Trong kho tàng truyền thuyết của dân tộc ta, Thánh Gióng là hình tượng tiêu biểu nhất của một người anh hùng cứu nước.

Từ khi sinh ra, xung quanh Thánh Gióng đã là những câu chuyện kì ảo, huyền bí. Khi mẹ anh mang thai nhờ ướm thử chân vào một vết chân khổng lồ ở ngoài đồng. Rồi đến chuyện cả ba năm trời anh chỉ biết nằm yên một chỗ, không nói cũng chẳng cười. Thế mà vừa nghe tiếng sử giả đi tìm người tài cứu nước, thì lại nói chuyện lưu loát được ngay. Đặc biệt, sau khi phân phó sứ giả về tâu với nhà vua để chuẩn bị trang bị cho mình đánh giặc, Gióng mới bắt đầu trưởng thành với tốc độ chóng mặt. Cơm vừa ăn xong đã đói, áo vừa mặc chẳng mấy chốc liền sứt chỉ. Thế là, nhân dân cả làng đã góp sức, góp gạo cùng nuôi Gióng lớn. Chi tiết đó, đã lần đầu tiên trong lịch sử văn học dân gian Việt Nam, tạo ra một người anh hùng của nhân dân, vì nhân dân. Gióng ăn cơm của cả làng nấu, mặc áo của cả làng may, lớn lên vì muốn bảo vệ làng khỏi giặc Ân hung dữ. Những chi tiết đó, đều giúp người anh hùng thêm gắn bó với quê hương và nhân dân. Sau khi sứ giả mang ngựa sắt, giáp sắt và roi sắt đến, Gióng liền vươn vai thành một tráng sĩ cao lớn. Chàng mặc giáp, cưỡi ngựa lao thẳng ra trận, dũng mãnh như một mũi tên khổng lồ. Gióng đi đến đâu, giặc chết như ngả rạ đến đó, không thể nào chống lại được. Cứ thế, Gióng đánh đuổi giặc cho đến khi đuổi chúng ra khỏi biên giới nước ta. Sức mạnh tuyệt đối ấy của chàng cũng chính là ước mơ, khao khát của nhân dân về một người anh hùng dân tộc.
Chàng Thánh Gióng trong tiểu thuyết cùng tên là bức tượng đài đầu tiên và vững chãi nhất xuyên suốt lịch sử văn học dân gian Việt Nam. Chàng là người anh hùng lí tưởng về cả nguồn gốc và sức mạnh tuyệt đối, không gì cản nổi. Từ đó, thấy được tình yêu mến, kính ngưỡng mà nhân dân dành cho anh.