Khoa học 

Nghệ thuật 

- Lao động tinh thần trên cơ sở tư duy logic - tư biện. 

- Biện pháp chính là trừu tượng hóa. 

- Sinh ra sản phẩm vật chất cụ thể 

- Các sản phẩm tinh thần chỉ là trung gian. - Đoạn đường trung gian này càng ngày càng ngắn. 

- Kinh nghiệm tri thức là nền tảng. 

- Cần có óc tưởng tượng phi thường và khả năng chăm chú thế giới. 

- Tách xa các quan niệm triết học - độc lập với các quan hệ này - vì đối tượng của khoa học là tự nhiên. 

- Có cơ chế sáng tạo gần gũi với sáng tạo nghệ thuật (thí dụ như những vấn đề đặt ra trong Heuristik - phát hiện học rất đúng với quá trình sáng tác). 

- Nhà khoa học có thể làm việc độc lập với các biến động và sinh hoạt xã hội. 

- Sự cô đơn tính chất độc lập, cá tính sáng tạo là cần thiết. 

- v v 

- Lao động tinh thần trên cơ sở cảm quan hình tượng. 

- Biện pháp là nhập cảm kết hợp với suy đoán trừu tượng. 

- Sinh ra sản phẩm tinh thần không có con đường tác động trực tiếp vào sản xuất vật chất như khoa học. 

- Con đường gián tiếp này càng ngày càng dài ra. 

- Kinh nghiệm xúc cảm là nền tảng. 

- Cần có óc tưởng tượng phi thường nhờ khả năng liên tưởng "vô qui tắc" - cần khả năng chăm chú thế giới. 

- Gắn chặt với các quan niệm triết học - đối tượng là con người với tư cách là sản phẩm của xã hội và của tự nhiên (vế thứ hai này hay bị lãng quên một cách vô thức). - Có cơ chế sáng tạo gần gũi với sáng tạo khoa học. 

- Nghệ sĩ chỉ có thể làm việc sáng tạo khi hòa nhập mình với đời sống xã hội - sự ở ẩn chẳng qua là một cách tổ chức công việc mà thôi. 

- Sự cô đơn trong suy nghĩ, tính độc lập của nhân cách và cá tính sáng tạo là cần thiết. - v v