đỡ mẫu), kẹp tiêu bản.

• Bệ đỡ: được thiết kế để đỡ hệ thống làm việc của thiết bị. Bộ phận này được thiết kế giúp người sử dụng khi thao tác có thể quan sát các vật mẫu mà không cần phải điều chỉnh nhiều lần. Bên cạnh đó, cố định thiết bị này một cách chắc chắn, không bị xê dịch.
• Thân kính: được cấu tạo dạng cong đối với dòng kính hiển vi sinh học, dạng thẳng đứng đối với kính soi nổi. Tùy theo dòng sản phẩm mà thân kính được thiết kế khác nhau, tuy nhiên, bộ phận này được thiết kế cố định và giúp kính chắc chắn hơn trong quá trình sử dụng.
• Bàn tiêu bản: là vị trí đặt vật mẫu. Vị trí này cố định giúp quá trình thực hiện theo dõi hình ảnh vật mẫu trở nên dễ dàng. Ở kính hiển vi soi nổi, bàn đặt mẫu vật là cố định, khi quan sát, người dùng điều chỉnh bộ phận phóng đại đến gần mẫu vật, khác với kính sinh học, người dùng điều chỉnh đưa bàn đặt mẫu vật lại gần thị kính để quan sát.
• Kẹp tiêu bản: giúp kẹp giữ vật mẫu hỗ trợ trong việc thao tác chủ động nhất.

Hệ thống phóng đại là một trong các bộ phận có vai trò quan trọng, bao gồm thị kính và vật kính. Khi quan sát, người sử dụng có thể chủ động điều chỉnh phù hợp để có thể thấy vật mẫu rõ ràng nhất.

• Thị kính: gồm có 2 loại ống đôi và ống đơn (Bản chất là một thấu kính hội tụ có tiêu cự rất ngắn, dùng để tạo ra ảnh thật của vật cần quan sát).
• Vật kính: vị trí quay về phía có mẫu vật, có 3 độ phóng đại chính của vật kính: x10, x40, x100. (Bản chất là một thấu kính hội tụ có tiêu cự ngắn để quan sát ảnh thật).

Xem thêm: Cách điều chỉnh thị kính trên kính hiển vi

Hệ thống chiếu sáng bao gồm: Nguồn sáng, màn chắn, tụ quang. Hệ thống này bổ trợ cho việc quan sát mẫu vật được dễ dàng, khi quan sát người dùng có thể nhìn thất vật mẫu được rõ nhất.       

Nguồn sáng sử dụng là gương hoặc đèn:

• Gương được trang bị ở một số kính hiển vi sinh học dành cho sinh viên. Gương phản chiếu ánh sáng hỗ trợ quá trình quan sát vật mẫu. Tuy nhiên, việc sử dụng gương mang lại nguồn ánh sáng tương đối yếu.
• Đèn Led hoặc Halogen bổ sung trực tiếp, chủ động giúp cho việc theo dõi vật mẫu được rõ ràng.

Màn chắn được đặt vào trong tụ quang kính hiển vi, dùng để điều chỉnh lượng ánh sáng. Bộ phận này dùng để tập trung những tia ánh sáng và hướng luồng ánh sáng vào tiêu bản cần quan sát. Vị trí của tụ quang nằm ở giữa gương và bàn để tiêu bản. Di chuyển lên xuống để điều chỉnh độ chiếu sáng.

Có thể bạn quan tâm: Hướng dẫn sử dụng kính hiển vi cho người mới bắt đầu

Hệ thống điều chỉnh được cấu tạo bởi các núm điều chỉnh linh hoạt phục vụ quá trình quan sát, làm việc với kính được diễn ra thuận tiện. Tuy nhiên, đối với các sản phẩm kính hiển vi cầm tay, các núm vi chỉnh được tối giản thay vào đó là các tính năng tự động của kính giúp cho việc quan sát được tiến hành dễ dàng.

• Núm chỉnh tinh gồm ốc vi cấp, núm chỉnh thô gồm ốc vĩ cấp. Núm chỉnh được cấu tạo giúp người sử dụng chủ động điều chỉnh khi quan sát.
• Núm điều chỉnh tụ quang lên xuống và núm điều chỉnh độ tập trung ánh sáng phục vụ kính làm việc được tốt nhất.
• Núm điều chỉnh màn chắn sáng cho phép tăng hoặc giảm độ sáng trong khi tiến hành thao tác.
• Núm di chuyển bàn sa trượt (trước, sau, trái, phải) hỗ trợ quan sát dễ dàng, chủ động nhất.

Trên đây là cấu tạo chung nhất về tất cả các dòng kính hiển vi trên thị trường. Hiện nay thiết bị được ưa chuộng nhất có lẽ là kính hiển vi 1 mắt, còn gọi là kính hiển vi đơn - thiết kế đơn giản với một ống kính duy nhất để tạo ra hình ảnh phóng đại của mẫu. Nếu bạn chỉ có những nhu cầu cơ bản, có lẽ dòng kính này sẽ phù hợp hơn cả về cả cấu tạo, chức năng lẫn giá thành. Các sản phẩm nổi bật nhất trên thị trường hiện nay là: Kính hiển vi sinh học 1 mắt XSP-116ML, kính hiển vi sinh học 1 mắt Optika B-65, kính hiển vi sinh học một mắt XSP-104,...

Cấu tạo của kính hiển vi 1 mắt bao gồm các thành phần chính sau:

• Thân kính: Là phần cơ bản của kính hiển vi, bao gồm một ống dài và mỏng có thể điều chỉnh được chiều dài. Thân kính thường được làm bằng kim loại hoặc nhựa có độ bền cao.
• Hệ thống ống kính: Gồm một ống kính đơn để tập trung ánh sáng và tạo ra hình ảnh phóng đại của mẫu. Thường có độ phóng đại tối đa từ 40-100 lần.
• Ngàm mẫu: Là nơi đặt mẫu để quan sát. Ngàm mẫu thường được làm bằng kim loại hoặc nhựa và được thiết kế để giữ mẫu ổn định trong suốt quá trình quan sát.
• Nút điều chỉnh: Là phần có thể điều chỉnh được trên thân kính để tăng giảm độ phóng đại và lấy nét hình ảnh.
• Nguồn sáng: Để quan sát mẫu, cần có nguồn sáng để chiếu sáng lên mẫu và tạo ra hình ảnh phóng đại. Nguồn sáng thường được đặt phía dưới ngàm mẫu và có thể điều chỉnh độ sáng.
• Tròng lồng ngắm: Là một tròng kính có đường kính nhỏ được đặt ở đầu thân kính để tập trung ánh sáng và tạo ra hình ảnh phóng đại. Tròng lồng ngắm giúp người sử dụng có thể nhìn vào thân kính một cách dễ dàng và thoải mái.