“Gió lạnh đầu mùa” là truyện ngắn tiêu biểu của nhà văn Thạch Lam. Đây không chỉ là tác phẩm tiêu biểu mà cho phong cách nghệ thuật Thạch Lam mà còn chứa đựng giá trị nội dung rất nhân văn, sâu sắc. Tác phẩm đã đem đến cho người đọc những suy tư về lòng nhân ái trong cuộc sống.

Bối cảnh của truyện là những năm trước Cách mạng của đất nước. Không có tiếng khói bom, lửa đạn, truyện mở đầu bằng khung cảnh mùa đông nơi làng quê Bắc Bộ. Đời sống nhân dân còn nghèo, không có manh áo ấm để mặc. Nhân vật chính là cậu bé Sơn. So với những đứa trẻ trong làng, Sơn có cuộc sống đầy đủ hơn. Cậu và chị gái có những chiếc áo ấm – mơ ước của đám trẻ nhà nghèo. Tưởng như sự ngây ngô của trẻ em, sự phân biệt giàu – nghèo sẽ khiến Sơn khinh thường đám trẻ. Thế nhưng, khi thấy Hiên chỉ có manh áo rách tả tơi, cậu bé đã sẵn sàng cùng chị gái đem cho Hiên chiếc áo của Duyên. Chiếc áo của người em quá cố là kỉ vật thiêng liêng, nay lại một lần nữa sưởi ấm trái tim con người thay vì nằm im trong tủ cũ. Dù rằng, với tâm lí non nớt của trẻ em, hai chị em sợ mẹ trách phạt nên sau đó lại tới nhà Hiên để đòi áo nhưng điều đó không làm lu mờ tấm lòng nhân hậu của Sơn và Lan. Không chỉ vậy, tình nhân ái của truyện còn được thể hiện ở tuyến nhân vật phụ. Mẹ Sơn đã tôn trọng mẹ Hiên, cho bà vay năm hào để may áo cho con gái. Tình thương được hiện lên dưới hình hài của sự tôn trọng. Hơn nữa, bà cũng không trách phạt các con mà lại khen ngợi hành động của hai chị em Sơn.

Từ “Gió lạnh đầu mùa”, ta thấy được ý nghĩa của lòng nhân ái trong đời sống hằng ngày. "Nhân" là người, "ái" là yêu. Lòng nhân ái, không gì khác chính vì tinh thần yêu thương con người, "Lá lành đùm lá rách". Sự nhân ái hiện hữu ngay trước mắt ta, đơn giản mà quý giá vô cùng. Biết cảm thông trước nỗi buồn của người khác, biết giúp đỡ khi người xung quanh gặp khó khăn, trân trọng những điểm khác biệt giữa người với người đều là biểu hiện cho tinh thần nhân ái. Nhân ái, yêu thương là sợi dây gắn kết con người một cách tự nhiên và bền chặt nhất, khiến sự tồn tại của ta trở nên ý nghĩa. Trong những giờ phút hoạn nạn, lòng nhân ái nâng đỡ và cho ta động lực sống. Niềm vui nhân đôi và nỗi buồn sẽ vơi bớt khi con người biết san sẻ vì nhau. Một xã hội được xây dựng trên cơ sở của tình yêu và sự công bằng là một xã hội văn minh. Nếu sống mà không có tình yêu thương, con người sẽ cô đơn, tẻ nhạt, ích kỉ biết bao!

Dù tồn tại trên trang sách hay giữa đời thực, lòng nhân ái luôn luôn sưởi ấm trái tim con người. Thế giới xô bồ đôi khi khiến ta quên đi rằng tâm hồn mình và những người xung quanh cũng cần được nâng niu. Sống không chỉ là “nhận” mà còn phải biết “cho” nên chúng ta hãy sống như Sơn, biết yêu thương và cảm thông.