Một buổi sáng mùa thu, tiết trời ấm áp, em có dịp quan sát một cụ già đang ngồi câu cá bên bờ hồ.

Hôm đó, cụ mặc bộ đồ bà ba màu xám trắng, tay cầm chiếc cần câu bằng trúc, lóng lánh dưới nắng mai hồng. Cụ trông thanh cao, giản dị và đầy chí khí. Tuy cụ đã ngoài bảy mươi nhưng khuôn mặt vẫn đầy đặn, đẹp lão. Vầng trán cao đã hằn sâu những nếp nhăn. Mái tóc bạc phơ, nhìn cụ như một ông tiên nhân đức. Cụ già thong thả buông cần trúc xuống hồ sen. Trời nước lênh đênh, những chú cá chép lượn lờ trông mây dưới nước, đàn cá rô tung tăng đùa giỡn, cụ lay nhẹ cần câu, mặt nước hồ chao động. Đàn cá liếc mắt nhìn lên thấy chú giun cựa quậy dưới lưỡi câu, chúng lấy làm thích thú. Cụ già đưa tay vuốt nhẹ chòm râu bạc trắng, mắt cụ đăm đắm nhìn lũ cá đang vờn mồi. Cụ vẫn ung dung hút thuốc lào, mùi khói thuốc bay ra quyện với hương sen đang phảng phất. Khói cứ bay cao, lan tỏa trong không gian vắng lặng. Bỗng cụ mỉm cười thật tươi, đôi mắt hiền từ của cụ ánh lên một niềm vui, niềm thú vị, thì ra đó là một chú cá chép vừa rón rén tới cắn câu. Cụ nhanh tay bật mạnh cần câu, chú cá chép vừa nuốt chửng con mồi và cũng vừa được cụ đưa lên bờ, rồi nằm gọn trong giỏ tre của cụ. Chú cá quẫy tũng toẵng. Cụ nói: “Nếu muốn trở về với nước thì cũng nằm đấy mà đợi cụ nhé! “ Lời nói của cụ lúc trong trẻo nghe như tiếng chuông đồng, lúc trầm trầm sâu lắng, rồi cụ bảo em:

– Con có thích cá không?

Em vội trả lời:

– Có ạ! Cụ câu cho con một chú cá rô nhé!

– Vậy thì ngồi đấy mà chờ ông.

Rồi cụ gọi:

– Cá rô ơi; hãy cắn câu đi nào!

Đàn cá rô vẫn vô tư, lượn lờ dưới nước, quanh quẩn bên đài sen để thưởng thức hương thơm. Chú giun vẫn cứ cựa quậy dưới lưỡi câu lóng lánh, cụ già vẫn kiên trì chờ đợi. Mặt hồ trải rộng, mênh mông và gợn sóng. Những đóa sen vẫn rung rinh, gật gù trong gió sớm. Đột nhiên, một chú cá rô dũng cảm đến gần lưỡi câu. Cụ già khẽ bảo em:

– Lần này thì con có cá rô rồi đấy.

Em vui lắm và thầm mong cho cá cắn câu. Cụ già như hiểu ý em, cụ cố nhìn con mồi. Cụ cũng mong có cá rô cho em. Bàn tay xương xương của cụ vẫn nắm chặt lấy cần câu. Bóng cụ trải dài dưới mặt nước trong xanh. Mấy cọng tóc bạc phất phơ trước trán. Cụ vẫn kiên nhẫn, đợi chờ. Lần này trông cụ lo lắng, không còn vẻ ung dung vì sợ em thấy thất vọng. Chú cá rô không cầm lòng trước miếng mồi ngon, chú đớp mạnh còn mồi rồi định tuôn chạy nhưng đâu còn kịp nữa. Chú đã mắc câu. Cụ già bung tay lên hất cần câu lên bờ hồ. Cụ mỉm cười rồi bắt cá bỏ vào chiếc bị cho em. Cụ còn dặn dò em:

– Ông cho cá con đây nhưng con phải hứa với ông là học giỏi đấy!

Em vội đưa hai tay đón lấy cá và cám ơn cụ rối rít: – Con cảm ơn cụ, con sẽ học giỏi ạ! Chào cụ con về ạ Cụ gật đầu khen em ngoan rồi vuốt nhẹ chòm râu. Có lẽ cụ hài lòng…

Em cầm chú cá đi về mà thầm cảm ơn cụ già tốt bụng kia… Lời dặn dò của cụ vẫn còn vang lời dặn dò của cụ già mà em xem như một ông tiên nhân hậu.

Trong cuộc sống, có rất nhiều hình ảnh, nhiều dáng vẻ mà chúng ta bắt gặp khi đi trên đường. Đó là những hình ảnh tạo nên sự đa dạng, phong phú và tươi đẹp hơn cho cuộc sống này. Hôm nay trên đường đi học nhóm về em chú ý đến dáng vẻ của một cụ già đang câu cá ở cái hồ gần trường em học.

Cụ già mặc một bộ quần áo màu vàng nhạt, đi chiếc xe đạp đã cũ, treo một cái giỏ ở xe và cụ ngồi trên một cái ghế nhỏ và buông cần câu cá. Mắt cụ chăm chăm nhìn vào mặt nước, rồi lại đi vòng vòng xung quanh hồ xem ở chỗ nào có cá để buông cần câu.

Cái cần câu của ông cụ rất dài, dây câu cũng dài và mồi ông cụ bỏ vào một cái hộp bé xíu. Mỗi khi buông câu, cụ lại gắn mồi vào móc câu. Có những lúc em thấy cụ giật giật cần câu rồi từ từ kéo lên, mặt cụ bừng sáng vì hi vọng là có cá mắc câu. Tuy nhiên khi cụ kéo câu lên thì không có cá mà mồi thì bị ăn hết. Có lẽ con cá đó đã nhanh nhẹn ăn xong mồi nên chạy đi thật xa.

Mặt hồ bình yên, thi thoảng lăn tăn gợn sóng do cơn gió từ đâu ùa về. Lúc đó có những chú cá ngoi lên tung tăng bơi lội trong hồ, chờn vờn bên cần câu của cụ già nhưng không biết có cắn câu hay không.

“Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,

Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.

Tựa gối, ôm cần lâu chẳng được,

Cá đâu đớp động dưới chân bèo”

Những câu thơ đẹp đẽ ấy được trích trong bài thơ Thu điếu của nhà thơ Nguyễn Khuyến. Cũng nhờ những câu thơ ấy mà em mới để ý và quan sát được hình ảnh của cụ già ngồi câu cá bên hồ.

Trời đã bước vào thu. Nắng vẫn còn vàng sánh nhưng không còn chói chang, gay gắt như nắng hè, cũng chưa đến mức hanh khô, khó chịu như mùa đông. Thu đến khiến cho thời tiết thật dễ chịu. Bầu trời cao và xanh ngắt. Từng đám mây trắng bồng bềnh như những chiếc kẹo bông đang lững lờ trôi trên bầu trời. Gió cũng chỉ hây hây, thổi nhẹ lướt qua như đang vuốt ve, nũng nịu với tán lá. Em đang thong thả đi dạo cùng với anh trai thì bất chợt nhìn thấy một cụ già đang ngồi câu cá ven hồ. Cụ mặc một bộ quần áo màu nâu sẫm như màu vỏ cây. Trông cụ cũng đã lớn tuổi, chắc cũng phải ngoài bảy mươi rồi. Mái tóc và chòm râu của cụ đã bạc trắng cả. Trên khuôn mặt cụ những nếp nhăn liên tiếp nhau còn làn da thì đã xuất hiện những chấm đồi mồi của những người già. Đôi mắt của cụ đã đục nhưng trông cụ vẫn còn rất minh mẫn. Cái miệng cụ móm mém, cũng giống như bà nội em, răng cụ đã rụng gần hết, trông cụ đến là hiền lành. Đôi bàn tay cụ gầy gầy, xương xương, những ngón tay với làn da nhăn nheo cầm lấy chiếc cần một cách cẩn thận.

Chiếc cần của cụ được làm bằng cây trúc. Em hỏi tại sao thì anh trai em nói trúc là loài cây có độ đàn hồi rất tốt, dẻo nên có thể dong cá lớn mà không sợ gãy. Dưới ánh nắng, cành trúc ánh lên những ánh sáng lấp lánh thật đẹp. Xung quanh chỗ cụ ngồi câu cá, bày những dụng cụ thật đơn sơ. Một chiếc ghế gấp nhỏ để ngồi, một chiếc hộp đựng lưỡi và mồi, một chiếc túi bóng, có lẽ để đựng đồ ăn nhẹ hoặc nước uống mà cụ mang từ nhà đi. Em và anh trai đã đi được hai vòng nhưng khi quay trở lại, em vẫn thấy cụ già ngồi yên lặng như một pho tượng đồng đúc. Chòm râu của cụ im phăng phắc. Cụ ngồi khom lưng, đầu hơi cúi về phía trước, hai bàn tay ôm lấy cán cần. Đôi mắt cụ lim dim nhưng em biết chắc chắn không phải cụ đang ngủ mà cụ đang chăm chú nhìn cái phao màu vàng nổi trên mặt nước, chờ cá đớp mồi mà thôi.

Em và anh trai nhìn nhau rồi quyết định đi tới gần chỗ cụ. Chúng em đi thật nhẹ nhàng để lũ cá không nghe thấy tiếng động, sợ hãi quá mà bơi đi mất. Cụ nghe thấy tiếng giày dẫm trên bãi cỏ, liền quay lại nhìn chúng em. Cụ mỉm cười hiền lành, cái miệng móm mém trông thật phúc hậu:

- Chào hai cháu

- Chúng cháu chào cụ ạ! - Hai anh em đáp lại

- Ta đã già đến mức ấy đâu, chắc ta cũng chỉ bằng tuổi ông của hai đửa ở nhà thôi. Hao đứa cứ gọi ta bằng ông. Ông thấy hai đứa đã đi qua đây mấy lần rồi. Muốn xem ông câu à?

Chúng em nhìn nhau, đầy bất ngờ. Làm sao cụ biết hai anh em đã đi qua đây mấy lần, còn quan sát cụ và muốn ngồi lại xem cụ câu nữa? Cụ đâu có nhìn chỗ khác, cụ chỉ nhìn chằm cái cần và phao câu thôi mà. Dường như đọc được suy nghĩ của chúng em, cụ lại cười vang:

- Hai đứa không cần phải thắc mắc, ông ngồi đây câu nhưng ông vẫn quan sát mọi thứ đấy nhé. Muốn xem ông câu thì ngồi bên cạnh đây, đừng có làm ổn.Vì mấy con cá sẽ sợ mà bơi đi mất - Cụ nháy mắt với hai anh em

- Vâng ạ! - Chúng em đáp lại đầy hào hứng.

Ngồi một lúc lâu, cái phao nổi trên mặt nước mới khẽ động đậy. Em và anh trai hứng phấn đến mức suýt chút nữa hét lên nhưng thật may là đã kìm lại được. Cụ thong thả thu dây cước trắng lại. Từ tốn, thành thạo như cụ đã làm việc này cả nghìn lần rồi. Con cá có vẻ lớn và rất khỏe vì chiếc cần trúc của cụ bị kéo cong một đường cung rất lớn. Nhưng nhìn khuôn mật cụ có vẻ như cụ chửng lo lắng chút nào hết. Cụ cứ thả dây rồi lại thu về, cứ thế lặp đi lặp lại nhiều lần một cách vô cùng kiên nhẫn. Một lúc sau, khi thu dây về đã đủ, cụ giật mạnh cần câu một cái, một chú cá chép từ dưới hồ bay lên rồi đáp xuống bên bãi cỏ. Đó là một con cá chép to bằng cánh tay của cụ, chắc cũng phải nặng tới 3kg. Mỗi chiếc vẩy của nó đều vàng vàng, to như đốt ngón tay út. Con cá nằm trên bãi cỏ, miệng vẫn còn mắc phải lưỡi câu. Nó ngáp ngáp từng đợt để lấy không khí. Bố em cũng hay đi câu nhưng chưa bao giờ bố câu được một con cá to như vậy. Bố toàn câu được cá rô hoặc mấy con cá nhỏ, không ăn được. Nhưng có vẻ như bố rất thích đi câu. Vì với bó đó là một thú vui thư giãn sau những ngày làm việc căng thẳng.

Chúng em nhìn cụ bằng con mắt đầy ngưỡng mộ. Sao cụ có thể giỏi như vậy được nhỉ? Anh trai em rụt rè hỏi:

- Ông ơi, lần nào ông cũng câu được cá lớn như thế này ạ?

- Ông không thường xuyên - ông vuốt vuốt chòm râu trắng muốt của mình, rồi bắt đầu gỡ con cá ra khỏi lưỡi, nhưng lần nào ông đi câu cũng câu được những con cá tương tự.

- Oa, ông thật là tuyệt! - Hai anh em trầm trồ, bố cháu không bao giờ câu được cá to như thế.

Cụ cười khà khà có vẻ thích thú lắm. Cụ nói với chúng em, cụ đi câu cũng chỉ để thư giãn. Và vì đây là một thú vui mà không phải ai cũng đủ kiên nhẫn để thực hiện. Câu cá tâm phải tĩnh, người câu phải kiên nhẫn và có kĩ thuật nữa, mới câu được cá to. Nóng vội thì chỉ có hỏng việc. Chúng em lắng nghe từng lời của cụ và gật đầu như giã tỏi. Nhìn cụ gỡ con cá ra một cách thuần thục, cẩn thận cất nó vào một chiếc giỏ, chúng em nhìn sắc trời cũng đã muộn, liền xin phép cụ ra về. Cụ gật đầu, mỉm cười chào hai anh em và hẹn khi nảo rảnh có thể qua đây trò chuyện cùng với cụ.

Hai anh em chúng em nắm tay nhau trở về nhà trong sự vui sướng mơ hồ. Cả hai anh em đều không hẹn mà đều cảm thấy có hứng thú với việc câu cá. Có lẽ sau ngày hôm nay, chúng em sẽ xin đi cùng bố mỗi lần bố đi câu để học hỏi để thành một người câu giỏi như ông cụ bên hồ lúc chiều nay.

Làng em có cụ Ngà nổi tiếng là "sát cá". Năm nay, cụ đã ngoài bảy mươi tuổi, râu tóc bạc phơ nhưng đôi mắt vẫn còn tinh lắm. Chiều chiều, cụ buộc chiếc giỏ tre bên hông và vác chiếc cần trúc lên vai, rồi thong thả đi ra phía đầu làng.

Đầu làng em có một cái đầm rất rộng. Xung quanh đầm, cây cối um tùm. Trên mặt nước, hoa sen, hoa súng màu hồng, màu tím... trông rất đẹp. Rong lá hẹ, rong đuôi chó mọc dày ven bờ. cỏ chân vịt, dừa nước và rau ngổ kết thành bè lớn là nơi trú ngụ, sinh sôi của bao loài tôm cá.

Thỉnh thoảng, em xin cụ Ngà cho đi câu cùng. Chỗ ngồi quen thuộc của cụ là ở dưới gốc cây phi lao già phía cuối đầm.

Mấy chục năm câu cá, cụ Ngà hiểu rõ thói quen của từng loài. Cá trắng hay ăn mồi gì, cá đen hay ăn mồi gì, cụ đều biết cả. Cho nên cụ đã chuẩn bị sẵn từng thứ từ nhà và gói kín bằng lá khoai môn.

Chiếc cần câu của cụ bằng trúc vàng, chỗ tay cầm bóng loáng. Đoạn cước khá dài có gắn chiếc phao lông ngỗng; đầu dây nối với cái móc bằng thép có ngạnh rất sắc. Sau khi móc mồi, cụ Ngà nhẹ nhàng thả câu. Gió thổi nhẹ, sóng gợn lăn tăn, hơi nước mát mẻ toả lên rất dễ chịu.

Cụ Ngà ngồi bó gối, vẻ mặt đăm chiêu, chăm chú nhìn vào chiếc phao trắng đang dập dềnh trên mặt nước. Cụ chậm rãi kể cho em nghe về những lần cụ đi câu được những con cá lớn như thế nào.

Bỗng cụ im bặt, chỉ tay xuống mặt đầm. Chiếc phao chúi mạnh rồi quay rất nhanh thành một vòng tròn. Em hồi hộp giục cụ giật lên, cụ lắc đầu bảo: "Kệ! Cứ để nó vùng vẫy, móc câu sẽ cắm sâu hơn, không vuột ra được".

Bất chợt cụ khom người đứng dậy, giật mạnh chiếc cần và quay vút ra phía sau. Một chú cá diếc to hơn bàn tay đang giãy đành đạch trên mặt cỏ. Cụ Ngà cất tiếng cười khà khà sảng khoái:

- Chà! Con cá này rán giòn lên nhắm rượu thì ngon phải biết! Cu An gỡ nó ra đi!

Chú cá diếc đã được bỏ vào giỏ có lót nắm lá tre. Cụ Ngà lại móc mồi khác rồi tiếp tục buông câu. Ít phút sau, một chú trắm cỏ tham ăn cũng cùng chung số phận.

Mặt trời đã lặn. Phía Tây, ráng chiều đỏ sẫm. Một làn sương mỏng như khói từ từ phủ xuống mặt đầm. Em xách giỏ cá đi bên cạnh cụ Ngà, trong lòng dâng lên một niềm thích thú khó tả. Đúng như lời cụ Ngà từng nói: "Đi câu là một cái thú tiêu khiển lành mạnh và có ích. Nó làm cho tâm hồn thanh thản sau những giờ lao động mệt nhọc. Đã vậy lại có cá ăn. Con cá mình câu được ăn ngon hơn con cá mua ở chợ rất nhiều đấy cháu ạ!".

Em chẳng biết có thật như vậy không nhưng được đi câu cùng với cụ Ngà thì quả là thú vị!