Trong những năm tháng miền Bắc tiến lên xây dựng xã hội chủ nghĩa, miền Nam chiến đấu để giải phóng dân tộc, thống nhất, đất nước ta phải trải qua muôn vàn khó khăn gian khổ. May mắn thay, con người Việt Nam luôn mang nhiều phẩm chất cao đẹp, góp phần giúp đất nước không ngừng tiến lên. Nhất là thế hệ trẻ, họ luôn hiến dâng tất cả sức trẻ, sự sáng tạo, tinh thần nhiệt huyết của mình vào sự nghiệp chung của cả dân tộc. Truyện ngắn "Lặng lẽ Sa Pa" của tác giả Nguyễn Thành Long cũng có một người trẻ như thế. Đó chính là nhân vật anh thanh niên, một người giàu lí tưởng và trách nhiệm với công việc, luôn luôn sống lạc quan và yêu đời.

Đầu tiên, khi nhắc đến sự hi sinh của anh thanh niên, ta phải nói đến hoàn cảnh sống rất khắc nghiệt, thiếu thốn. Anh sống một mình trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600 mét, nơi suốt bốn mùa chỉ toàn cây cỏ và mây mù lạnh lẽo. Không những thế, công việc của anh thanh niên còn cần độ chính xác và tỉ mỉ cao. Anh làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu với nhiệm vụ chính là "Đo gió, đo mưa, đo nắng, tín mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo cáo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu". Hằng ngày, anh phải đo và ghi chép số liệu và báo về "nhà" bằng bộ đàm bốn lần, vào lúc bốn giờ sáng, mười một giờ trưa, bảy giờ tối và một giờ đêm. Bản báo ấy thường được gọi là "ốp". Ở trong độ tuổi thanh xuân đầy nhiệt huyết, anh thanh niên lại phải chịu cảnh cô đơn một mình ở nơi giá rét với công việc khó khăn. Tưởng chừng như những điều ấy sẽ làm trái tim anh trở nên lạnh lẽ theo, mất đi tình yêu đời nhưng ngược lại. Chính hoàn cảnh sống và công việc khắc nghiệt càng khiến những phẩm chất cao đẹp của anh thanh niên càng được thể hiện sáng rõ.
 

Đầu tiên, chúng ta có thể thấy được rằng anh thanh niên là người có lòng yêu nghề, ý thức trách nhiệm với công việc rất cao. Tuy làm việc độc lập, không có ai quản lí nhưng chưa bao giờ anh bỏ "ốp". Cho dù là một giờ sáng trời rét buốt, gió tuyết và lặng im khiến lòng người cảm thấy sợ hãi nhưng anh thanh niên vẫn xách đèn ra ngoài để ghi chép số liệu. Không chỉ thế, anh còn thổ lộ nỗi lòng của mình về công việc với bác họa sĩ: "Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được", "Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất". Từ đó, ta thấy được đây chính là một người trẻ yêu công việc, coi công việc là niềm vui, lẽ sống, mong mỏi sự cống hiến của mình trong công việc có thể đem lại nhiều lợi ích cho mọi người. Giống như câu chuyện anh thanh niên kể về việc "nhờ cháy có góp phần phát hiện một đám mây khô mà ngày ấy, tháng ấy, không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mỹ trên cầu Hàm Rồng".

Tuy ở một mình nhưng chàng trai trẻ có một cuộc sống rất ngăn nắp. Anh sống trong một căn nhà ba gian sạch sẽ, với bàn ghế, chiếc giường con và một giá sách. Ngoài những vật dụng cơ bản, anh cũng chỉ có thêm một vài sổ sách, biểu đồ thống kế, máy bộ đàm được sắp xếp rất gọn gàng để phục vụ cho công việc. Không chỉ thế, người con trai ấy còn có lối sống khá thơ mộng, giúp cho cuộc sống của mình bớt cô quạnh, buồn tẻ. Anh trồng cả một vườn hoa, nuôi gà và đọc sách, uống nước chè hằng ngày. Những thói quen này giúp chàng trai bớt "thèm người" hơn. Thế nhưng, anh vẫn rất mong chờ những người từ miền xuôi tới thăm. Khi có khách, anh thanh niên cực kì mừng rỡ và đón tiếp họ cực kì nồng nhiệt. Anh cắt hoa tặng cho cô kĩ sư, thậm chí còn nói với cô rằng có thể cắt hết vườn hoa nếu cô thích. Sự chân thành của anh còn thể hiện qua việc đào củ tam thất cho vợ bác lái xe vừa ốm dậy, tặng làn trứng cho bác họa sĩ để mọi người cùng ăn trưa. Sự cởi mở, chân thành, quan tâm đến người khác khiến cho anh thanh niên được nhiều bạn đọc yêu thích, cảm động.

Tuy có một sự hi sinh đáng ngưỡng mộ vì công việc nhưng anh thanh niên vẫn cảm thấy việc mình làm thật nhỏ bé. Điều đó được chứng minh khi bác họa sĩ có ý định vẽ chân dung anh, anh thanh niên đã từ chối và giới thiệu những người khác xứng đáng hơn mình rất nhiều. Anh cho rằng sự hi sinh của mình chẳng là gì, còn có rất nhiều người khác cũng đã đóng góp tuổi trẻ, nhiệt huyết của mình vào công cuộc xây dựng đất nước.

Nhà văn Nguyễn Thành Long đã sử dụng những lời đối thoại giúp nhân vật bộc lộ suy nghĩ của mình. Lối kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ giản dị khiến cho những thông điệp về lối sống của người trẻ trở nên nổi bật, đáng chú ý hơn. Nhất là nhân vật anh thanh niên, tuy chỉ là một người lao động bình thường nhưng lại có những phẩm chất cực kì cao quý, đáng học hỏi. Anh chính là đại diện cho những người trẻ đang cống hiến hết mình cho đất nước, là chân dung của con người lao động mới trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thông qua truyện ngắn "Lặng lẽ Sa Pa", tác giả đã phác họa một bức chân dung về anh thanh niên luôn gắn bó cuộc đời của mình với sự nghiệp chung của toàn dân tộc. Chàng trai đó chính là tấm gương cho thế hệ trẻ, những chủ nhân tương lai phải không ngừng cống hiến cho Tổ quốc. Giúp cho đất nước chúng ta sớm sánh vai được với các cường quốc năm châu như lời Bác Hồ đã căn dặn.