Trong tác phẩm "Xuân Tóc Đỏ" của nhà văn Nguyên Hồng, bối cảnh đoạn trích thường diễn ra ở vùng nông thôn Việt Nam, với trung tâm là cuộc sống và sinh hoạt của nhân dân trong thời kỳ kháng chiến. Sự kiện lớn mang tầm quốc gia trở thành bối cảnh cho đoạn trích có thể nói đến là Cách mạng Tháng Tám năm 1945, khi diễn ra cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền từ tay thực dân Pháp và phát xít Nhật, dẫn đến sự thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Đoạn trích thể hiện những biến động xã hội, những thay đổi trong tư tưởng của con người thời kỳ này, đồng thời cũng phản ánh tâm tư, tình cảm và khát vọng tự do, độc lập của nhân dân Việt Nam trong bối cảnh lịch sử đầy chinh chiến và khổ đau. Xuân Tóc Đỏ, nhân vật chính trong tác phẩm, trở thành biểu tượng cho lớp thanh niên yêu nước, dám đứng lên đấu tranh cho lý tưởng cao đẹp.