Im lặng phải phân biệt với nhu mì, hèn nhát, giấu mặt để hưởng lợi. Lên tiếng cũng không phải là sự hiếu chiến, dùng lời lẽ thiếu suy nghĩ để lấp liếm, hòng giành phần thắng về mình.
Trong cuộc sống chúng ta luôn tồn tại những bài toán khó. Bài toán của cách kiếm tìm và tận hưởng niềm vui, của sự sẻ chia và nhân rộng tình thân ái. Và có một bài toán lớn hơn cả, đó là bài toán của cách cư xử. Có thể gọi cách cư xử với mọi người là bài toán bởi công việc đó không bao giờ là dễ dàng cả. Trong mọi tình huống con người luôn phải cố gắng có một cách cư xử hoàn hảo và đúng mực nhất, và đôi lúc người ta chọn cách im lặng. Thế nhưng mỗi người lại có một nhận định, một suy nghĩ khác về sự im lặng. Với Pythagoras, ông nghĩ rằng: “Im lặng là mức độ cao nhất của sự khôn ngoan. Ai không biết im lặng là không biết nói.” Còn Martin Luther King Jr lại nghĩ: “Cuộc sống chúng ta bắt đầu chấm dứt trong cái ngày mà chúng ta giữ im lặng trước những vấn đề hệ trọng.”
Người ta vẫn thường nói rằng cuộc sống như một bộ phim. Đó là một cách so sánh khá hay và cũng không hoàn toàn là không cân xứng. Nhân vật trong phim cũng trải qua vô vàn tình huống, vui có, buồn có, hân hoan có, cả tủi nhục cũng có. Và tất nhiên, trong cuộc sống đời thường cũng có những tình huống như vậy có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Thế nhưng bộ phim dù có dài tới mấy cũng chỉ xoay quanh mấy trăm tập, còn đời người là cả một chuỗi ngày dài và đôi lúc những gì bước ra từ phim ảnh cũng không thể vận dụng hoàn toàn vào đời sống. Ngay cả những bậc thiên tài cũng luôn phải suy nghĩ cho mình một cách cư xử đúng mực nhất.
Trong thời đại hiện nay, người ta càng phải đặt ra nhiều vấn đề xoay quanh sự lên tiếng và im lặng. Lên tiếng là sự nói lên tiếng nói của mình, những quan điểm, quyết định trước những tình huống quan trọng. Còn im lặng lại là một sự đối lập. Đó là sự chọn cách không lên tiếng ngay trong thời điểm hiện tại hoặc ngay cả về sau, im lặng đôi khi được coi như một sự tính toán để chờ một cơ hội lên tiếng thích hợp hơn. Trong câu nói của Pythagoras, ông đề cao sự im lặng. Ông nghĩ im lặng là biểu hiện của một người khôn ngoan. Và với ông, khi người ta biết im lặng là lúc người ấy học được cách nói chuyện, cư xử đúng nhất. Còn Martin, ông như kiêng sợ hai chữ im lặng. Trong suy nghĩ của Martin, im lặng đi liền với sự thiệt thòi, với chấm hết những khi bản thân đang đứng trước vấn đề hệ trọng. Hai câu nói, hai sự đối lập, thế nhưng họ không hề sai, cả hai đều có lý lẽ đúng của mình, và hơn thế, hai câu nói lại là sự bổ sung hoàn hảo cho nhau, cho cách cư xử của con người. Đó là chúng ta cần im lặng đúng lúc và lên tiếng khi thực sự cần thiết.
Xã hội loài người khác với xã hội của bất cứ loài vật nào. Nếu xã hội loài mèo là một tập hợp của những bản sao loài mèo, với những nét tính cách đặc thù, thì xã hội loài người không hề như vậy. Mỗi người một tính cách, một suy nghĩ, chính vì vậy nó tạo nên cái đa dạng, nhiều màu sắc nhưng cũng chính là sự phức tạp cho chính con người.
Chúng ta duy trì cuộc sống bằng sự tiếp xúc, trò chuyện cùng nhau, nhưng có những lúc xảy ra bất đồng quan điểm. Với một người, chuyện vừa xảy ra khá đơn giản, nhưng với người khác, nó là điều không hề đơn giản. Nếu mỗi người cứ cố bảo vệ cái tôi của mình thì bầu không khí mà họ tạo ra thật quá đỗi căng thẳng. Và thật tuyệt vời nếu ai đó chịu im lặng. Im lặng không có nghĩa là người đó sợ sệt, hay chấp nhận mình sai, mà đơn giản là một sự lùi bước, nhường nhịn để giữ được hòa khí, cái đó mới là quan trọng. Không sai khi nói rằng người biết im lặng là những người khôn ngoan, bởi có khôn ngoan, người ta mới đủ kiên nhẫn để trấn át cả lý trí và tình cảm để không nói ra những lời mà sau này phải hối hận. Im lặng cho con người thời gian để bình tĩnh lại, để suy nghĩ về những chuyện vừa qua, và cho một người sự nể phục của bao người khác. Trong thế giới giải trí, có biết bao chuyện thị phi có thể tới bất cứ lúc nào. Đó là môi trường của sự cạnh tranh, của những tin đồn ảnh hưởng tới danh dự, cả những lời nói xúc phạm nghề nghiệp. Có những khi họ chọn cách im lặng và được coi là đúng đắn. Nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 khi bị ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng nói về mình bằng những lời lẽ mà đáng ra một người trẻ tuổi không được phép nói chứ chưa kể tới anh là một người của công chúng. Nhưng bằng vốn sống và sự chín chắn trong độ tuổi của mình, ông đã chọn cách im lặng. Cái sau cùng ông nhận lại chính là lời xin lỗi chân thành từ Đàm Vĩnh Hưng với tất cả sự kính phục. Nếu khi đó ông chịu lên tiếng thì có lẽ mọi chuyện sẽ không chấm dứt nhanh như vậy và bản thân ông sẽ không có được sự kính nể như thế. Im lặng không chỉ cho ta mà cho cả người xung quanh thời gian để suy nghĩ lại.
Dĩ nhiên không phải lúc nào con người cũng có thể im lặng, vẫn có những lúc người ta phải lên tiếng. Lên tiếng vì quyền lợi của chính mình và để chứng minh rằng bản thân họ không hề thua kém. Mọi suy nghĩ, tình cảm của mỗi người được thể hiện nhiều nhất qua lời nói, khi tôi nói có nghĩa là tất cả con người tôi đang lên tiếng. Có những khi khúc mắc bắt đầu từ lời nói và phải được giải quyết bằng lời nói. Lên tiếng lúc ấy được coi là sự giải tỏa cho tất cả những người trong cuộc và mọi người xung quanh. Lên tiếng còn là một cách thể hiện sự trách nhiệm của mình trước những gì bản thân được biết, được nghe và được thấy. Lời nói đầy bản lĩnh và lý lẽ đanh thép còn sắc nhọn hơn bất cứ vũ khí nào trên đời. Đó là vũ khí mà mỗi người đều có để bảo vệ bản thân mình đặc biệt trong những lúc hệ trọng. Dân tộc Việt Nam đã trải qua hàng trăm năm đô hộ của giặc ngoại xâm. Cái mà những người dân chân lấm tay bùn, quanh năm nghèo khó lúc bấy giờ có được không phải là tấc sắt, gậy guộc trong tay giúp họ bình thiên, trị bạo. Mà bấy giờ điều tiên quyết giúp họ giành lại được nền độc lập tưởng như sắp mất chính là tiếng nói đầy chất thép vang lên đúng lúc.
Im lặng phải phân biệt với nhu mì, hèn nhát, giấu mặt để hưởng lợi. Lên tiếng cũng không phải là sự hiếu chiến, dùng lời lẽ thiếu suy nghĩ để lấp liếm, hòng giành phần thắng về mình. Những người cả đời luôn chỉ biết im lặng trước mọi việc, trông chờ sự phản kháng từ người khác thì mãi mãi không có được sự tin tưởng. Còn những người luôn lên tiếng, sẵn sàng phản pháo lại bất cứ ai thì dễ trở thành những người nóng nảy, không giữ được bình tĩnh và dường như cái sau cùng họ nhận được chỉ là sự thất vọng từ mọi người. Cái gì cũng có hai mặt của nó, vẫn còn những người chịu im lặng để mong người khác được hạnh phúc. Và vẫn có những người sẵn sàng lên tiếng trong hoàn cảnh khó khăn, nguy hiểm để bảo vệ lẽ phải, bảo vệ công lý. Dù cho im lặng hay lên tiếng đều cần tới một suy nghĩ chín chắn, một cái đầu đủ tỉnh táo để bản thân không bị lạc vào trong sự cư xử sai lầm.
Cuộc sống luôn song hành hai dải tĩnh và động. Con người luôn ở giữa không gian ấy, họ có thể đan xen hai dải đó hoặc chọn cách đứng ở một bên để nhìn về phía còn lại, để chắc chắn rằng có thể cân bằng được cuộc sống của chính mình.

Học tốt nhoa...