Nguyễn Minh Châu là nhà văn tiêu biểu thuộc giai đoạn kháng chiến chống Mỹ. “Chiếc thuyền ngoài xa” là một trong những truyện ngắn xuất sắc của ông, thể hiện nhiều quan niệm sâu sắc về con người và nghệ thuật. Nổi bật trong truyện là hình ảnh người đàn bà hàng chài đã để lại những ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.

Nhà văn đã xây dựng nhân vật này hiện lên vô cùng chân thực, sinh động. Đó là một người phụ nữ có tên tuổi cụ thể, mà chỉ được gọi một cách phiếm chỉ “người đàn bà hàng chài”, “người đàn bà vùng biển” hay “mụ”... Qua đó, chúng ta thấy được rằng nhân vật trong tác phẩm của Nguyễn Minh Châu cũng chỉ là một trong số biết bao người đàn bà vùng biển khác. Nhưng chính nhân vật này lại đại diện cho số phận của những người phụ nữ vùng biển.

Tiếp đến, nhà văn đã khắc họa cho người đọc thấy đôi nét về ngoại hình của người đàn bà hàng chài. Dáng người mang đặc trưng của những người phụ nữ sống ở vùng biển “cao lớn với những đường nét thô kệch”. Khuôn mặt của người đàn bà hiện lên đầy “mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới, tái ngắt và dường như đang buồn ngủ”, “tấm lưng áo bạc phếch và rách rưới, nửa thân dưới ướt sũng…”. Có thể thấy, cuộc sống cực khổ, lam lũ đã in đậm lên ngoại hình của nhân vật này.

Điều bất ngờ mà Nguyễn Minh Châu mang đến là đằng sau vẻ ngoại hình xấu xí lại là một tâm hồn đẹp đẽ. Điều đó được Nguyễn Minh Châu hé mở trong cuộc trò chuyện của Phùng, Đẩu với người đàn bà hàng chài ở tòa án huyện. Chứng kiến cảnh tượng bạo lực của người đàn ông vũ phu, Phùng đã chạy vào can ngăn. Mấy ngày sau đó, người đàn bà hàng chài đã được chánh án Đẩu mời lên tòa. Người phụ nữ quanh năm vất vả, lam lũ chỉ quen với sông nước, khi vừa đặt chân vào trong phòng đầy bàn ghế và giấy má liền tìm đến một góc tường để ngồi. Tại đây, Đẩu khuyên chị hãy bỏ người chồng vũ phu: “Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng. Cả nước không có một người chồng nào như hắn. Tôi chưa hỏi tội của hắn mà tôi chỉ muốn bảo ngay với chị: Chị không sống nổi với cái lão đàn ông vũ phu ấy đâu. Chị nghĩ thế nào?”. Thế nhưng, khi chánh án Đẩu nhắc đến chuyện ly hôn, chị ta lại van xin “Con lạy quý tòa … Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...”. Câu trả lời của người đàn bà hàng chài khiến cho Phùng cảm thấy gian phòng ngủ lồng lộng gió biển của Đẩu tự nhiên bị hút hết không khí, trở nên ngột ngạt và phải bước ra. Truyện càng trở nên hấp dẫn hơn, khi sự xuất hiện của Phùng khiến người phụ nữ cảm thấy lo lắng, sợ hãi vì nghĩ rằng anh chính là nhân chứng được mời tới.

Nhưng đằng sau sự nhút nhát đó, trái với vẻ sợ sệt lúc ban đầu, người đàn bà hàng chài là tỏ ra là một người phụ nữ từng trải, thấu hiểu lẽ đời: “Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu phải là người làm ăn… cho nên các chú đâu có hiểu được cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc...”. Chị tự nhận lỗi lầm về mình: “ Giá tôi đẻ ít đi hoặc chúng tôi sắm được một chiếc thuyền rộng hơn, từ ngày cách mạng về đã đỡ đói khổ chứ trước kia vào các vụ bắc, ông trời làm động biển suốt hàng tháng, cả nhà vợ chồng con cái toàn ăn cây xương rồng luộc chấm muối... ”. Và bênh vực người chồng vũ phu: “ Lão chồng tôi khi ấy là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập tôi”, “đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông để chèo chống phong ba, để cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con, nhà nào cũng trên dưới chục đứa”. Người phụ nữ ấy cũng thật giàu đức hy sinh: “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình như ở trên đất được!”. Niềm vui lớn nhất của người đàn bà ấy cũng là lúc được ngồi nhìn các con được ăn no, lúc vợ chồng con cái sống hòa thuận vui vẻ.

Chiếc thuyền ngoài xa mang một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người. Đồng thời, Nguyễn Minh Châu cũng khắc họa hình tượng nhân vật người đàn bà hàng chài với vẻ đẹp khuất lấp thật đáng trân trọng và yêu mến.