Bài thơ "Nam quốc sơn hà" của Lý Thường Kiệt được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta viết bằng thơ. Bài thơ thể hiện lòng yêu nước, khẳng định chủ quyền độc lập của dân tộc Việt Nam và phản đối sự xâm lược của ngoại bang. Nội dung tuyên ngôn độc lập trong bài thơ có thể được hiểu qua các điểm chính sau:

Khẳng định chủ quyền lãnh thổ:

Mở đầu bài thơ, Lý Thường Kiệt viết:

Nam quốc sơn hà nam đế cư Tuyệt nhiên định phận tại thiên thư

Tạm dịch: "Sơn hà (non sông) của nước Nam, vua Nam ngự trị, hoàn toàn có định mệnh do trời ban."
Điều này khẳng định rằng đất nước Việt Nam có chủ quyền, do người Việt cai quản và không ai có quyền xâm phạm.

Tuyên bố sự bất khả xâm phạm:

Lý Thường Kiệt tiếp tục khẳng định rằng nước Nam không bao giờ bị xâm phạm và có thể bảo vệ được:

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư

Tạm dịch: "Nếu có kẻ xâm lấn thì chúng sẽ bị đánh bại, không thể tồn tại."
Đây là lời tuyên chiến mạnh mẽ, thể hiện tinh thần chiến đấu bảo vệ đất nước của người dân Việt Nam.

Khẳng định quyền tự quyết của dân tộc:

Bài thơ không chỉ là lời khẳng định về quyền lợi đất nước mà còn nhấn mạnh rằng quyền quyết định vận mệnh của dân tộc là thuộc về dân tộc đó, không phải ngoại bang.
Tóm lại, "Nam quốc sơn hà" là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của Việt Nam, khẳng định quyền tự chủ và bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của dân tộc. Bài thơ thể hiện tinh thần bất khuất và ý chí chiến đấu mãnh liệt của người Việt trước mọi thế lực xâm lược.