"Trâu ơi ta bảo trâu này

Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta

Cấy cày vốn nghiệp nông gia

Ta đây trâu đấy ai mà quản công".

Từ xa xưa, hình ảnh con trâu đã có mối quan hệ vô cùng thân thiết trong đời sống vật chất và tinh thần của người dân Việt. Hình ảnh con trâu đi từ đời thực đến các bài đồng dao, ca dao, câu hát. Ông cha ta thường nói "Con trâu là đầu cơ nghiệp" điều đó cho chúng ta thấy được vị trí và tầm quan trọng của con trâu.

Trâu Việt Nam có nguồn gốc từ trâu rừng thuần hoá, thuộc nhóm trâu đầm lầy, có mặt trên khắp đất nước Việt Nam. Người Việt Cổ không đã biết thuần hoá trâu, lợi dụng sức trâu để phục vụ công việc đồng áng.

Trâu thuộc lớp động vật có vú, với thân hình vạm vỡ. Lông không dài, cứng, da màu đen. Tai trâu như hai cái lá đa, ve vẩy để đuổi ruồi. Trâu có đôi sừng dài, uốn cong hình lưỡi liềm, giúp trâu chống lại kẻ thù. Một đặc tính thú vị của trâu đó là trâu không có hàm răng trên, chính vì vậy mà nó có thói quen nhai lại thức ăn. Thức ăn của nó đa phần là cỏ và rơm. Đối với Trâu ở miền Bắc Việt Nam, nơi có mùa đông kéo dài, người dân phải trữ thức ăn và sưởi ấm cho trâu suốt mùa đông. Trâu là nguồn cung cấp sức kéo quan trọng với lực kéo trung bình là 0,36 đến 0,1 mã lực. Ngoài ra trâu còn được sử dụng để kéo gỗ.

Trâu mỗi năm đẻ từ một đến hai lứa. Trâu mẹ nuôi con bằng sữa. Nghé con mới sinh ra nặng khoảng 22 đến 25 kg. Khi được sinh ra khoảng một ngày, nghé con có thể tự đứng thẳng.

 Quanh năm suốt tháng trâu cùng người nông dân chăm lo đồng áng, vì vậy trâu chính là người bạn thân thiết của nhà nông. Từ sáng tinh mơ, khi mặt trời còn chưa ló dạng, trâu đã cùng người ở trên đồng cạn rồi lại xuống ruộng sâu cho tới chiều tối trâu vẫn miệt mài trên đồng ruộng. Trâu là một trong những nguồn cung cấp thực phẩm cho con người. Thịt trâu có hàm lượng đạm cao, lượng chất béo thấp, da trâu có thể làm mặt trống và cặp sừng có thể làm đồ gỗ mỹ nghệ.

Không chỉ góp phần quan trọng trong đời sống vật chất. Trâu còn có một vai trò đặc  biệt đối với đời sống tinh thần của người Việt. Trâu là người bạn thân thiết của trẻ em nông thôn. Trâu xuất hiện trong rất nhiều các bài thơ, bài hát, ca dao tục ngữ:

"Trước xóm sau thôn tựa khói lồng

Bóng chiều man mác có đường không

Mục đồng sáo vẳng trâu về hết

Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng" - Trần Nhân Tông

Nhà vua Trần Nhân Tông cũng có những giây phút buồn man mác khi thấy quê hương vắng đi hình ảnh của đám mục đồng cùng đàn trâu thong dong gặm cỏ. Đó là hình ảnh quen thuộc, yên bình của làng quê Việt Nam. Trâu đã giúp cho con người thư giãn sau bao nỗi lo toan, giúp con người gắn bó với làng quê.

Trong các bức tranh dân gian Đông Hồ, có rất nhiều hình ảnh con trâu, đó chính là tình cảm của con người dành cho trâu.

 Ngoài ra trâu còn được chọn là linh vật của Seagame 22. Trâu cũng có trong rất nhiều các lễ hội truyền thống của Việt Nam như Đồ Sơn - Hải Phòng.

Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ hiện đại trâu đã được thay thế dần bằng các loại máy móc nhưng con trâu vẫn đóng vai trò quan trọng đối với mỗi người dân Việt. Nó thể hiện một thời khó nhọc của ông cha.