Thời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng, có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm, bà ra đồng trông thấy một vết chân to, liền đặt bàn chân lên ướm thử, về nhà thì mang thai. Không ngờ về nhà bà thụ thai, mười hai tháng sau thì sinh ra một cậu bé khôi ngôi, tuấn tú. Cậu bé lên ba mà vẫn không biết nói biết cười, ai đặt đâu thì nằm đấy. Bấy giờ, giặc Ân sang xâm lược nước ta. Thế giặc mạnh, nhà vua lo lắng sai sứ giả đi khắp nơi tìm người tài giúp nước. Đến làng Gióng, cậu bé nghe tin, bỗng cất tiếng nói. Sứ giả vào, cậu bảo về tâu với vua sắm cho một con ngựa sắt, một chiếc áo giáp sắt và một cái roi sắt để phá tan lũ giặc. Kể từ đó, cậu bé bỗng lớn nhanh như thổi. Hai vợ chồng làm ra bao nhiêu cũng không đủ nuôi cậu, phải nhờ dân làng cùng góp gạo nuôi lớn. Giặc đánh đến nơi, thế nước rất nguy. Lúc nào, sứ giả cũng đem roi sắt, ngựa sắt, áo giáp sắt đến. Cậu bé bỗng vươn vai thành tráng sĩ. Tráng sĩ mặc áo giáp sắt, cưỡi ngựa sắt và cầm roi sắt xông ra diệt giặc. Roi sắt gãy, tráng sĩ bèn nhổ cả những bụi tre bên đường để quét sạch giặc thù. Giặc tan, tráng sĩ một mình một ngựa lên đỉnh núi Sóc Sơn rồi bay thẳng về trời. Vua nhớ công ơn phong là Phù Đổng Thiên Vương và cho lập đền thờ ở quê nhà.