Câu chuyện "Lão Hạc" của Nam Cao (tên thật là Trí Phương) diễn ra trong bối cảnh nông thôn Việt Nam vào đầu thế kỷ 20, thời kỳ đất nước còn nhiều khó khăn và nghèo khổ. Lão Hạc là một người nông dân già, sống đơn độc sau khi vợ mất và con trai đi làm ăn xa. Hoàn cảnh của lão rất bi đát, cuộc sống hàng ngày của lão gắn liền với cái nghèo, không có đất canh tác, phải sống nhờ vào chút ít tiền lương hưu và những gì có thể tìm được từ việc làm thuê.

Lão Hạc yêu thương con trai và có một tình bạn gắn bó với chú chó của mình – một biểu tượng của tình yêu thương và lòng trung thành. Tuy nhiên, khi không còn khả năng nuôi chó và cũng vì nỗi khổ về kinh tế, lão quyết định phải bán chó để sống qua ngày, nhưng trong thâm tâm, lão không muốn làm điều đó. Câu chuyện xoay quanh những mâu thuẫn nội tâm của lão, giữa lòng tự trọng, tình yêu thương và nỗi khổ vì phải đối mặt với cái chết.

Hoàn cảnh xã hội cũng là một yếu tố quan trọng trong câu chuyện, khi nó phản ánh sự bất công, bất lực của những người nông dân trước số phận, và những hệ lụy từ sự nghèo đói. "Lão Hạc" không chỉ là câu chuyện của một cuộc đời cá nhân mà còn là một bức tranh chân thực về nỗi khổ của người nông dân trong xã hội thời bấy giờ.