Khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài vào thế kỷ XVIII, đặc biệt là cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Huệ (Quang Trung) và các cuộc nổi dậy khác, diễn ra trong một bối cảnh lịch sử phức tạp liên quan đến tình hình chính trị, kinh tế và xã hội.

### 1. Tình hình chính trị

- **Chế độ phong kiến**: Đàng Ngoài vào thế kỷ XVIII dưới sự cai trị của triều đại Lê Trung hưng. Thực chất, triều đình Lê đang trở nên yếu kém và mất khả năng quản lý đất nước. Thời kỳ này, chính quyền trung ương không được mạnh mẽ, quyền lực thực sự đang nằm trong tay các thế lực phong kiến địa phương, dẫn tới tình trạng chia rẽ và hỗn loạn.

- **Sự xuất hiện của các lực lượng quân sự**: Các lãnh chúa phong kiến như Trịnh, Nguyễn, đặc biệt là Trịnh Sâm đã gia tăng quyền lực và ảnh hưởng của mình, dẫn đến những cuộc xung đột vũ trang để giành quyền kiểm soát. Những tranh chấp này đã làm cho người dân bị ảnh hưởng trực tiếp bởi chiến tranh và áp bức.

- **Mâu thuẫn trong xã hội**: Sự chèn ép của giai cấp thống trị đối với nông dân và tầng lớp thấp kém trong xã hội đã làm gia tăng sự phẫn nộ và dẫn đến các cuộc nổi dậy. Nông dân không chỉ phải chịu đựng thuế khóa cao mà còn phải đối mặt với tình trạng mất đất đai.

### 2. Tình hình kinh tế

- **Kinh tế nông nghiệp**: Kinh tế Đàng Ngoài chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Tuy nhiên, tình trạng đất đai bị phân chia không công bằng, nhiều nông dân đã mất đất hoặc không có đất để canh tác. Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự nổi dậy của nông dân.

- **Khủng hoảng kinh tế**: Các cuộc chiến tranh giữa Trịnh và Nguyễn cũng làm cho nền kinh tế bị tổn hại nghiêm trọng. Hệ thống thuế khóa trở nên nặng nề, trong khi nông dân gặp khó khăn trong sản xuất và sinh hoạt hàng ngày. Tình trạng này đã làm gia tăng sự bất mãn trong xã hội.

- **Thiên tai, đói kém**: Trong thời kỳ này, thiên tai như lũ lụt, hạn hán ảnh hưởng nặng nề tới sản xuất nông nghiệp, gây ra nạn đói kém và cảnh khốn cùng cho người nông dân.

### 3. Tình hình xã hội

- **Xã hội phân hóa**: Đàng Ngoài chịu ảnh hưởng của một hệ thống phong kiến lạc hậu với sự phân chia giàu nghèo rõ rệt. Giai cấp thống trị ăn uống, hưởng thụ trong khi nông dân lại phải làm việc cực nhọc mà không đủ ăn.

- **Phong trào đấu tranh**: Sự khổ cực và bất công đã thúc đẩy nhiều nông dân nổi dậy, xuất hiện các cuộc khởi nghĩa lớn nhỏ. Các lãnh đạo khởi nghĩa như Nguyễn Huệ đã đánh trúng vào tâm lý khát khao tự do và công bằng của nông dân.

- **Tư tưởng yêu nước**: Khát vọng chấm dứt áp bức, giành lại quyền lợi cho bản thân đã dẫn đến sự kết nối giữa tầng lớp nông dân với các lãnh đạo khởi nghĩa, tạo ra một phong trào mạnh mẽ chống lại chế độ phong kiến mục nát.

Như vậy, khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài thế kỷ XVIII là sản phẩm của sự kết hợp giữa tình hình chính trị, kinh tế và xã hội đầy bất ổn, phản ánh sự đấu tranh của người dân trong bối cảnh áp bức và khổ cực.