Hình ảnh chiếc nón lá có lẽ là hình ảnh thú vị nhất đối với du khách khi tới châu Á. Ở một số quốc gia châu Á như Việt Nam, Lào, Thái Lan, ... thì chiếc nón lá luôn là vật dụng quen thuộc trong đời sống hằng ngày. Vậy nhưng không ở nơi đâu, chiếc nón lá lại nổi tiếng như ở Việt Nam. Khách tham quan khi đến với Việt Nam hầu hết đều rất thích thú với chiếc nón lá mang theo phong vị của con người Việt Nam.

Nhắc tới xứ sở nào, người ta cũng thường hay nói về những nét văn hóa độc đáo và ẩm thực đặc trưng. Nói tới Việt Nam, về ẩm thực, người ta thường nhắc ngay tới món phở Hà Nội, bún chả, hay nem rán, ...Còn nhắc tới văn hóa thì không thể thiếu đi hình ảnh chiếc nón cùng tà áo dài trắng tung bay giữa một trời gió thu của Hà Nội ngàn năm văn hiến. Có thể nói, chiếc nón từ lâu đã là một đồ vật vô cùng quen thuộc của người Việt Nam. Không ai biết chính xác chiếc nón đã xuất hiện từ bao giờ nhưng ước chừng thời gian xuất hiện khoảng 2500 - 3000 TCN, người ta đã thấy hình ảnh những chiếc nón lá được chạm khắc trên những bức họa gỗ, được thêu trên những trang phục của người xưa, được vẽ trên mặt của trống đồng hay thạp đồng,... Chiếc nón lá đã theo cùng bề dày lịch sử của dân tộc. Liệu ai chưa từng một lần thấy chiếc nón trắng giữa cánh đồng lúa chín vàng, hay tà áo dài tím nổi bật cùng chiếc nón bài thơ? Chính bề dày lịch sử lâu đời đã hình thành những làng nghề nón lá truyền thống như Đồng Vỹ, Dạ Lê, ... từ biết bao đời nay.

Nón lá quen thuộc tới như vậy nhưng đã bao giờ chúng ta biết đến các công đoạn chế tạo ra chiếc nón thế nào hay chưa? Những nguyên liệu tạo thành chiếc nón hoàn chỉnh cần có là gì? Để làm ra một chiếc nón truyền thống, người ta phải cẩn trọng ngay từ lúc bắt đầu lựa từng chiếc lá dừa, lá cọ. Nón lá được tạo nên từ hai phần khác nhau. Phần thứ nhất là khung tre, được tạo thành từ những nan tre được vót tròn đều, nhỏ nhắn nhưng dẻo và chắc. Loại tre được chọn làm khung phải là loại tre già, và chỉ lấy phần ngoài của tre để nan nón có được sự dẻo dai chắc chắn. Người ta sẽ chặt và chẻ tre thành những thanh nhỏ rồi vót thật tròn, thật mịn rồi ghép thành những vòng tròn với bán kính nhỏ dần. Những vòng tre này sau đó được buộc lại với nhau bằng những sợi dây nilon trong với khoảng cách đều dựa theo hình chóp nhọn. Phần thứ hai là khâu chọn lá. Lá cọ được lựa một cách thật cẩn thận, chúng phải đạt độ rộng cũng như độ dài và sự dẻo dai. Những chiếc lá sau khi lựa sẽ được phân loại và tách riêng lá non lá già, rồi được phơi khô, hong và sấy kĩ. Đây là bước quan trọng nhất để quyết định xem chất lượng của chiếc nón. Những chiếc lá sau khi được sấy kĩ thì được đem đi là khô cho phẳng phiu để chuẩn bị đến công đoạn tiếp theo.

Sau khi lựa đủ nguyên liệu cần thiết để tạo nên chiếc nón lá, người ta bắt đầu công đoạn khâu nón. Tức là ghép những chiếc lá cọ đã được sấy và là phẳng lên khung tre tròn. Từng lớp lá phải được xếp đều tay, khéo léo chồng lên nhau thật đẹp mắt. Vừa ghép lá, người thợ làm nón còn phải tiến hành khâu từng lớp lá đã ghép vào nan tre. Những sợi dây khâu là những sợi dây nilon, tròn và trong suốt nhưng lại cực kì chắc chắn. Đây là một công đoạn cần nhất sự khéo léo bởi chỉ cần không để ý cẩn thận một chút thôi cũng sẽ làm hỏng lớp lá cọ và sẽ không thể cho ra sản phẩm chất lượng được. Chiếc nón sau khi khâu xong phải đạt được không chỉ là độ thẩm mĩ đẹp mắt mà còn là sự chắc chắn bền đẹp, thoải mái cho người sử dụng. Để một chiếc nón hoàn thiện hoàn toàn, người thợ làm nón đã phải trải qua bao công đoạn phức tạp cũng như cần có sự khéo léo vô cùng.

Về các loại nón lá, người ta chia ra thành hai loại nón lá khác nhau bao gồm nón lá hình chóp và nón lá tròn (hay còn gọi là nón quai thao). Nón lá hình chóp là loại nón mà chúng ta thường xuyên bắt gặp. Đó là chiếc nón mà chúng ta hay bắt gặp cùng tà áo dài của người con gái Hà Nội. Còn nón quai thao là loại nón được sử dụng ít hơn. Nó là chiếc nón hay đi cùng các liền anh liền chị trong dịp lễ hội quan họ của quê hương Bắc Ninh. Ngoài ra, chiếc nón lá truyền thống của người dân xứ Huế cũng là một nét văn hóa đặc trưng, mang đậm nét trữ tình cũng như nét văn hóa đặc trưng của người dân xứ Huế. Nón Huế bài thơ cùng chiếc áo dài tím có lẽ là hình ảnh mà khó ai có thể quên được khi đến với xứ Huế mộng mơ.

Chiếc nón đã gắn bó trong văn hóa Việt Nam từ lâu đời và đi đến bất cứ miền quê nào trên khắp Việt Nam, bạn cũng có thể nhìn thấy những chiếc nón trắng muốt. Có thể là trên cánh đồng lúa vàng đang chín thơm mùi thóc mới, những chiếc nón lá nhấp nhô, che đầu cho người nông dân khỏi ánh nắng gay gắt trong những trưa hè. Chiếc nón cũng là vật làm duyên cho bao cô gái bên cạnh tà áo dài thướt tha. Nếu thiếu đi chiếc nón ấy, liệu có làm nên được dáng điệu dịu dàng, duyên dáng của người con gái Việt Nam hay không? Còn chiếc nón quai thao, nó là vật không thể thiếu được của những liền chị trong dịp lễ hội giao duyên quan họ mùa xuân. Nón lá đã trở thành một biểu tượng về mặt tinh thần cho người Việt Nam. Làm ra một chiếc nón đã khó, vậy nên càng cần bảo quản nó cẩn thận hơn để trân trọng công sức của những người thợ tạo ra nó. Để bảo quản nón khỏi bị mối mọt hay côn trùng cắn cũng như tăng độ bóng đẹp bên ngoài của chiếc nón, người ta thường phết lên lớp lá ngoài cùng của nón một lớp dầu bóng. Lớp dầu này sẽ giữ cho chiếc nón luôn bóng đẹp tránh hư hại.

Hình ảnh chiếc nón lá đã trở thành biểu tượng gắn liền với người dân Việt. Dù bạn ở một miền quê nghèo với cánh đồng lúa hay trên phố xá nhộn nhịp đông vui, bạn cũng sẽ thấy đâu đó thấp thoáng những chiếc nón lá. Nó đã trở thành một vật dụng không chỉ thiết yếu mà còn là một nét duyên, nét văn hóa của người dân ta. Chiếc nón cũng là vật phẩm được khách quốc tế du lịch vô cùng yêu thích và đặc biệt lựa chọn làm quà cho bạn bè, người thân khi tới thăm mảnh đất Việt Nam.

Trải qua nhiều biến cố, thay đổi của thời gian, chiếc nón lá vẫn luôn gắn bó cùng đất nước và con người Việt Nam. Nó đã trở thành một niềm tự hào không thể thiếu trong lòng người dân cũng như bạn bè quốc tế. Bởi vậy, chúng ta cần cố gắng gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống của mình để càng ngày ghi dấu ấn tốt đẹp hơn trong mắt bạn bè khu vực và quốc tế.