Tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao là một trong những tác phẩm văn học tiêu biểu của văn học hiện thực Việt Nam, phản ánh sâu sắc những bi kịch của con người trong xã hội phong kiến. Nghệ thuật kể chuyện trong Chí Phèo không chỉ đặc biệt ở cách xây dựng nhân vật mà còn ở việc lựa chọn góc nhìn, cách thức kể chuyện, từ đó tạo nên sự thấu hiểu và cảm thông đối với nhân vật. Vì vậy, việc nghiên cứu nghệ thuật kể chuyện trong tác phẩm này sẽ giúp chúng ta hiểu sâu hơn về cách thức mà Nam Cao xây dựng và truyền tải thông điệp xã hội qua câu chuyện của Chí Phèo, từ đó nâng cao nhận thức về giá trị của tác phẩm.

• Đối tượng nghiên cứu: Nghệ thuật kể chuyện trong tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao, tập trung vào các yếu tố như cách chọn lựa ngôi kể, sự sử dụng điểm nhìn, và cách xây dựng nhân vật qua các tình tiết trong câu chuyện.
• Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu sẽ chỉ tập trung vào phân tích nghệ thuật kể chuyện trong Chí Phèo, bao gồm các yếu tố tác động đến cấu trúc truyện, sự phát triển của nhân vật, và cách thức mà Nam Cao sử dụng để bộc lộ vấn đề xã hội qua lối kể chuyện.

• Ngôi kể: Tác phẩm sử dụng ngôi kể thứ ba để thể hiện câu chuyện, cho phép người đọc có cái nhìn tổng quan về diễn biến của nhân vật và các sự kiện xung quanh. Tuy nhiên, Nam Cao cũng khéo léo sử dụng ngôi kể này để lồng ghép các quan điểm, tâm tư của nhân vật, đặc biệt là Chí Phèo, khiến cho người đọc có thể dễ dàng cảm nhận được những khổ đau, tuyệt vọng trong nội tâm của anh.

• Điểm nhìn: Điểm nhìn trong Chí Phèo chủ yếu được thực hiện qua cái nhìn từ bên ngoài, nhưng đôi khi lại sử dụng thủ pháp chuyển đổi điểm nhìn qua cảm nhận của các nhân vật, từ đó làm nổi bật sự thay đổi trong cách nhìn nhận về Chí Phèo từ xã hội và chính bản thân anh. Điểm nhìn đa chiều này giúp tạo sự đa nghĩa cho câu chuyện và khắc họa sâu sắc những đau khổ, bi kịch mà Chí Phèo phải gánh chịu.

• Xây dựng nhân vật: Một trong những đặc điểm nổi bật của nghệ thuật kể chuyện trong Chí Phèo là cách xây dựng nhân vật. Nam Cao đã tạo nên hình ảnh một Chí Phèo vô cùng sống động, từ một con người lương thiện, khi bị xã hội đẩy vào bước đường cùng, đã trở thành kẻ tội đồ, mất hết nhân tính. Cách kể chuyện từ góc nhìn bên ngoài nhưng cũng gần gũi với nhân vật giúp tạo ra sự đồng cảm và làm nổi bật sự bi kịch trong cuộc đời của Chí Phèo.

• Sử dụng thủ pháp đối thoại: Đối thoại trong Chí Phèo không chỉ giúp phát triển cốt truyện mà còn làm rõ những tâm tư, mâu thuẫn nội tâm của nhân vật. Những cuộc đối thoại giữa Chí Phèo và Thị Nở, hay giữa Chí Phèo và các nhân vật khác, tạo ra sự đột biến, cho phép người đọc hiểu hơn về sự thay đổi trong tâm lý của nhân vật.

• Cấu trúc kể chuyện: Tác phẩm được xây dựng theo một cấu trúc chặt chẽ, từ khi Chí Phèo là một chàng trai hiền lành, đến khi bị xã hội biến thành con quái vật. Câu chuyện được kể theo chiều hướng đi xuống, với các biến cố xảy ra theo trình tự hợp lý và có sự phát triển rõ ràng về tâm lý nhân vật. Cách sắp xếp các sự kiện và chi tiết trong tác phẩm cho thấy sự tính toán tinh tế của Nam Cao trong việc dàn dựng câu chuyện.

• Sử dụng hình ảnh và biểu tượng: Hình ảnh "Chí Phèo" trong tác phẩm không chỉ là một nhân vật mà còn là biểu tượng cho sự tha hóa, mất mát nhân tính trong xã hội phong kiến. Các hình ảnh như "con quái vật", "gương mặt đầy vết sẹo" hay "thị Nở" cũng đều mang những ý nghĩa tượng trưng cho sự đối lập giữa cái thiện và cái ác, giữa sự lương thiện và sự tha hóa trong xã hội.

Nghệ thuật kể chuyện trong Chí Phèo của Nam Cao là một trong những yếu tố quan trọng tạo nên sức mạnh của tác phẩm. Cách xây dựng nhân vật, sử dụng ngôi kể, điểm nhìn và thủ pháp đối thoại đã làm nổi bật sự bi kịch của nhân vật chính, đồng thời phản ánh sâu sắc những bất công, xấu xa trong xã hội phong kiến. Tác phẩm không chỉ là một câu chuyện về số phận con người mà còn là một bài học về sự đồng cảm, về những giá trị nhân văn mà xã hội cần phải thay đổi.

1. Nam Cao, Chí Phèo, Nhà xuất bản Văn học, 1960.
2. Nguyễn Minh Châu, Tìm hiểu nghệ thuật trong các tác phẩm của Nam Cao, NXB Văn hóa Thông tin, 2005.
3. Phạm Thị Hương, Phân tích nghệ thuật kể chuyện trong "Chí Phèo" của Nam Cao, Tạp chí Văn học, 2018.