Giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc là một tư tưởng luôn được đề cao trong lịch sử xây dựng và phát triển đất nước của nhân dân Việt Nam, được thể hiện qua nhiều hình thức, một trong số đó là việc tổ chức các lễ hội. Lễ hội là một trong những nét văn hóa của dân tộc ta, nó không chỉ là nơi để vui chơi giải trí mà nó còn là để cho nhân dân ta thể hiện mong ước hay nhớ ơn tổ tiên ông bà ta. Mỗi một quê hương có những lễ hội riêng, tiêu biểu có thể kể đến lễ hội cầu ngư – lễ hội cá ông.

Có thể nói nhắc đến cái tên lễ hội ấy thì chúng ta hẳn cũng biết là lễ hội của những ai. Nói đến cá thì chỉ có nói đến nhân dân vùng ven biển sinh sống bằng nghề đánh bắt cá. Chính đặc trưng ngành nghề ấy đã quyết định đến tín ngưỡng của họ. Những người sống ven biển miền trung thường có tục thờ ngư ông. Chính vì thế cho nên hàng năm họ thường tổ chức vào các năm giống như những hội ở miền Bắc. Họ quan niệm rằng là sinh vật thiêng ở biển, là cứu tinh đối với những người đánh cá và làm nghề trên biển nói chung. Điều này đã trở thành một tín ngưỡng dân gian phổ biến trong các thế hệ ngư dân ở các địa phương nói trên.

Ở mỗi địa phương thì thời gian diễn ra lễ hội truyền thống lại diễn ra khác nhau. Ở Vũng Tàu thì được tổ chức vào 16, 17, 18 tháng 8 âm lịch hàng năm. Ở thành phố Hồ Chí Minh thì lại được tổ chức vào 14 – 17/18 âm lịch hàng năm. Nói chung dù diễn vào thời gian nào thì tất cả những lễ hội ấy đều nói lên được nét đặc trưng văn hóa của nhân dân ven biển. Đồng thời nó thể hiện khát vọng bình yên, cầu mong cuộc sống ấm no hạnh phúc thịnh vượng của họ. Lễ hội Ngư Ông còn là nơi cho mọi người tưởng nhớ đến việc báo nghĩa, đền ơn, uống nước nhớ nguồn.

Tiếp đến chúng ta đi vào phân tích phần lễ hội ngư ông. Trước hết là phần lễ thì bao gồm có hai phần:

Thứ nhất là lễ rước kiệu, lễ rước đó là của Nam hải Tướng quân xuống thuyền rồng ra biển. Khi ấy những ngư dân sống trên biển và bà con sẽ bày lễ vật ra nghênh đón với những khói nhang nghi ngút. Cùng với thuyền rồng rước thủy tướng, có hàng trăm ghe lớn nhỏ, trang hoàng lộng lẫy, cờ hoa rực rỡ tháp tùng ra biển nghênh ông. Không khí đầy những mùi hương của hương án và bày trước mắt mọi người là những loại lễ. Trên các ghe lớn nhỏ này có chở hàng ngàn khách và bà con tham dự đoàn rước. Đoàn rước quay về bến nơi xuất phát, rước ông về lăng ông Thủy tướng. Tại bến một đoàn múa lân, sư tử, rồng đã đợi sẵn để đón ông về lăng. Có thể thấy lễ rước ông không những có sự trang nghiêm của khói hương nghi ngút mà còn có sự đầy đủ của lễ vật và âm nhạc rộn rã của múa lân.

Thứ hai là phần lễ tế. Nó diễn ra sau nghi thức cúng tế cổ truyền. Đó là các lễ cầu an, xây chầu đại bội, hát bội diễn ra tại lăng ông Thủy tướng.

Tiếp đến là phần hội thì trước thời điểm lễ hội, hàng trăm những chiếc thuyền của ngư dân được trang trí cờ hoa đẹp mắt neo đậu ở bến. Phần hội gồm các nghi thức rước Ông ra biển với hàng trăm ghe tàu lớn nhỏ cùng các lễ cúng trang trọng. Đó là không khí chung cho tất cả mọi nhà trên thành phố đó thế nhưng niềm vui ấy không chỉ có ở thành phố mà nó còn được thể hiện ở mọi nhà. Ở tại nhà suốt ngày lễ hội, các ngư dân mời nhau ăn uống, kể cả khách từ nơi xa đến cũng cùng nhau ăn uống, vui chơi, trò chuyện thân tình.

Như vậy qua đây ta thấy hiểu thêm về những lễ hội của đất nước, ngoài những lễ hội nổi tiếng ở miền Bắc thì giờ đây ta cũng bắt gặp một lễ hội cũng vui và ý nghĩa không kém là ngư ông. Có thể nói qua lễ hội ta thêm hiểu hơn những mong muốn tốt lành của những người ngư dân nơi vùng biển đầy sóng gió. Đặc biệt nó cũng trở thành một lễ hội truyền thống của những người dân nơi biển xa.

Những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc là những kho báu vô song mà mỗi thế hệ chúng ta nên trân trọng, giữ gìn và phát huy. Để làm điều này, việc tổ chức một lễ hội tại quê nhà không chỉ là cách tuyệt vời để kỷ niệm và tôn vinh những giá trị ấy mà còn là một điểm nhấn quan trọng trong việc giao lưu, đoàn kết cộng đồng, và đặc biệt là truyền đạt những đặc sắc văn hóa cho thế hệ trẻ.

Lễ hội không chỉ là nơi hội tụ những hoạt động văn hóa truyền thống mà còn là dịp để cộng đồng kết nối, tạo ra sức mạnh đoàn kết mạnh mẽ. Những nét đặc trưng về phục trang, âm nhạc, và đặc sản ẩm thực của dân tộc sẽ được thể hiện rõ nét, góp phần làm nổi bật những đặc điểm độc đáo và quý báu của văn hóa dân tộc.

Lễ hội cũng là dịp để mọi người hiểu rõ hơn về những truyền thống, tập tục, và giáo lý của dân tộc mình. Qua các hoạt động như triển lãm, diễn đàn, và buổi nói chuyện, mọi người có thể chia sẻ kiến thức, tạo nên một môi trường học thuật và giáo dục.

Ngoài ra, việc kích thích du lịch văn hóa cũng là một lợi ích lớn của việc tổ chức lễ hội. Du khách có cơ hội trải nghiệm sâu sắc văn hóa, thưởng thức đặc sản địa phương, và trở thành những đại sứ văn hóa, giúp lan tỏa hình ảnh tích cực về dân tộc và đất nước.

Cuối cùng, việc tổ chức lễ hội không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chính trị và tổ chức, mà còn là nhiệm vụ của mỗi người dân. Sự tích cực và đóng góp của cả cộng đồng sẽ là chất xúc tác mạnh mẽ để lễ hội trở thành một sự kiện thành công, góp phần tăng cường và phát triển văn hóa dân tộc.

Vậy nên, bằng cách tổ chức lễ hội tại quê em, chúng ta không chỉ giữ gìn mà còn phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tạo nên một không khí đoàn kết, vui tươi, và đầy ắp năng lượng tích cực cho cộng đồng.