Trong cuộc sống hiện nay, bên cạnh nhiều tập quán, thói quen tốt thì còn có những tập quán, thói quen xấu có hại cho con người và cả xã hội. Những thói quen xấu có sức quyến rũ rất ghê gớm như cờ bạc, hút thuốc lá, nghiện ma túy hoặc sách, băng, đĩa có nội dung độc hại, nếu ta không kiên định, tự chủ được bản thân, dần dần sẽ bị nó ràng buộc, chi phối và biến thành nô lệ của nó. Ta gọi chung cho các thói xấu trên là tệ nạn xã hội.

Đối với bất kì một quốc gia nào thì tệ nạn xã hội cũng là một hiểm họa không chỉ trước mắt còn lâu dài, cần phải ra tay loại bỏ nó. Vì những tác hại khôn lường mà nó gây ra, chúng ta hãy kiên quyết nói: “Không!”. Cờ bạc, thuốc lá, ma túy… là thói hư tật xấu gây ra những tác hại ghê gớm không chỉ với bản thân,mà còn cả gia đình và xã hội về nhiều mặt: tư tưởng, đạo đức, sức khỏe, kinh tế, nòi giống… Đây là mối nguy cơ lớn trước mắt và lâu dài của đất nước, dân tộc.

Ban đầu, chúng đến một cách rất ngẫu nhiên và tình cờ. Tuổi trẻ chúng ta thường ham vui, ham lạ, đó là chỗ yếu để tệ nạn dễ tấn công. Đám con trai mười lăm, mười bảy, sau vài lần nhìn các anh thanh niên phì phèo điếu thuốc lá trên môi với dáng vẻ rất lãng tử, sành điệu, thấy hay hay, thế là bắt đầu bắt chước. Bạn bè xấu lôi kéo, rủ rê hút chích, khích bác vài câu chạm tự ái “nam nhi”. Ừ thì thử một lần cho biết với đời, có nhằm nhò gì đâu, chuyện vặt! Một lần, hai lần…, rồi đến một lúc nào đó, không có không thể chịu được. Thiếu nó, ta cảm thấy bồn chồn, khó chịu, chống chếnh, buồn và lại tìm đến nó như thể tìm đến một sự giải thoát, một nguồn vui. Ví dụ, đã tập tọe hút thuốc lá, hít heroin thì từ “thích” đến “nghiện” chẳng còn là bao xa.

Mỗi khi cơn nghiện đã ập đến, nó hành hạ thân xác đến mức khó có thể mà chịu đựng nổi. Muốn có thuốc để thỏa mãn được cơn nghiện thì đầu tiên phải có tiền. Không có tiền thì phải tìm cách xoay sở bằng mọi cách. Thế là trước thì lấy đồ nhà đem đi cầm, đem bán, sau thì đi lừa đảo, ăn trộm, ăn cắp, cướp giật, thậm chí giết người… Hỏi làm sao có thể tránh khỏi con đường tội lỗi?

Như vậy là thói xấu đã biến bản thân ta thành nô lệ của nó. Nó là ông chủ vô hình nhưng rất khắc nghiệt, tàn bạo, chi phối toàn bộ tư tưởng, ý chí, tình cảm và hành động của ta. Tác hại của các tệ nạn là rất ghê gớm, một khi đã nhiễm phải tệ nạn lâu ngày thì rất khó từ bỏ nó. Chúng ta hãy thử bàn đến tác hại của từng loại một.

Thứ nhất cờ bạc. Người xưa đã đúc kết: “Cờ bạc là bác thằng bần. Cửa nhà bán hết, tra chân vào cùm”. Đúng thế, cờ bạc cũng chính là một loại ma túy mà người nào trót sa chân vào thì khó lòng có thể thoát khỏi. Người nghiện đánh bạc có thể ngồi lì ở chiếu bạc từ sáng đến tối, ngày này qua ngày khác, quên ăn, quên ngủ, quên cả làm việc, học tập. Khi thua thì cay cú quyết gỡ, càng gỡ lại càng thua.

Lúc đầu thì kiếm thêm tiền bằng cách gán đồng hồ, xe đạp, xe máy; sau đó thì bán nhà, bán đất… và bán cả danh dự, sự nghiệp của chính mình. Đầu óc lúc nào cũng bị ám ảnh bởi ảo tưởng có được xe hơi, nhà lầu. Nếu thắng thì sẽ chiêu đãi bạn bè, ăn chơi phóng túng, vung tiền không tiếc tay để được nghe thấy những lời tâng bốc dối trá, để chứng tỏ “vai vế” của bản thân trong giới giang hồ. Nhiều kẻ biết rõ là cờ gian bạc lận nhưng vẫn mê muội lao đầu vào nó, tự nguyện làm “nai” cho lũ “thợ săn” xẻ thịt. Dân gian có câu: “Đánh đề ra đê mà ở” là thế. Để khuyên nhủ mọi người tránh xa cờ bạc, tục ngữ - ca dao cũng đưa ra bài học thấm thía: “Của làm ra cất trên giác. Của cờ bạc để ngoài sân. Của phù vân để ngoài ngõ”. Bởi thực tế không ai trở nên giàu có bền lâu nhờ cờ bạc.

Thứ hai là tệ nạn nghiện thuốc lá. Các nhà nghiên cứu y học đã đưa ra nhận xét có tính chất cảnh báo như sau: “Khói thuốc là "sát thủ" thể khí đối với sức khỏe của con người”. Người ta đến với thuốc lá thường do rất nhiều nguyên nhân: do hiếu kì, tò mò, thích bắt chước hình ảnh của một thần tượng nào đó trong đời hoặc trên phim ảnh mà mình nhìn thấy, hoặc muốn khẳng định bản thân đã lớn trước mặt bạn bè. Đó thường là những cú “hích” xui của nhiều chàng trai mới lớn đốt điếu thuốc đầu tiên trong đời. Hơn bốn ngàn hóa chất độc hại có trong khói thuốc sẽ tàn phá không chừa bộ phận nào trong cơ thể. Những căn bệnh ghê gớm như là ung thư phổi, ung thư vòm họng, tai biến tim mạch, nhũn não, liệt run… phần lớn người nghiện thuốc lá đều mắc phải. Mỗi điếu thuốc là một mồi lửa đốt “miếng da lừa” tuổi thọ của bạn cháy nhanh hơn.

Nghiện thuốc lá đồng nghĩa với việc người hút tự cắt giảm thu nhập của bản thân. Mỗi ngày hút nửa bao đến một bao. Thuốc lá rẻ tiền thì cũng mất cả trăm ngàn cho một tháng; thuốc “xịn” thì phải đến tiền triệu. Hãy thử làm một phép nhân để xem người nghiện thuốc lá một tháng, một năm, một đời đốt hết bao nhiêu tiền ra khói? Một con số thống kê gần đây đã cho ta biết Việt Nam có tỉ lệ người nghiện thuốc lá khá là cao so với khu vực và trên toàn thế giới. Một năm, thuốc lá ngốn hết hàng ngàn tỉ đồng, quả là con số chứa đựng một hiểm họa thật đáng sợ!

Thứ ba là tác hại của ma túy, gồm thuốc phiện, cần sa, heroin và rất nhiều loại thuốc kích thích khác nữa. Khác với ngày xưa, người nghiện ma túy thường là một số trung niên giàu có hoặc có vai vế trong xã hội. Người nghiện ma túy thời nay phần lớn lại ở độ tuổi thanh niên đang phát triển về thể lực và trí lực để chuẩn bị tạo dựng tương lai cho bản thân mình và đóng góp trí tuệ, tài năng cho sự nghiệp xây dựng đất nước.

Ban đầu cũng có thể chỉ vì những lời khích bác của bạn bè hoặc để thỏa mãn tính tò mò mà thử chơi cho biết với suy nghĩ là một, hai lần thì cũng không thể nghiện được. Nhưng chỉ cần thế thôi là đã khiến bạn trao tính mạng của mình vào tay thần chết. Khi mắc nghiện, vỏ não bị tổn thương rất nhiều, sức khỏe suy kiệt rất nhanh chóng. Nghiện rồi thì tiền bạc bao nhiêu cũng không thể đủ. Nghiện nhẹ thì một ngày hết độ dăm chục đến một trăm. Nghiện nặng thì có thể năm bảy trăm ngàn. Vậy con nghiện làm gì ra tiền để thỏa mãn cơn nghiện? Những kẻ nghiện ngập có thể bất chấp làm tất cả. Từ việc chôm đồ nhà đến chôm đồ của hàng xóm. Rồi lừa cả người thân như bố mẹ, anh em, vợ con cũng chẳng từ. Không ít kẻ lúc lên cơn thì vật vã, nã tiền không được, điên cuồng giết cả người thân của mình. Một xâu chuỗi tệ nạn xã hội khác kéo theo tệ nghiện ngập đó là: ăn trộm, ăn cắp, giết người cướp của,… và kinh khủng hơn cả là nguy cơ mắc phải bệnh SIDA, dẫn đến căn bệnh thế kỷ HIV mà hiện nay cả thế giới đang mất không biết bao công sức, tiền của để tập trung tìm cách giải quyết đại dịch này. Chính vì vậy, khi đã nghiện ma túy là mất hết danh dự, đạo đức, tình yêu, hạnh phúc gia đình, sự nghiệp của chính bản thân.

Thứ tư là văn hóa phẩm độc hại (sách truyện có nội dung xấu, băng, đĩa có hình đồi trụy…). Tiếp xúc với loại này, con người sẽ dễ bị ám ảnh bởi những hành vi không được lành mạnh, từ đó nảy sinh ra những ham muốn bản năng, phi đạo đức, dần dần sa vào lối sống ích kỉ, mất hết khả năng phấn đấu, sống không có mục đích. Nếu chúng ta làm theo những điều bậy bạ thì sẽ dẫn đến sự suy đồi về đạo đức, nhân cách, ảnh hưởng tới uy tín của bản thân, gia đình và có thể là dẫn đến vi phạm pháp luật.

Đó là sự thực. Một sự thật hiển nhiên đến đau lòng mà chúng ta phải chứng kiến hằng ngày. Hiện nay, có một số thành phần thanh thiếu niên, học sinh hư hỏng, không lo tu chí học hành mà lại đua đòi ăn chơi sa đọa, rủ rê nhau tham gia vào những trò cờ bạc đỏ đen, hút chích ma túy, xem phim có nội dung đồi trụy, chuyền tay nhau đọc cũng cuốn sách độc hại. Rồi đàn đúm đánh lộn, đua xe gây mất an ninh trật tự công cộng, gây ra tai nạn giao thông… Tất cả những thói xấu đó đã nhanh chóng đẩy họ xuống vực thẳm tội lỗi.

Thói quen xấu là người bạn đồng hành cùng chủ nghĩa cá nhân ích kỉ. Trong mỗi con người chúng ta, thường có cả hai mặt tốt và xấu. Lối sống buông thả chính là mảnh đất màu mỡ để cho những thói quen xấu nảy nở và phát triển.

Ngày xưa, ông cha ta đã dạy: “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”. Có thể nói những tệ nạn trên chính là “mực”, gần nó thì ta sẽ bị vấy bẩn. Vì vậy nên chúng ta cần phải biết tránh xa những cạm bẫy của thói hư tật xấu để trước hết có thể bảo vệ phẩm cách được trong sáng, sau đó đến góp phần bảo vệ gia đình, xã hội, bảo vệ truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Khi đã lỡ mắc thói xấu thì phải quyết tâm từ bỏ bằng được, để làm lại cuộc đời.

Như trên đã phân tích, tập quán xấu, thói quen xấu có một ma lực mạnh mẽ cuốn hút con người. Bởi vì vậy, để không bị biến thành nạn nhân của nó, bản thân mỗi người phải tự rèn luyện, tu dưỡng trong học tập, trong lao động và phải biết nâng cao nhận thức về tác hại của tệ nạn xã hội. Bạn bè phải biết khuyên bảo nhau kiềm chế trước những thú vui không lành mạnh và chung tay đẩy lùi tệ nạn, tiến tới đấu tranh tiêu diệt tệ nạn để có một cuộc sống ngày càng trong sạch, tốt đẹp hơn.