Theo độ cao: Ở Việt Nam, địa hình phân hóa theo độ cao rõ rệt. Ví dụ, khu vực đồi núi chủ yếu là đất feralit, trong khi khu vực đồng bằng là đất phù sa. Càng lên cao, độ dày tầng đất càng giảm dần. Ở các vùng núi cao như Tây Bắc, khí hậu mát mẻ hơn và có các loại cây trồng đặc trưng như chè, cây ăn quả ôn đới.
Theo Bắc - Nam: Phân hóa địa hình từ Bắc vào Nam cũng ảnh hưởng đến khí hậu và thảm thực vật. Miền Bắc có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa với mùa đông lạnh, trong khi miền Nam có khí hậu nhiệt đới gió mùa với mùa khô và mùa mưa rõ rệt. Ví dụ, dãy núi Hoàng Liên Sơn ở phía Bắc có khí hậu lạnh hơn và là nơi sinh sống của nhiều loài thực vật ôn đới, trong khi vùng đồng bằng sông Cửu Long ở phía Nam có khí hậu ấm áp quanh năm, thuận lợi cho việc trồng lúa nước
Theo Đông - Tây: Phân hóa địa hình theo hướng Đông - Tây cũng tạo ra sự khác biệt về khí hậu và sinh vật. Ví dụ, dãy Trường Sơn Bắc và Trường Sơn Nam có sự phân hóa rõ rệt giữa hai bên sườn. Sườn đón gió (phía Đông) có lượng mưa nhiều, thảm thực vật phong phú, trong khi sườn khuất gió (phía Tây) có lượng mưa ít hơn, thảm thực vật nghèo nàn hơn.