Kim Lân là nhà văn chuyên viết truyện về cảnh ngộ của người nông dân và cuộc sống làng quê. Một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông có tên là "Làng". Câu chuyện lấy bối cảnh trong thời kì đầu của chiến tranh chống Pháp, kể về câu chuyện ông Hai khi nghe tin làng của mình đã theo giặc. Diễn biến tâm trạng của ông Hai thể hiện rất rõ trong câu chuyện, từng cung bậc cảm xúc của ông Hai từ khi nghe tin đồn cho đến khi thông tin được cải chính.

Khi ông Hai nghe tin làng chợ Dầu theo giặc, ông vô cùng xấu hổ. Tác giả đã miêu tả rất cụ thể tâm trạng của nhân vật ông Hai trước tin dữ đó. Lúc đầu, nghe tin từ người phụ nữ tản cư, ông Hai bàng hoàng đến mức: "Cổ họng ông nghẹn ắng lại, da mặt tê rân rân, ông lão lặng đi tưởng như không thở được. Ông sinh ra nghi ngờ, cố chưa tin vào cái tin ấy. Nhưng những người tản cư đã kể rành rọt quá làm ông không thể không tin".  Từ đó, tâm trạng ông Hai luôn bị ám ảnh, dằn vặt bởi cảm giác tội lỗi là kẻ phản quốc. Nghe những lời chửi rủa của lũ Việt gian, ông chỉ biết cúi gằm mặt mà lảng tránh.

Về đến nhà, ông Hai thấy tủi thân vô cùng. Ông nhìn những đứa con của mình mà nước mắt cứ trào ra. Ông thương con sẽ bị người ta khinh bỉ là trẻ con làng Việt gian, ông sợ chúng sẽ bị người đời rẻ rúng, hắt hủi. Ông đau lòng trách cứ những người phản bội trong làng. Ông cũng thương cả thân mình vì từ nay đã mang tiếng là dân làng Việt gian. Mấy hôm sau, ông Hai chỉ ở trong nhà nghe ngóng, chẳng dám đi đâu. Ông cảm thấy nhục nhã và sợ hãi mỗi khi nghe người ta nhắc đến Tây, Việt gian,... là ông lại "lủi ra một góc nhà nín thít"

Ông Hai tiếp tục bị đẩy vào tình thế khó xử, căng thẳng khi biết tin bà chủ sẽ đuổi hết những người làng chợ Dầu ở nơi sơ tán. Ông cảm thấy tủi nhục và sợ hãi vì không còn đường sống: "Biết đi đâu bây giờ". Bị đẩy đến đường cùng, tâm trạng ông Hai vô cùng bế tắc, mâu thuẫn nội tâm càng được đẩy lên cao trào. Ý nghĩ quay về làng đã này lên trong đầu ông nhưng ông hiểu rằng đó là phản bội cách mạng, phản bội Bác Hồ. Rồi ông quyết định làm theo cách của mình: "Làng thì thương thật nhưng làng theo Tây thì phải thù". Rõ ràng, lòng yêu nước rộng hơn, bao hàm cả tình cảm với làng quê. Nhưng ông vẫn không thể dứt bỏ được tình cảm với làng quê. Chính vì vậy ông rất buồn và xấu hổ. Trong giây phút căng thẳng, bế tắc ấy, ông chỉ biết trút bầu tâm sự với đứa con út. Qua cuộc trò chuyện ta thấy rõ một tình cảm sâu nặng, bền chặt với làng Chợ Dầu, tấm lòng trung thành với kháng chiến, với cách mạng của ông Hai. Đó là tình yêu sâu nặng, thiêng liêng.

Khi biết tin làng Chợ Dầu chưa theo giặc, ông Hai mừng rỡ vô cùng. Khuôn mặt luôn buồn bã của ông bỗng trở nên vui vẻ và rạng rỡ. Ông ấy cũng thay đổi thái độ với các con của mình, mua bánh rán và chia cho chúng. Rồi ông chạy về báo tin cho mọi người biết nhà mình đã bị cháy, chứng tỏ lòng trung kiên của gia đình và làng xóm với kháng chiến. Tình yêu làng của ông Hai luôn gắn chặt với lòng yêu nước. Ông biết đặt lòng yêu nước lên trên tình cảm cá nhân. Đây là nét đẹp của ông Hai và cũng là của người nông dân Việt Nam thời kháng chiến chống Pháp.

Những yếu tố nghệ thuật đặc sắc được sử dụng để miêu tả nhân vật ông Hai khiến ta dễ dàng nhận thấy sự thay đổi tâm trạng khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc. Sự thay đổi này được miêu tả cụ thể, gợi cảm qua suy nghĩ, hành vi, ngôn ngữ. Nghệ thuật được sử dụng để miêu tả tâm lí nhân vật chân thực, sinh động giúp người xem hiểu được tâm tư tình cảm của nhân vật một cách chân thực.

Trong "Làng", nhà văn Kim Lân đã miêu tả rất thuyết phục diễn biến tâm trạng của nhân vật ông Hai trong suốt mấy tháng trời khi hay tin làng Chợ Dầu theo giặc cho đến khi thông tin được cải chính. Qua diễn biến tâm trạng của nhân vật ông Hai, ta thấy được tình yêu làng yêu nước và tinh thần kháng chiến rất quyết liệt. Ông Hai là hình ảnh lý tưởng của người nông dân Việt Nam trong những ngày đầu kháng chiến chống Pháp.