bài thơ “Nắng đã hanh rồi” của Vũ Quần Phương vừa là một bức tranh thiên nhiên đẹp về quê hương vừa mang chút tình bâng khuâng thương của nhân vật trữ tình về người em gái phương xa.

Qua cảm nhận tinh tế của nhân vật trữ tình, cảnh vật quê hương hiện lên thật đẹp với nắng vàng hanh, với tiếng sếu vang vọng, mây trắng xếp làn, khói ủ mộng yên lành, với xôn xao tre mía.. Cảnh bình dị mà yên bình, thơ mộng quá.

Mỗi câu thơ là một nét vẽ tài tình tạo nên bức tranh sống động, có hồn về khung cảnh quê hương. Chắc hẳn Vũ Quần Phương phải là người yêu thiên nhiên, yêu quê hương tha thiết mới có những cảm nhận tinh tế ấy và mới có thể thổi hồn vào cảnh và khiến chúng trở nên lung linh như vậy.

Khung cảnh thiên nhiên trước sân nhà tiêu điều, hiu hắt. Tác giả sử dụng láy vần “ay” mở rộng không gian trước sân nhà vào mùa đông. Nhà thơ nhắc đến nhân vật “em xa nhà” thể hiện những nỗi niềm nhớ nhung với cô gái ở xa.

Câu hỏi tu từ “em có muốn…” Bộc lộ những cảm xúc khát khao được ở gần người con gái đang ở phương xa. Cảnh nắng chiều luôn là một cảnh gợi nhớ đến nỗi niềm nhớ mong vì buổi chiều là lúc con người sum họp sau một ngày dài, cũng là lúc ngôi nhà chợt thấy thiếu vắng vì một người con gái đang ở xa.

Qua các khổ thơ, ta thấy được tác giả chú trọng về việc gieo vần ở cuối câu thơ, tạo nên một nhịp cố định cho cả bài thơ. Như khổ 1, vần được gieo là vần “ay”’: bay, gày, hay. Hay như khổ 2, vần được gieo ở đây là vần “anh”: tranh, lành, cành. Mỗi vần sẽ được gieo ở câu 1, 2 và 4 của khổ thơ. à Dễ dàng bắt được nhịp điệu, âm tiết của bài thơ.

Không chỉ là bức tranh đẹp về cảnh quê, bài thơ còn chất chứa nỗi lòng của nhân vật “anh” gửi tới người “em” phương xa khi mùa đông về: “Anh ngả vào đâu nỗi nhớ mong” – Câu hỏi tu từ vang lên mang theo cả nỗi nhớ mong, khát khao gặp gỡ đến da diết của anh về em. Tình yêu thiên nhiên quyện hòa trong tình yêu đôi lứa đã mang đến những dư vị đặc biệt, cảm xúc lắng sâu cho bài thơ “Nắng đã hanh rồi”.

Khung cảnh thiên nhiên luôn là một đề tài khiến cho các tác giả có thêm cảm hứng trong văn thơ. Đây là một đề tài được cả các thi sĩ thời xưa và nay yêu thích. Trong dòng thơ hiện đại, nhà thơ Vũ Quần Phương đã tạo ra một bức tranh để lại nhiều ấn tượng cho bạn đọc. Đó chính là tác phẩm Nắng đã hanh rồi, được trích từ tập Hoa trong cây, Những điều cùng đến, Vết thời gian. Tác phẩm đã cho người đọc thấy được một bức tranh mùa đông tuyệt đẹp và vô cùng ấn tượng.

Hanh là một trạng thái của thời tiết những ngày giao mùa sang đông, vừa nắng vừa lạnh và còn rất khô. Đây được coi là khoảnh khắc chuyển biến thời tiết sang đông đặc trưng nhất. Và đặc biệt, loại thời tiết hanh khô này chỉ xuất hiện ở những tỉnh thành Bắc Bộ nước ta, là một điểm rất dễ nhận diện và con người cũng cảm nhận được nó. Thông qua hình ảnh những ngày nắng hanh, tác giả đã cho người đọc thấy được cảnh sắc thiên nhiên xinh đẹp và cả sự xuất hiện của nhân vật trữ tình trong khung cảnh đó.

"Nắng đã vàng hanh như phấn bay
Đã nghe tiếng sếu vọng sông này
Trước sân mây trắng về đông lắm"

Khác biệt so với những vạt nắng ngày xuân, ngày hạ, nắng đông được tác giả ví như thực thể. Nó cũng mang một màu vàng nhạt, nhưng lại nhẹ nhàng như “phấn bay” chứ không mượt mà. Những giọt nắng ở đây làm người đọc liên tưởng đến những hạt tuyết cũng nhẹ nhàng lơ lửng giữa bầu trời, điểm xuyết trong cái se lạnh đầu đông. Sau thị giác, thính giác lại được tác giả sử dụng để lắng nghe những tiếng vọng từ thiên nhiên. Đàn sếu kêu lên, âm thanh ấy vọng vào như một hồi chuông báo hiệu. Những tầng mây cũng như sà xuống tận thấp, được tác giả sử dụng những từ gợi hình trở nên vô cùng đặc sắc. Bầu trời mùa đông không xanh và trong như ngày hè, nó mang theo sự u ám của những luồng khí lạnh đang lăm le tràn về. Kết đoạn, câu hỏi "Em ở xa nhà, em có hay" làm người đọc thổn thức. Giữa cảnh buồn man mác của ngày cuối thu, lòng người nặng trĩu.

Những đoạn tiếp theo, nối tiếp theo mạch cảm xúc về nhân vật em, tác giả miêu tả chi tiết hơn những khung cảnh gắn liền với hai nhân vật. Đó là mái tranh yên bình, sau là một khu vườn mọc đầy tre với mía. Xa xa hơn là những ngọn núi trồng thông, gắn liền với kỷ niệm của cả hai.

"Em có cùng anh lên núi không
Có nghe thầm thĩ tiếng rừng thông
Nắng chiều ngả bóng thông in đất
Anh ngả vào đâu nỗi nhớ mong
Xuân sắp sang rồi, xuân sắp qua
Một năm năm tới, lại năm qua
Mà sao nắng cứ như tơ ấy
Rung tự trời cao xuống ngõ xa"

Vào một ngày cuối thu, bỗng dưng cảnh vật làm tác giả nhớ tới một người đã xa, theo đó là bao kí ức tràn về. Thời gian như được tua nhanh, giữa hai người chia xa lại là một khoảng cách thời gian không thể vượt qua được. Nhân vật “anh” như nhỏ bé và thật cô độc. Không còn ai bên cạnh, giữa khung cảnh thiên nhiên đầy đặc trưng và xinh đẹp ấy lại cô đơn đến lạ. Phải đợi bao lâu nữa, hai người mới có thể gặp lại nhau đây?

Tác giả sử dụng những điệp từ để nhấn mạnh sự trôi qua của dòng chảy thời gian. Những phép nghệ thuật như miêu tả, nhân hoá cũng được dùng nhiều trong quá trình tả cảnh, làm người đọc dễ liên tưởng đến bức tranh tác giả muốn vẽ ấy. Lời thơ nhẹ nhàng, tha thiết làm cho người đọc cảm nhận rõ về một tình yêu tha thiết, vượt qua khó khăn về thời gian để tồn tại. Đó chính là chứng minh cho câu nói, khoảng cách và thời gian không thể làm mờ đi tình yêu.

Nắng đã hanh rồi cho người đọc thấy được một khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp của những ngày hanh đầu đông. Và nổi bật trên đó là hai nhân vật với tình yêu thắm thiết, dù chia xa nhưng lại không dừng.