Đặc điểm của truyện huyền thoại là: Chuyện dân gian truyền miệng. Mang yếu tố huyền hoặc hay kỳ lạ, hoàn toàn do tưởng tượng. Chuyện không liên quan đến nhân vật hay sự kiện lịch sử. Tuy nhiên trong một số trường hợp cụ thể, nhân vật lịch sử có thể trở thành nhân vật huyền thoại.

Còn thần thoại là: Truyện kể dân gian về các vị thần, phản ánh những khát vọng của con người thời cổ trong đấu tranh chinh phục thiên nhiên”.

Đặc điểm chung của 2 thể loại này: Đều là truyện dân gian.

Truyện thần thoại là về các vị thần. Điều này có nghĩa là truyện mang yếu tố huyền hoặc hay kỳ lạ vì đây là khả năng đặc biệt của các vị thần-là điểm khác biệt quan trọng so với người trần. Và lẽ dĩ nhiên, truyện về các vị thần là do con người tưởng tuợng ra chứ hoàn toàn không có trong lịch sử. Nghĩa là, thần thoại cũng mang yếu tố huyền hoặc hay kỳ lạ và hoàn toàn do con người tưởng tượng ra.

Từ đây, ta có thể rút ra nhận xét: Huyền thoại và thần thoaị có nét tương đồng là truyện dân gian, đều mang yếu tố huyền hoặc hay kỳ lạ, hoàn toàn do tưởng tượng. Điểm khác biệt là thần thoại là truyện kể về các vị thần, còn huyền thoại có thể kể về nhiều nội dung khác. Qua sưu tầm, phân tích, chúng tôi thấy, một số truyện huyền thoại sau đây mang đặc điểm của thần thoại: Hoàng tử của Long Vương lạc vào cù lao Ông Xá, Huyền thoại về người khổng lồ dời núi lấp biển, Mũi Điện và huyền thoại về quả trứng vàng của Đông Hải Long Phi…Đây là những truyện nói về các vị thần tiên từ trên trời xuống trần gian giúp con người, hoặc dạo chơi và để lại những dấu ấn về sự hiện diện của họ trên mặt đất. 

*So sánh huyền thoại với cổ tích.

Truyện cổ tích, như đã nêu ở trên, là truyện cổ dân gian phản ánh cuộc đấu tranh trong xã hội, thể hiện tình cảm, đạo đức, mơ ước của nhân dân, về hình thức thường mang nhiều yếu tố thần kỳ, tượng trưng và ước lệ. Như vậy, giữa huyền thoại và truyện cổ tích có nhiều nét tương đồng. Chúng đều là truyện dân gian, đều mang nhiều yếu tố thần kỳ, đều do nhân dân tưởng tượng ra, hoàn toàn không liên quan đến nhân vật hay sự kiện lịch sử.

Điểm khác biệt quan trọng có thể phân biệt truyện cổ tích với huyền thoại là: Về hình thức thể hiện thì truyện cổ tích mang nhiều yếu tố tượng trưng và ước lệ, về nội dung thì truyện cổ tích phản ánh cuộc đấu tranh trong xã hội, thể hiện tình cảm, đạo đức, mơ ước của nhân dân (Tấm Cám, Bánh chưng bánh dày, Thạch Sanh…). Còn huyền thoại có nội dung đa dạng hơn và không nhất thiết phải mang yếu tố tượng trưng và ước lệ. Đối chiếu với các truyện huyền thoại sưu tầm được ở Phú Yên liên quan đến di tích lịch sử và danh thắng, một số huyền thoại sau đây mang yếu tố của truyện cổ tích, đó là các truyện: Tiên nữ ở bàu Hương, Chuyện bà Đào Thị và bầy rắn, Vườn chè trên Núi Chúa.