Tùy bút và tản văn giống với truyện ở chỗ đều là thể loại văn xuôi, nhưng trong khi truyện có tính chất hư cấu thì tùy bút và tản văn đều có tính chất phi hư cấu. Khi đọc, em cần chú ý những chi tiết cho thấy tính chất phi hư cấu của văn bản tuỳ bút và tản văn mà em vừa đọc. Em cần nắm được nét độc đáo, đặc sắc (về ẩm thực, trang phục, phong tục, cảnh sắc thiên nhiên,...) ở các vùng miền thể hiện qua văn bản; nhận biết chất trữ tình, cái tôi của tác giả và đặc điểm ngôn ngữ được sử dụng trong bài tuỳ bút và tản văn đã đọc. Em có thể tự trả lời những câu hỏi về nội dung cơ bản của văn bản; nét độc đáo của bài tuỳ bút hoặc tản văn, chẳng hạn: Bài tuỳ bút hoặc tản văn này viết về vùng miền nào? Văn bản nói về nét độc đáo, đặc sắc thuộc lĩnh vực hay phương diện nào của vùng miền đó (ẩm thực, trang phục, phong tục, cảnh sắc thiên nhiên,...). Chất trữ tình của bài tuỳ bút hoặc tản văn và cái tôi của tác giả được thể hiện như thế nào? Ngôn ngữ trong bài tuỳ bút hoặc tản văn có gì độc đáo?

Bằng cách đặt và trả lời những câu hỏi đó, em sẽ có kinh nghiệm đọc tuỳ bút, tản văn. Lưu ý, tương tự như du kí mà em đã học ở lớp 6, tuỳ bút và tản văn đều là những thể loại văn học phi hư cấu. Vì vậy, em cần chú ý: cách đọc một tuỳ bút hoặc tản văn khác hẳn với cách đọc một văn bản văn học hư cấu. Ngoài ra, em cũng cần phân biệt cách đọc một tuỳ bút, tản văn (thiên về tiếp nhận cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ của tác giả trước đời sống) với cách đọc một du kí (thiên về tiếp nhận những gì được tác giả kể hoặc miêu tả lại qua một chuyến đi). Nhớ điền đầy đủ nội dung vào nhật kí đọc sách do em tự thiết kế. Việc này không chỉ để hoàn thành bài tập mà còn giúp em chuẩn bị thông tin và ý tưởng cho tiết Đọc mở rộng tại lớp khi em được yêu cầu cùng các bạn trao đổi, thảo luận về một tác phẩm mà em đã đọc. Em có thể tham khảo mẫu nhật kí đọc sách dưới đây:

NHẬT KÍ ĐỌC SÁCH

Ngày đọc: ……………………………………………………………………

Tên văn bản, tên tác giả: ……………………………………………………………

Nội dung của văn bản: ………………………………………………………………

Chất trữ tình và cái tôi của tác giả: …………………………………………………

Nét độc đáo về ngôn ngữ: …………………………………………………………

Suy nghĩ sau khi đọc: …………………………………………………………