a. Chiến đấu chống quân Mông Cổ

- Hoàn cảnh:

+ Năm 1257, Mông cổ cho quân áp sát biên giới Đại Việt rồi ba lần cử sứ giả đến Thăng Long dụ hàng

+ Vua Trần Thái Tông cho bắt giam sứ giả, đồng thời ra lệnh cả nước ra sức tập luyện, chuẩn bị vũ khí, sẵn sàng đánh giặc.

- Diễn biến:

+ Đầu tháng 1- 1258, ngột Lương Hợp Thai chỉ huy 3 vạn quân Mông Cổ tiến vào Đại Việt

+ Ngày 17 -1- 1258: Vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy cuộc kháng chiến chặn giặc ở Bình Lệ Nguyên

+ Nhà Trần thực hiện chính sách “vườn không nhà trống” rút khỏi Thăng Long

+ Quân Mông Cổ chiếm thành Thăng Long trống rỗng lâm vào tình trạng khó khan

+ Ngày 29 - 1 - 1258: Quân Trần tổ chức cuộc phản công lớn ở Đông Bổ đầu, quân Mông Cổ rút chạy

- Kết quả:  cuộc kháng chiến giành thắng lợi

b. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên

- Năm 1271, hốt Tất Liệt lập ra nhà Nguyên, năm 1279, chuẩn bị xâm lược Đại Việt

- Chuẩn bị của nhà Trần:

+ Năm 1282, vua Trần cho triệu tập hội nghị Bình Than (Bắc Ninh)

+ Năm 1285, triệu tập hội nghị Diên Hồng (Thăng Long)

+ Trần Hưng Đạo được cử làm tổng chỉ huy cuộc kháng chiến

+ Trức trận chiến, Hưng Đạo Vương đã viết Hịch tướng sĩ để khích lệ tinh thần quân sĩ

- Diễn biến:

+ Cuối tháng 1 - 1285, Thoát Hoan dẫn 50 vạn quân từ phía Bắc, Toa Đô dẫn 10 vạn quân từ phía nam tấn công Đại Việt

+ Nhà Trần tiếp tục thực hiện chính sách “vườn không nhà trống”

+ Tháng 5 - 1285, quân Trần phản công, đánh bại quân địch ở Tây Kết, hàm Tử, Chương Dương, tiến về giải phóng kinh đô

+ Toa Đô tử trận, Thoát Hoan phải chui ống đồng cho quân khiêng về nước

- Kết quả: Cuộc kháng chiến giành thắng lợi

c. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược 1287-1288

- Hoàn cảnh:

+ Sau hai lần thất bại ở Đại Việt, vua Nguyên tiếp tục cử Thoát Hoan xâm lược Đại Việt lần nữa

+ Nhà Trần lại khẩn trương chuẩn bị kháng chiến

- Diễn biến:

+ Tháng 12 - 1287, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy theo đường bộ tiến vào Đại Việt, 600 thuyền chiến do Ô Mã Nhi chỉ huy tiến vào biến đông Bắc, theo sau là thuyền lương

+ Trần Khánh Dư chỉ huy quân Trần đánh tan đoàn thuyền lương tại Vân Đồn

+ Quân Nguyên chiến Thăng Long lại rơi vào tình trạng vườn không nhà trống. Thoát Hoan quyết định rút lui về nước

+ Tháng 4- 1288: Trần Hưng Đạo bố trí trận địa trên sông Bạch Đằng, quân thủy bị tiêu diệt, Ô Mã Nhi bị bắt sống

- Kết quả: Cuộc kháng chiến giành thắng lợi

d. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử

- Nguyên nhân thắng lợi

+ Do lòng yêu nước, sự đoàn kết toàn dân, trên dưới một lòng

+ Nhà Trần đề ra kế hoạch đánh giặc đúng đắn, sáng tạo

+ Tài thao lược của các vua Trần cùng các danh tướng

- Ý nghĩa lịch sử

+ Đập tan ý chí xâm lược của quân Mông - Nguyên

+ Bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc

+ Mở ra nền thái bình hơn một thế kỉ cho Đại Việt

+ Chặn đứng làn sóng xâm lược của quân Mông-Nguyên đối với Nhật Bản và các nước Đông Nam Á

+ Khẳng định tinh thần quật cường của dân tộc

+ Để lại nhiều bài học kinh nghiệm