Ngày cuối cùng của chiến tranh được viết năm 1995, khi chiến tranh đã lùi xa được 20 năm. Tác phẩm mang đậm hơi thở của hiện thực nhưng không phải là bản tổng kết về chiến tranh, không phải là sản phẩm của quá khứ cũng không phải là sản phẩm của một thời, nó có tính thời đại. Truyện ngắn ấy như được viết hôm qua và nó cứ thế như được viết dành cho tương lai. Câu chuyện đã thể hiện những bài học ý nghĩa về tình người còn sót lại trong chiến tranh, để đến bây giờ vẫn đọng lại dư vị trong lòng người đọc.

      Tác phẩm mở đầu bằng hình ảnh một đoàn quân giải phóng thủ đô vào thăm một cô nhi viện để tìm căn cứ địa chuẩn bị cho cuộc tổng tiến công giải phóng thủ đô mùa xuân năm 1975. Sự lấm lét của các cô nhi viện ở đây khiến trung đoàn giải phóng thủ đô nghi ngờ rằng nơi đây có cất giữ tàn quân của địch. Kết thúc câu chuyện vô cùng bất ngờ khiến người đọc cảm động về tình người còn sót lại trong chiến tranh. Hóa ra đằng sau thái độ lấm lét, giấu diếm của các ma sơ là câu chuyện đầy cảm động về tình người: các ma sơ đang dấu những đứa trẻ là con lai bị bỏ rơi trong chiến tranh để dạy dỗ, nuôi nấng chúng. Người đọc bất ngờ bởi những người lính cách mạng không giết hay làm hại những đứa trẻ mà lấy sữa cho chúng uống. Người trung đội trưởng còn rớt nước mắt khi chứng kiến những đứa trẻ đáng thương ở đây. Và đối xử với chúng đầy tình người, ấm áp và chân thành.

      Với cốt truyện đó câu lần lượt triển khai nghi ngờ của bộ đội với các ma sơ. Những sơ hở liên tục xảy ra: ma sơ không hành lễ trong suốt ngày dài, có một phòng luôn khóa trái cửa, ma sơ luôn lo lắng lấm lét giấu diếm, lo sợ khi bị bộ đội hỏi han. Chính thái độ giấu diếm này khiến các lính bộ đội nghi ngờ rằng các ma sơ đang dấu địch trong nhà thờ. Các trinh sát của chúng ta cũng khá nhạy bén khi phát hiện những điểm bất thường của các ma sơ. Và nhanh chóng triển khai phương án tác chiến để giải tỏa những mối nghi ngờ, lo sợ khi có địch trong nhà thờ.

      Đêm khuya, bộ đội bí mật theo dõi các ma sơ “một bóng đen đang đến” và hầu như án binh bất động ở gốc cây, bóng đen nhảy lên bậc thềm và bước hụt rồi ngã sõng soài, rồi biến mất. Rồi hình ảnh một chiếc cạp lồng cơm đổ đầy ở gốc cây khiến nghi ngờ càng được đẩy lên cao trào, các ma sơ thì lóng ngóng chả ngồi yên, ma sơ giám đốc gần như giấu mặt, tất cả giống như một sự đồng lõa để tố cáo có kẻ địch đang ở đây. Kịch tính càng đẩy đến cao trào và cuối cùng nút thắt được mở đằng sau sự giấu giếm ấy chính là sự bất chấp tính mạng để bảo vệ sự an toàn cho những đứa trẻ lai. 

      Mọi mối nghi ngờ được giải tỏa hoàn toàn, người đọc cũng thở phào nhẹ nhõm vì không phải các ma sơ bán nước, giấu giếm kẻ địch mà chỉ vì lòng thương hại muốn bảo vệ tâm hồn non nớt của những đứa trẻ đáng thương, vô tội. Câu chuyện thấm đẫm giá trị và ý nghĩa nhân văn chính là vì thế. Ngay trong hoàn cảnh chiến tranh, những ranh giới giữa sự sống và cái chết rất mong manh nhưng con người vẫn vượt lên trên nỗi sợ hãi đó để bảo vệ những đứa trẻ không quen biết. Người lính bộ đội chỉ nhìn thấy những đứa trẻ ấy cũng cảm động, thương xót mà rơi nước mắt, đó chẳng phải là tình người ấm áp bàng bạc trong tác phẩm hay sao? Cảm hứng nhân đạo của tác phẩm chính là ở chỗ đó.