Trong kho tàng thơ ca Việt Nam, có những bài thơ đã trở thành biểu tượng, ghi dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc. Một trong số đó là bài thơ “Tiếng Việt” của nhà thơ Lưu Quang Vũ. Qua đoạn thơ trích dẫn, tác giả đã sử dụng những hình ảnh, âm thanh vô cùng tinh tế để khắc họa vẻ đẹp độc đáo, giàu có của tiếng Việt.
Câu thơ mở đầu “Chưa chữ viết đã vẹn tròn tiếng nói” là một khẳng định mạnh mẽ về sự tồn tại lâu đời và bản sắc riêng của tiếng Việt. Ngay từ khi con người chưa có chữ viết, tiếng Việt đã tồn tại và phát triển qua các thế hệ, trở thành phương tiện giao tiếp, lưu giữ và truyền bá văn hóa dân tộc. Câu thơ gợi nhắc đến một thời kỳ xa xưa, khi tiếng Việt chỉ tồn tại dưới dạng âm thanh, nhưng nó đã hoàn thiện về mặt ngữ âm và cú pháp, đủ khả năng diễn đạt mọi cung bậc cảm xúc của con người.
Hình ảnh “Vầng trăng cao đêm cá lặn sao mờ” được sử dụng để tạo nên một không gian huyền ảo, lãng mạn, gợi lên sự sâu lắng và vĩnh cửu của tiếng Việt. Ánh trăng, loài cá, những ngôi sao là những hình ảnh quen thuộc trong đời sống, nhưng khi được đặt trong ngữ cảnh của bài thơ, chúng lại mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Ánh trăng tượng trưng cho sự vĩnh hằng, loài cá tượng trưng cho sự sống, còn những ngôi sao tượng trưng cho sự sáng tạo vô tận. Qua đó, tác giả muốn khẳng định tiếng Việt là một phần không thể thiếu của cuộc sống, nó gắn liền với thiên nhiên, vũ trụ và tồn tại mãi với thời gian.
Hai câu thơ tiếp theo “Ôi tiếng Việt như bùn và như lụa/ Óng tre ngà và mềm mại như tơ” là một sự kết hợp hài hòa giữa những hình ảnh đối lập nhưng lại bổ sung cho nhau. “Bùn” gợi lên sự mộc mạc, giản dị, gần gũi với cuộc sống thường ngày, còn “lụa” lại gợi lên sự mềm mại, uyển chuyển, sang trọng. “Óng tre ngà” và “mềm mại như tơ” lại càng làm tăng thêm vẻ đẹp tinh tế, đa dạng của tiếng Việt. Qua đó, tác giả muốn khẳng định tiếng Việt vừa gần gũi, thân thuộc, vừa giàu có, tinh tế.
Câu thơ “Tiếng tha thiết, nói thường nghe như hát” cho thấy tính nhạc điệu của tiếng Việt. Tiếng Việt không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là một loại hình nghệ thuật. Những câu nói hàng ngày của người Việt Nam thường mang âm điệu du dương, trầm bổng, tạo nên một vẻ đẹp rất riêng. Câu thơ “Kể mọi điều bằng ríu rít âm thanh” nhấn mạnh sự phong phú và đa dạng của âm thanh tiếng Việt. Tiếng Việt có thể diễn tả mọi cung bậc cảm xúc, từ vui mừng, hạnh phúc đến buồn bã, đau khổ.
Câu thơ cuối cùng “Như gió nước không thể nào nắm bắt/ Dấu huyền trầm, dấu ngã chênh vênh” thể hiện sự tinh tế, uyển chuyển của tiếng Việt. Gió và nước là những hình ảnh tượng trưng cho sự biến đổi không ngừng, khó nắm bắt. Dấu huyền, dấu ngã là những dấu thanh tạo nên âm điệu đặc trưng của tiếng Việt. Qua đó, tác giả muốn khẳng định tiếng Việt là một hệ thống âm thanh phức tạp, giàu tính biểu cảm, khó có thể mô tả hết bằng ngôn ngữ.
Tóm lại, qua đoạn thơ “Chưa chữ viết đã vẹn tròn tiếng nói”, Lưu Quang Vũ đã sử dụng những hình ảnh, âm thanh vô cùng tinh tế để khắc họa vẻ đẹp độc đáo, giàu có của tiếng Việt. Tiếng Việt không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là một di sản văn hóa quý báu của dân tộc. Chúng ta cần phải trân trọng và bảo vệ tiếng Việt, đồng thời không ngừng học hỏi và làm giàu thêm cho vốn từ của mình.