- Câu này kiểm tra năng lực viết bài nghị luận văn học, đòi hỏi thí sinh phải huy động kiến thức về tác phẩm văn học, lí luận văn học, kĩ năng tạo lập văn bản và khả năng cảm thụ văn chương để làm bài.. .

-Thí sinh có thể cảm nhận và kiến giải theo nhiều cách khác nhau nhưng phải có lí lẽ và căn cứ xác đáng, không được thoát li văn bản tác phẩm.

Yêu cầu cụ thể

a. Đầy đủ bố cục 3 phần:

-Mở bài: Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Vẻ đẹp của hung bạo của sông Đà từ đó thấy được nét độc đáo, tài hoa trong phong cách nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Tuân.

-Kết bài: Khẳng định lại vấn đề

b. Khái quát về tác giả, tác phẩm

-Tác giả:

+  “Nguyễn Tuân là một định nghĩa về người nghệ sĩ tài hoa”(Nguyễn Minh Châu). Toàn bộ cuộc đời cũng như gần 5000 trang viết của ông đã tạo nên một “huyền sử” – huyền sử của một người ưu lối chơi “độc tấu”.

+Là một nghệ sĩ tài hoa, uyên bác, suốt đời đi tìm cái đẹp.

+ Nguyễn Tuân thường khám phá thế giới ở phương diện văn hóa thẩm mĩ, thường miêu tả con người trong vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ.

-Tác phẩm:

+ In trong tập tùy bút Sông Đà (1960)

+ Thành quả của chuyến đi thực tế tới miền Tây Bắc rộng lớn, xa xôi của Tổ quốc.

+ Ở đó, nhà văn phát hiện ra chất vàng của thiên nhiên đặc biệt là thứ vàng mười đã qua thử lửa trong tâm hồn người lao động.

c. Lời đề từ

–  Thể hiện cảm hứng sáng tác và phong cách nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân trong tùy bút.

+ Thể hiện tình yêu với thiên nhiên và con người trên sông Đà.

+ Nhắc đến sự ngạo ngược của dòng sông và khẳng định cá tính độc đáo của mình trong dòng sông văn chương.

d. Cảm nhận đoạn trích

*Cảnh vách đá bờ sông

–  Vẻ đẹp hùng vĩ của con sông Đà không chỉ có nhiều thác đá mà nó còn là những cảnh đá ở 2 bên bờ sông, đá dựng vách thành -> nghệ thuật ẩn dụ “vách thành” phần nào thể hiện sự vững chãi, thâm nghiêm và sức mạnh đầy bí ẩn đe dọa của Sông Đà.

–  Với cách so sánh rất độc đáo, mới mẻ nhưng cũng rất lạ lùng khi đem cái “yết hầu” của con người ra để ví von với những bức thành đá cao lớn ép chặt lấy lòng sông Đà đén nghẹt thở.

–  Cái hẹp của lòng sông Đà được tác giả mô tả hẹp theo đủ cách khác nhau:

+ Chỉ và đúng lúc “ngọ” giữa buổi trưa, khi mặt trời lên cao nhất và chiếu thẳng xuống lòng sông thì lòng sông mới nhận được chút tia nắng ấm áp ít ỏi và khi thời gian trôi đi thì những tia nắng ấy cũng dần biến mất.

+ Chỉ cần đứng từ bên bờ bên này nhẹ tay ném một hòn đá nhỏ cũng có thể qua đến vách đá bên kia bờ sông.

+ Hơn nữa có quãng hẹp đến nỗi con nai con hổ cũng có lần đã vọt từ bên bờ bên này sang được bờ sông bên kia.

+ Mùa hè ngồi trong khoang đò đi qua quãng sông ấy mà cũng cảm thấy mát lạnh, thấy mình như đứng ở một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ của một tòa nhà cao tầng nào đó.

-> Miêu tả sự vật thông qua cảm giác: tạo ấn tượng tương phản thông qua xúc giác, ấn tượng với thị giác khi lấy hè phố tả mặt sông, lấy nhà cao gợi vách đá, truyền cho người đọc hình dung về cái tối tăm lạnh lẽo.

–  So sánh “một khung cửa sổ nòa trên cái tầng thứ mấy nào vừa phụt tắt đèn điện”: làm tăng thêm về độ cao hun hút, thăm thẳm, rợn ngợp.

->Bằng việc so sánh vừa chính xác, tinh tế, vừa bất ngờ lạ lùng tác giả Nguyễn Tuân như đã lục lọi hết cả kho từ ngữ phong phú của mình để tìm ra được những ngôn từ đắt giá nhất có thể làm kinh động đến hồn trí người đọc khi miêu tả những vách đá bên bờ sông Đà.

*Quãng mặt ghềnh Hát Loóng

–  Nhịp ngắt ngắn, nhanh, dồn dập, sự xuất hiện của các thanh trắc, những hình ảnh điệp nối tiếp luân chuyển, thế chỗ trong cụm từ ngữ “hàng cây số nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió” -> tái hiện sức mạnh dữ dội của thiên nhiên.

–  Động từ “xô” điệp lại trong cả ba vế -> gây ấn tượng về sự chuyển động vĩnh hằng và sức mạnh khủng khiếp của thiên nhiên, ghềnh thác. Mô phỏng hình ảnh những con sóng dữ cuồn cuộn, chồm lên nhau theo chiều ngang và vút lên cao theo chiều dọc, rồi đổ ấp xuống, trùng điệp trên mặt ghềnh.

– Từ “ghùn ghè” và hình ảnh mang đậm sắc thái nhân hóa: lúc nào cũng đòi nợ xuyết bất cứ người lái đò nào qua đó -> thể hiện sự hung hãn, lì lợm và cuồng bạo của dòng sông.

*Quãng Tà Mường Vát

– Như những “cái bẫy” cứ nối nhau giăng mắc trên sông Đà từ quãng này đến quãng khác, địa danh này đến địa danh khác. Ở đây, tác giả dụng công miêu tả những cái “hút nước” ghê rợn trên sông Đà, lòng sông ẩn chứa nhiều nguy hiểm đe dọa con người, sẵn sàng nhấn chìm mọi thuyền bè đi ngang qua.

–  Bằng nghệ thuật so sánh độc đáo, nhà văn đã tái hiện nhưng cái hút nước ấy từ hình dạng bên ngoài đến âm thanh và hậu quả khủng khiếp mà nó gây ra cho con người.

+ Cách so sánh nó với “cái giếng bê tông thả xuống sông để chuẩn bị làm móng cầu”.

+ Cùng với câu văn: “Nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc” -> hai biện pháp tu từ so sánh và nhân hóa được sử dụng cùng một lúc khiến hiệu quả gợi hình, gợi âm sắc, gợi cảm xúc của Nguyễn Tuân được nhân lên gấp bội. Dòng nước thở hồng hộc, thanh âm thống thiết, thét gào giữa núi rừng Tây Bắc điệp trùng.

– Hình ảnh những cái hút nước quãng này cũng đang quay “những cánh quạ đàn”:

+ Nước xoáy tròn sẵn sàng đưa mọi thứ gần đó xuống đáy sâu mà phía trên trông như đang quạt thật mạnh, thật điên cuồng với khát vọng khuất phục mọi thứ.

+ Sặc lên mùi tử khí của quãng này. Dòng sông Đà vì thế mà trở nên hùng dũng, uy lực, dữ dội hơn rất nhiều.

–  Sự liên tưởng thú vị: “Không thuyền nào dám men gần những cái hút nước ấy, thuyền nào qua cũng chèo nhanh để lướt quãng sông, y như là ô tô sang số ấn ga cho nhanh để vút qua một quãng đường mượn cạp ra ngoài bờ vực. Chèo nhanh và tay lái cho vững mà phóng qua cái giếng sâu, những cái giếng sâu nước ặc ặc lên như vừa rót dầu sôi vào”.

-Hậu quả khi vô ý đi ngang qua cái hút nước được tác giả dự báo trước: “Nhiều bè gỗ rừng đi nghênh ngang vô ý là những cái giếng hút ấy nó lôi tuột xuống…tan xác ở khuỷnh sông dưới”. Sức mạnh của thiên nhiên từ lâu vốn là mối đe dọa đối với con người. Có trách là trách “nhiều bè gỗ rừng đi nghênh ngang vô ý”, hoặc đi trên sông Đà mà người chèo thuyền không đủ tự tin, bản lĩnh, không am hiểu quy luật của dòng nước thì “thuyền bị trồng ngay cây chuối ngược” cũng là chuyện thường tình, không trách ai được. Có lẽ vì vậy mà Nguyễn Tuân đã dụng công miêu tả sự tài hoa, tinh tế, trí thông minh, lòng dũng cảm của ông lái đò như một tấm gương sông nước nơi núi rừng khắc nghiệt, hiểm trở này.

- Kết hợp quan sát tỉ mỉ, tinh tường với cách dùng hàng loạt động từ Nguyễn Tuân đã diễn tả hình ảnh chiếc thuyền bị hút nước nuốt chửng một cách đáng sợ. Đây là những hình ảnh đầy chất hiện thực mà người đọc dễ dàng cảm nhận sự “tàn nhẫn” của những cái hút nước trên sông Đà. Ngòi bút Nguyễn Tuân giúp người đọc nhận ra bên trong sự hung bạo ấy, hình ảnh con sông Đà nổi lên như một biểu tượng về sức mạnh dữ dội và vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên, đất nước.

e. Nét tài hoa, độc đáo trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân gửi gắm qua hình tượng sông Đà

- Sở thích săn tìm những gì dữ dội, mãnh liệt và là một thầy phù thủy ngôn từ, hình ảnh.

+Trong tùy bút Sông Đà ông đã dùng hết tài năng, vốn từ ngữ của mình tung ra trang giấy để tái hiện sự hung bạo của dòng sông cũng như vẻ đẹp trữ tình của một "cố nhân" lâu ngày gặp lại".

+Với sự hiểu biết rộng rãi của mình, Nguyễn Tuân đã sử dụng từ ngữ trong nhiều lĩnh vực để tái hiện được hết tất cả những góc độ khác nhau của dòng sông. Có ngôn ngữ của điện ảnh ("Contre – plongée"); có võ thuật ("đánh khuýp quật vu hồi"); có cả từ ngữ về ô tô ("sang số nhấn ga"… Những từ ngữ này mang đặc trưng của mỗi lĩnh vực nhưng đều tập trung thể hiện dòng sông Đà.

-> Với cách sử dụng từ ngữ , hình ảnh như thế, nhà văn đã đưa nhiều lĩnh vực tưởng xa với văn chương trở nên gần gũi để tập trung thể hiện hình tượng văn học.

- Nhìn nhân vật ở góc độ của một tâm hồn nghệ sĩ tài hoa. Nhân vật trong tác phẩm của ông luôn được soi chiếu ở phương diện văn hóa, mĩ thuật của nó. Dòng sông Đà trong tác phẩm của Nguyễn Tuân bên cạnh vẻ dữ dội, hung bạo như "kẻ thù số một" của con người, cũng có lúc hiện lên rất bay bổng, mơ màng, có nét trữ tình của một con người nồng nàn xúc cảm.

- Tình yêu thiên nhiên, tình yêu tiếng Việt -> Biểu hiện tình yêu đất nước thầm kín.

g. Nhận xét, đánh giá

–   Vận dụng linh hoạt các thủ pháp nghệ thuật đặc sắc như ẩn dụ, nhân hóa, so sánh…

– Lối hành văn đầy biến hóa, độc đáo, giàu sức gợi tả và gợi cảm, vận dụng tri thức tổng hợp của nhiều hình thức nghệ thuật khác nhau để quan sát, miêu tả hoặc bộc lộ cảm xúc.

– Xây dựng thành công vẻ hung bạo của Sông Đà qua những từ ngữ bạo khỏe, gân guốc, câu văn ngắn gọn…

–  Nguyễn Tuân là một định nghĩa đầy đủ về người nghệ sĩ. Ông suốt đời rong ruổi đi tìm cái đẹp. Đọc văn của ông, người ta thấy một con người tài hoa, uyên bác.

h. Chính tả, dùng từ, đặt câu: đảm bảo qui tắc chính tả, dùng từ, đặt câu

i. Sáng tạo: có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận