Trong truyện ngắn "Mẹ Lê" của Thạch Lam, nhân vật Mẹ Lê được xây dựng với hình tượng một người phụ nữ nông dân nghèo, chất phác, chịu thương chịu khó nhưng phải chịu đựng những bất hạnh và đau khổ trong cuộc sống. Cách xây dựng nhân vật Mẹ Lê phản ánh rõ nét phong cách nghệ thuật của Thạch Lam, với sự tinh tế và sâu sắc trong việc miêu tả nội tâm nhân vật, đồng thời thể hiện rõ cảm thông đối với những con người nghèo khổ trong xã hội.
1. Hoàn cảnh sống và ngoại hình:
Mẹ Lê là một người phụ nữ nghèo, sống ở vùng nông thôn và gắn bó với cuộc đời lao động vất vả. Ngoại hình của bà được miêu tả khắc khổ, lam lũ, phản ánh cuộc sống khó khăn của một người nông dân nghèo. Thạch Lam không tô vẽ chi tiết ngoại hình của Mẹ Lê mà chỉ tập trung khắc họa qua vài nét gợi cảm, để qua đó làm nổi bật hoàn cảnh sống khắc nghiệt và những đau khổ mà nhân vật phải chịu đựng.
2. Nội tâm và tâm trạng:
Mẹ Lê được miêu tả với những nỗi đau về tinh thần khi phải mất con, điều này là điểm nhấn chính trong nhân vật. Sự mất mát này không chỉ khiến bà đau đớn về tình mẫu tử mà còn khiến cuộc sống của bà trở nên trống rỗng, bế tắc. Nỗi buồn của Mẹ Lê không bộc lộ một cách mãnh liệt mà âm thầm, lặng lẽ, như chính cuộc sống của bà. Thạch Lam khéo léo khai thác tâm trạng của nhân vật qua những chi tiết nhỏ nhặt trong cuộc sống thường ngày, khiến nỗi đau của Mẹ Lê trở nên chân thật và gần gũi.
3. Tình thương và sự hy sinh:
Mặc dù cuộc sống nghèo khổ và nhiều đau khổ, Mẹ Lê vẫn giữ trong mình một trái tim đầy tình thương và sự hy sinh. Tình yêu thương con cái của bà là một trong những điểm nổi bật nhất của nhân vật này. Đối với Mẹ Lê, con cái là niềm an ủi và hy vọng duy nhất trong cuộc sống. Bà sẵn sàng làm mọi điều để chăm sóc, bảo vệ và hy sinh cho con cái, dù rằng những nỗ lực đó đôi khi không mang lại kết quả như mong đợi.
4. Sự lặng lẽ và cam chịu:
Nhân vật Mẹ Lê không phản kháng mạnh mẽ trước số phận mà chọn cách cam chịu, chấp nhận hoàn cảnh. Sự lặng lẽ trong nỗi đau và sự chịu đựng của bà thể hiện một tinh thần kiên cường, nhưng cũng là một bi kịch của những con người nghèo khổ trong xã hội. Mẹ Lê không có cách nào để thay đổi số phận của mình, nhưng bà vẫn kiên trì, chịu đựng mọi đau khổ với hy vọng le lói về một ngày mai tốt đẹp hơn.
5. Biểu tượng cho nỗi đau và số phận của người phụ nữ nghèo:
Qua nhân vật Mẹ Lê, Thạch Lam muốn khắc họa hình ảnh của người phụ nữ nông dân nghèo khổ, chịu nhiều đau khổ trong xã hội cũ. Cuộc đời Mẹ Lê như một chuỗi dài của những bi kịch, từ nỗi khổ vì đói nghèo đến nỗi đau mất con, nhưng bà vẫn phải sống và chịu đựng. Nhân vật này mang trong mình sự ám ảnh về số phận và nỗi đau của hàng ngàn người phụ nữ Việt Nam trong thời kỳ trước cách mạng.
Tóm lại, Mẹ Lê là một nhân vật giàu nội tâm, được Thạch Lam xây dựng với sự đồng cảm sâu sắc. Qua hình tượng Mẹ Lê, Thạch Lam không chỉ phác họa một cuộc đời nghèo khổ mà còn gửi gắm những suy ngẫm về thân phận con người, về tình thương và sự hy sinh thầm lặng của những người phụ nữ trong xã hội cũ.