"Từ Thức lấy tiên" là một trong những truyện nổi tiếng của tác giả Nguyễn Dữ, nằm trong tập "Truyền kỳ mạn lục". Câu chuyện kể về nhân vật Từ Thức, một chàng trai từ quan lên núi, gặp gỡ và kết duyên với tiên nữ. Qua đó, tác giả lồng ghép những bài học triết lý sâu sắc về cuộc sống, khát vọng và giới hạn của con người. Để hiểu sâu sắc hơn về tác phẩm, ta cần phân tích các lý lẽ và dẫn chứng được sử dụng trong câu chuyện.

• Lý lẽ: Từ Thức, sau khi gặp nhiều khó khăn trong việc làm quan, quyết định từ bỏ cuộc sống nơi triều đình, không màng danh vọng, của cải. Chàng từ quan về sống tại nhà, thể hiện sự chán ghét cuộc sống quan trường rối ren, tranh đấu.
• Dẫn chứng: Từ Thức nổi bật với hành động "cởi mũ từ quan", từ bỏ chức vị khi thấy chốn quan trường chỉ toàn bon chen và không hợp với lòng mình. Hành động này cho thấy lý tưởng sống của nhân vật: không màng danh lợi, đề cao tự do và sự thanh thản của tâm hồn.

• Lý lẽ: Sau khi từ quan, Từ Thức vô tình lạc vào chốn tiên cảnh, nơi chàng gặp gỡ Giáng Hương và sống một cuộc đời thanh bình, hạnh phúc, không còn vướng bận với thế gian. Đây là biểu tượng cho khát vọng của con người vượt thoát khỏi trần tục, tìm kiếm một cuộc sống lý tưởng.
• Dẫn chứng: Cảnh tiên giới được miêu tả với những hình ảnh kỳ ảo, đẹp đẽ, hoàn toàn trái ngược với cuộc sống trần gian. Từ Thức và Giáng Hương sống hạnh phúc tại nơi này, biểu hiện cho giấc mơ về cuộc sống hoàn mỹ và bình yên, không có xung đột hay khổ đau.

• Lý lẽ: Mặc dù Từ Thức đã sống một thời gian dài ở tiên giới, nhưng cuối cùng, chàng vẫn không thể trọn vẹn hòa nhập với cuộc sống nơi đây. Điều này nhấn mạnh giới hạn của con người khi cố gắng vượt ra ngoài số phận và thân phận tự nhiên của mình.
• Dẫn chứng: Sau một thời gian sống với tiên nữ, Từ Thức cảm thấy nhớ nhà và muốn trở về nhân gian. Chàng không thể hoàn toàn rũ bỏ quá khứ và cảm thấy mình thuộc về cõi trần nhiều hơn là cõi tiên. Điều này thể hiện qua việc chàng xin Giáng Hương trở về nhà, nhưng khi trở lại trần gian, chàng nhận ra mọi thứ đã thay đổi, người thân đều đã khuất. Đó là cái giá phải trả cho ước mơ vượt khỏi cõi phàm.

• Lý lẽ: Câu chuyện cũng nhấn mạnh vào quy luật bất biến của tự nhiên: con người không thể chống lại số phận, dù có mơ ước vươn tới những điều vượt xa tầm tay. Sự trở về của Từ Thức không chỉ là hành trình quay về thực tại mà còn là bài học về thân phận nhỏ bé của con người trước thiên nhiên và số phận.
• Dẫn chứng: Khi trở về trần gian, Từ Thức nhận ra rằng dù tiên giới có đẹp đẽ, nhưng không phải là nơi dành cho con người. Từ Thức cuối cùng không thể quay trở lại tiên giới, và kết thúc bằng sự biến mất bí ẩn. Đây là một thông điệp mạnh mẽ về số phận con người, dù muốn vượt thoát, nhưng không thể thoát khỏi quy luật tự nhiên và giới hạn của chính mình.

Qua câu chuyện "Từ Thức lấy tiên", Nguyễn Dữ đã sử dụng nhiều lý lẽ và dẫn chứng để thể hiện những triết lý sâu sắc về cuộc sống và số phận con người. Từ sự chán ghét chốn quan trường, khát vọng tìm kiếm cuộc sống lý tưởng, đến việc nhận ra giới hạn của bản thân và sự không thể vượt qua số phận, câu chuyện là một bức tranh về cuộc sống đầy chất suy ngẫm và thấm đẫm tinh thần nhân văn.