Bối cảnh xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa (XHCN) diễn ra trong một giai đoạn lịch sử đặc biệt, khi các quốc gia xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là Việt Nam, chuyển mình theo con đường cách mạng và xây dựng xã hội mới với các giá trị cơ bản của chủ nghĩa xã hội. Quá trình này chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố cả trong và ngoài nước, và bao gồm các yếu tố sau:
1. Bối cảnh lịch sử - chính trị:
Sau khi giành độc lập và thống nhất đất nước, Việt Nam bước vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội với mục tiêu phát triển đất nước một cách toàn diện, đặt con người làm trung tâm. Giai đoạn này, hệ thống chính trị tập trung cao độ vào việc định hình và phát triển con người mới XHCN, gắn với các giá trị cộng đồng, tập thể, và chủ nghĩa yêu nước.
2. Tác động của tư tưởng Hồ Chí Minh và chủ nghĩa Mác-Lênin:
Tư tưởng Hồ Chí Minh và lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin là nền tảng tư tưởng vững chắc cho việc xây dựng con người mới XHCN. Theo đó, con người mới không chỉ có kiến thức, kỹ năng lao động mà còn phải có đạo đức cách mạng, sống có lý tưởng và hướng tới mục tiêu xây dựng xã hội không có áp bức, bất công, giàu mạnh và văn minh.
3. Tác động của quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa:
Việt Nam tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm phát triển kinh tế, tạo ra một xã hội hiện đại hơn. Trong quá trình này, yêu cầu về một con người mới có kỹ năng, trình độ cao và phù hợp với sự phát triển của khoa học công nghệ được đặt ra. Bên cạnh đó, việc giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống, đạo đức tốt đẹp của dân tộc cũng là một thách thức lớn.
4. Sự tác động của hội nhập quốc tế:
Quá trình mở cửa, hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra thách thức trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và xây dựng con người mới XHCN. Các giá trị truyền thống và hiện đại cần được kết hợp hài hòa để con người Việt Nam vừa có năng lực hội nhập quốc tế, vừa giữ gìn bản sắc và lòng tự hào dân tộc.
5. Giáo dục và đào tạo:
Hệ thống giáo dục, đào tạo đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng con người mới. Đảng và Nhà nước xác định giáo dục là quốc sách hàng đầu, nhằm trang bị cho thế hệ trẻ những kiến thức, kỹ năng cần thiết, đồng thời xây dựng lối sống có đạo đức, yêu nước, đoàn kết và có tinh thần trách nhiệm với xã hội.
6. Môi trường văn hóa - xã hội:
Môi trường văn hóa và xã hội có tác động mạnh mẽ đến quá trình hình thành con người mới. Việc xây dựng một môi trường văn hóa lành mạnh, đẩy lùi các tệ nạn xã hội, phát triển văn hóa, nghệ thuật, và lối sống văn minh là những yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh này.
Như vậy, bối cảnh xây dựng con người mới XHCN là sự kết hợp của các yếu tố lịch sử, tư tưởng, chính trị, văn hóa và kinh tế. Quá trình này đặt ra nhiều thách thức nhưng cũng mở ra những cơ hội lớn trong việc xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh. Con người mới XHCN phải hội tụ những phẩm chất tốt đẹp về đạo đức, tri thức và kỹ năng để góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.