Bài thơ “Chạy giặc” của Nguyễn Đình Chiểu đã khắc họa chân thực và đầy xúc động về tình cảnh đau thương của nhân dân khi phải rời bỏ quê hương trong cảnh chiến tranh loạn lạc. Hình ảnh những người dân "tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây" gợi lên nỗi kinh hoàng và hỗn loạn, cho thấy sự tàn bạo của giặc và nỗi đau mất mát của nhân dân. Cảnh quê hương tan tác, "bến Nghé của tiền tan bọt nước, đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây" phản ánh sự đổ nát không chỉ về vật chất mà còn về tinh thần. Trong tình cảnh đó, nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu không chỉ bày tỏ nỗi đau thương, xót xa trước cảnh đời, mà còn thể hiện một tấm lòng yêu nước sâu sắc. Ông thương cảm cho số phận nhân dân bị giày xéo, đồng thời căm phẫn trước sự tàn ác của kẻ thù. Tình cảm của nhà thơ được thể hiện qua những câu thơ đầy hình ảnh và cảm xúc, vừa là tiếng khóc than cho nhân dân, vừa là lời tố cáo mạnh mẽ đối với sự xâm lược. Bài thơ không chỉ mang giá trị văn học mà còn là một minh chứng cho tinh thần yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu, người luôn đau đáu với vận mệnh của dân tộc. Từ đó, người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về nỗi đau chiến tranh và sự kiên cường của con người Việt Nam trong những thời khắc khó khăn.