Khủng hoảng và tan vã của Liên bang Xô viết có nhiều nguyên nhân chính, bao gồm:

1. Kinh tế suy thoái: Hệ thống kinh tế trọng điểm của Liên bang Xô viết không hiệu quả và thiếu sự cạnh tranh. Sự tập trung quá mức vào việc sản xuất hàng hóa quân sự và không đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng của người dân đã góp phần làm suy yếu nền kinh tế.

2. Sự thất bại trong cải cách: Các nỗ lực cải cách kinh tế và chính trị của các nhà lãnh đạo như Mikhail Gorbachev không đạt được kết quả như mong đợi. Cải cách Perestroika (tự do kinh tế) và Glasnost (tự do ngôn luận) đã mở ra cánh cửa cho sự phản đối và tranh cãi, đồng thời làm mất đi sự kiểm soát của chính quyền.

3. Sự phân chia chính trị và tôn giáo: Liên bang Xô viết bao gồm nhiều quốc gia và dân tộc có nền văn hóa và tôn giáo khác nhau. Sự phân chia chính trị và tôn giáo đã góp phần làm gia tăng căng thẳng và không đồng nhất trong hệ thống.

4. Sự mất lòng tin của người dân: Sự thất bại của chính sách kinh tế và chính trị đã làm mất lòng tin của người dân đối với chính quyền. Sự bất mãn và phản đối ngày càng gia tăng, đặc biệt là trong các nước thành viên của Liên bang Xô viết.

5. Sự can thiệp của các lực lượng ngoại vi: Các lực lượng ngoại vi, đặc biệt là Hoa Kỳ, đã có những chiến lược và hành động nhằm làm suy yếu và đánh đổ Liên bang Xô viết. Việc can thiệp này đã góp phần vào sự suy tàn của hệ thống.

Tổng hợp lại, khủng hoảng và tan vã của Liên bang Xô viết là kết quả của sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm sự suy thoái kinh tế, sự thất bại trong cải cách, sự phân chia chính trị và tôn giáo, sự mất lòng tin của người dân và sự can thiệp của các lực lượng ngoại vi.